• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Tussentijd corona

Tussentijd corona

27 maart 2020 door André Droogers

Deze week raakte ik plots ontroerd. Ik zag op Facebook hoe leden van het Rotterdams Philharmonisch, gedwongen door corona, van huis uit Beethovens Ode an die Freude speelden, ieder voor zich èn toch samen. Kijk zelf maar: 

Ik kreeg er tranen van in de ogen, maar wist op dat moment niet goed aan mezelf uit te leggen waarom. Totdat de antropoloog in mij het woord nam. Natuurlijk: de tussentijd, alles is al een poos heel anders! Ontroering meldt zich gemakkelijker als we tussen twee stoelen zitten.

Antropologen hebben al heel lang iets met tussentijden en tussenposities. Dat is ruim een eeuw geleden begonnen met Arnold van Gennep. Hij vergeleek wereldwijd overgangsrituelen. Die komen veel voor bij overgangen zoals geboorte, initiatie, huwelijk, inauguratie, ziekte en overlijden. Van Gennep ontdekte dat al die rituelen een tussenfase kennen. Die tussenstap benadrukt de overgang van de vorige naar de nieuwe sociale positie, alsof men er letterlijk bij stil staat. Denk maar aan een pasgetrouwd echtpaar in de wittebroodsweken, of rouwenden die met rust gelaten worden.

Een halve eeuw later was er een andere antropoloog, Victor Turner, die duidelijk maakte dat in de tussenfase een omgekeerde wereld overweegt, waarin bijvoorbeeld machtsverhoudingen minder gelden. Sociale verschillen doen er even niet toe. Mensen gaan horizontaler met elkaar om, tegen de gewoonte in. Turner noemde dat tijdelijke saamhorigheidsgevoel ‘communitas‘. Carnaval en pelgrimage zijn voorbeelden. En ook calamiteiten. Kijk maar wat gebeurt in een NS-trein die twee uur stil staat in de polder.

De gebruikelijke manier van samenleven is even niet aan de orde. Solidariteit is nodig. En er kan vrij gespeeld worden met mogelijkheden. Daardoor ontstaat ruimte voor sociale creativiteit en voor experimenten. Helaas ontdekken mensen dan ook verwerpelijk gedrag… Alweer de NS-trein.

De corona-tussenfase past in dit patroon. Besmetting geldt zonder aanzien des persoons, dus op die manier spelen gebruikelijke sociale verschillen al niet mee. Communitas zie je terug in het applaus voor de zorghelden en in uitingen als nabuurschap en samenzang. Zelfs de politiek ontdekt gemeenschappelijkheid voorbij verschillen. Natuurlijk komt ook minder gewenst gedrag mee, zoals hamsteren.

Ik wil het niet goedpraten, maar het past bij deze tussentijd dat veel mensen van het thuiszitten een vakantiegevoel kregen en massaal naar strand en natuur trokken. Vakantie is immers de jaarlijkse tussenfase in het normale bestaan. Strand en natuur zijn in de ruimte wat de tussenfase in de tijd is, tussenruimtes buiten de bewoonde wereld. Symbolisch klopt dit gedrag, ook al is het niet wenselijk.

Creativiteit en experiment vind je terug op het terrein van de zingeving. Zoals ik wel eens eerder in een druppel-column heb uitgelegd, zijn bijna alle wereldgodsdiensten in een tussenfase ontstaan, dankzij het optreden van personen in een tussenpositie. Ook nu wordt opnieuw nagedacht over essentiële vragen. Door corona is er ineens meer interesse voor zingevingsvragen, ook vanuit seculiere hoek. De medische onzekerheid van deze tussenfase bevordert dat natuurlijk.

Dat zingