Voor iedereen die is aangestoken door het Dogen-virus, hier is de remedie: gooi alles van en over hem weg en vergeet het. Dit is wat zijn geestelijke nazaten, de monniken die de orde van Soto Zen stichtten, eveneens deden. Zij stopten Dogens geschriften eeuwenlang achter slot en grendel.
Waarom? Omdat zij zich realiseerden dat Dogen een auteur was, wiens gedachten zich leenden voor gevaarlijke versimpeling. We zien dit risico overal om ons heen, nu Dogen altijd onder handbereik is en jan en alleman uitblaat dat je jezelf moet vergeten en dat zazen gelijkstaat aan verlichting.
Alsof niemand ooit aan zulke zenbeoefenaars heeft geleerd dat woorden kunnen verstenen. De monniken van Soto Zen kenden hun pappenheimers en lieten hun stroombetreders oefenen en oefenen totdat ze gekneed waren in de praktijk, de geest vaardig om de uitdagingen van de wereld het hoofd te kunnen bieden.
In plaats van Soto Zen wordt er tegenwoordig wel gesproken van Dogen Zen. Het is een zieke ideologie die moet worden uitgebannen.
De Daisetz Suzuki’s en de Masao Abe’s van deze wereld hebben Japans literaire held na de Tweede Wereldoorlog in de aanbieding gedaan om te laten zien dat hun land nog iets positiefs te bieden had. En omdat ze geloofden dat hun zen en hun leegte het verschraalde christendom en het nihilisme van de westerse wereld een nieuw religieus begin konden bieden.
Zij hebben het niet zo bedoeld, maar in plaats hiervan is een deel van de Japanse zen nu meeverschraald tot de soundbite’s van Dogen Zen. Het is als vloeken in de kerk. Mensen die heel hun zenervaring uitsluitend baseren op Dogen, moeten we hartelijk uitlachen en buiten de orde verklaren. En ze aanraden opnieuw te beginnen, van voren af aan. Dogen Zen is in veel gevallen de ultieme vorm van onwetendheid.
Stel je voor, géén Dogen. Op slag kunnen wij verder, dieper reiken in de traditie, tot aan de Anapanasati Sutra toe. Maar als je dan zo nodig in het huis van zen en mahayana wilt blijven, dan kun je terecht in de Platform Sutra van keukenhulp Huineng of bij de apocriefe leringen van Linji, alias Meester Tja.
Een betere leerschool is namelijk de Chinese zen van vóór de tijd dat Tendai in Japan een corrupt rommeltje had gemaakt van het boeddhisme; van vóór de tijd dat monniken in het Dogen-tijdperk in reactie hierop vormen van eenformuleboeddhisme gingen ontwikkelen, wat nooit een goed idee is geweest.
Vergeet Dogen, en zen, inclusief zitmeditatie, herwint zijn vrijheid naar alle kanten. Zitmeditatie hoort oncomfortabel te zijn, dat zal je leren! Zitten met koans, idem dito. Als je min of meer eigentijdse voorbeeldleraren wilt, volg dan Shengyen, Hisamatsu, Thich Nhat Hanh voor mijn part. Bij geen van hen zul je maar een spoor van Dogen kunnen ontwaren. Ze zijn wel wijzer.
Nog los van de vraag of Dogen het zelf wel allemaal goed begrepen heeft toen hij in China te gast was bij een zenklooster in de traditie van Cuadong, en later, toen hij in Japan weer terug op honk was. Dat zazen gelijkstaat aan verlichting en andere statements die aan Dogen worden toegeschreven, zijn namelijk betwistbare boeddhistische stellingnames.
In de kritische literatuur is onderzocht bij welke bronnen Dogen kennelijk steun zocht en hoe hij tot zijn verrassende bevindingen is gekomen. Op zijn best moeten wij de oude baas verstaan vanuit de totaliteit van zijn oeuvre dat dan een inductie is tot een superieure mystiek, maar geen receptuur voor de gewone lekenzenbeoefenaar.
Waarom toch is het ons zo in de bol gestegen dat wij menen een man op een enkel woord te mogen nemen? Dit op zichzelf getuigt van een westerse culturele hubris die spuugt op ieder respect voor de fijne antenne van authentiek boeddhisme.
De cultus van Dogen is bespottelijk en nodigt uit tot een nieuwe beeldenstorm. Zo je wilt in de geest van Hakuin, die niets van het zitten-zitten-zitten-quiëtisme van Soto Zen moest hebben. Mystiek is voor de enkeling; geëngageerd zenboeddhisme is voor de massa. Wie naar de wijsheid voorbij alle wijsheid wil, hij breke met Dogen!
kees moerbeek zegt
In zijn boek The making of buddhist modernism beschrijft David L. MacMahan hoe het boeddhistisch modernisme van onder andere Sri Lanka en Japan het Westen veroverde.
Je kunt ervan zeggen wat je wilt, maar het is dankzij deze modernisering dat het boeddhisme zich staande hield tegen westerse kolonisatie en kerstening. Daarover is uitgebreid geschreven in het Magazine van de Vrienden van het
Boeddhisme. De modernisten verzetten zich tegen allerlei bijgeloof en achterlijke praktijken en claimden het ware boeddhisme en dit is nogal wat. Een van hen was Taixu.
De opmerking over Suzuki’s en Abe’s enzovoorts en dat zij… heb ik snel vergeten. Iets over ‘juist spreken’.
Waar Jules Prast’s antipathie tegen Dogen vandaan komt, weet ik niet. Dat hij het beter weet dan Dogen begrijp ik al helemaal niet. Is er een wedstrijd beter weten aan de gang?
‘Wie naar de wijsheid voorbij alle wijsheid wil, hij breke met Dogen!’
https://www.youtube.com/watch?v=958qchBNs60
Namo Guanshiyin pusa!
G.J. Smeets zegt
Hé daar,Kees
ik begrijp het zò: wie naar de wijsheid voorbij alle wijsheid wil breekt, Sjuul volgend, niet alleen met DOgen maar ook met de andere tonen van de boeddhistische toonladder: REgen, MIgen, FAgen, SOlgen, LAgen en SIgen.
Sjules heeft het begin van een punt :)
kees moerbeek zegt
Dank, G.J.
Eigenlijk hebben we allemaal het begin van een punt en toch ook weer niet.
Waar het om gaat is het punt voorbij het punt en het niet-punt. :-)
Namo Taigu pusa!
coos aprapti van heuven zegt
ik zou mij hebben kunnen voorstellen,dat Taigu zou hebben geschreven: onderzoek of de aanwijzingen van Dogen ook voor jou gelden. Maar dat doet hij niet. Hij heeft het al voor ons bedacht en we hoeven alleen maar onze mond te openen en te slikken.
Daishin zegt
“In de kritische literatuur is onderzocht bij welke bronnen Dogen kennelijk steun zocht en hoe hij tot zijn verrassende bevindingen is gekomen.”
Welke kritische literatuur? Welke bronnen?
Interessant stuk trouwens, alleen mis ik wat meer onderbouwing. Wellicht een vervolg.
Taigu zegt
Hubbard & Swanson (eds.), ‘Pruning the Bodhi Tree’ (1997) is een goed begin. Verspreid over het boek kom je alle perspectieven tegen, pro en contra Dogen.
Eén les is dat je niet zomaar Dogen kunt lezen, maar je moet verdiepen in de vele mogelijke interpretaties en dan een keuze maken. Er is ook niet één Dogen; hij schipperde gedurende zijn leven met zijn opvattingen.
Binnen het hele spectrum van Dogen-interpretaties vind ik dat hij de in zijn tijd dominante boeddhistische doctrine van de ‘oorspronkelijke verlichting’ (hongaku) nooit werkelijk van zich af heeft weten te schudden.
In het Chinese boeddhisme van vóór Huayen is de nagalm van het oerboeddhisme nog aanwezig. Dogen haalt zijn Boeddha uit de Mahayana sutra’s. Er zijn grote didactische en doctrinaire verschillen tussen de chan van rond het jaar 800 en de zen van Dogen rond 1200. De latere, kritiekloze cultus van Dogen, beneemt te veel mensen het zicht op het eerdere, de mogelijkheid te leren van de Chinese zen.
De namen die ik noem, Shengyen, Hisamatsu en Thich Nhat Hanh (al heeft de laatste een tik van de molen van Huayen meegekregen), komen nadrukkelijk niet uit de traditie van Soto Zen; zij leggen andere nadrukken in de beoefening. Ik bepleit een genuanceerde kijk op zen waarin iedereen beter zijn weg weet te vinden doordat hij/zij de verschillen kent tussen tradities.
Daishin zegt
Bedankt voor de uitleg!Ik had het idee dat ik soms bij Dogen tegenstrijdigheden tegenkwam, maar kon de vinger er niet opleggen.
En ja wie ben ik om de grote Dogen tegen te spreken.
Matthijs Noordzij zegt
Voor een voorbeeld van een huidige Westerse Soto Zen onderwijzer (Norman Fisher) en zijn voorgestelde studie curriculum zie:
http://everydayzen.org/study-guide/
Je vindt hier vele interessante voorgestelde bronnen en opgenomen toespraken + een suggestie voor een studie pad. Dogen is hier 1 van de vijftien thema’s.
Joop Ha Hoek zegt
Het artikel van Taigu gaat juist over niet-Dogen.
Matthijs Noordzij zegt
Dank voor deze opmerking. Mijn bericht behoeft wellicht nog een aanvulling. Het leek mij een wat eenzijdige voorstelling van hoe binnen ‘de Soto Zen’ gebruik wordt gemaakt van Dogen. De Everyday (Soto) Zen sangha van Fisher is daar een concreet voorbeeld van waar de gehele Boeddhistische canon aan bod komt. De uitgebreide study guide laat dat mijns inziens mooi zien.
Taigu zegt
Dank je, dit is een interessante opzet. Het naast elkaar plaatsen van bronnen betekent evenwel niet dat er een keuze wordt gemaakt. De introductie bij ‘Dogen studies’ is nogal kritiekloos. Als je bijv. naar Brad Warner (blog) kijkt, dan zie je dat deze als Soto sensei regelmatig revolteert tegen de onderliggende aannames van zijn traditie. Alles is dynamisch en de bevrijdende ervaring beperkt zich niet tot één leraar of doctrine.
Zeshin zegt
Taigu, Ssssssst. de Soto Shu is eigenlijk de Daruma Shu. Niet verder vertellen.
Matthijs Noordzij zegt
Ja dat klopt denk ik. Het doel van die study guide is om mensen die dat interessant vinden een pad te bieden om een flink aantal belangrijke boeddhistische teksten zelf aan te schaffen en te bestuderen. Er zitten weinig tot geen kritische ‘commentaar’ teksten bij. Wel duiding vanuit de opgenomen (en soms uitgeschreven) talks van Norman Fisher. Verder mag je vooral je eigen mening erover vormen (of loslaten).
En (bevrijdende) ervaring is wat mij betreft van iedereen.
Lammert Huizinga zegt
Of iemand al dan niet wijsheden verkondigt, is aan wie zich een oordeel aan wil meten.
Ik ben ervan overtuigd dat zitmeditatie zonder dat van te voren vaststaat waar je uit moet komen, zowel goed doet aan degeen die zit, als aan de omgeving van de beoefenaar.
Je eigen oorsprong zal je de weg wijzen, als je het geduld hebt om naar jezelf te luisteren.
Een advies kan welkom zijn, van wie dan ook, hoe lang geleden ook geformuleerd.
Piet Nusteleijn zegt
Moet je feitelijk niet met alle opvattingen, zienswijzen, ideologieën, religies..breken?
Ze zijn toch allemaal maar bedacht en daarom beperkt.
Nee, wanneer we gaan breken, dan niet alleen maar “Dogen” afbreken.
Wie naar de wijsheid voorbij alle wijsheid wil gaan, hoeft “alleen maar”..voorbij het denken te gaan. Wijsheid is denken.
Wijsheid is gedachtengoed. Het is niet zo dat wanneer je de wijsheid afbreekt, je een zuiverder en (ver)betere(r) wijsheid daarvoor terugkrijgt.
In het noodzakelijke proces van de afbraak moeten we niet stranden in meningsverschillen over hetgeen wel of niet kan blijven staan van de oude bouwsels.
Hup, alles de deur uit..
En dan zie je het.
Wat je dan ziet?. Dit: “We zijn allemaal lekker bezig..met alles”.
Met groet.
kees moerbeek zegt
“Wat je dan ziet?. Dit: “We zijn allemaal lekker bezig..met alles”.”
In je glazen bol, Piet?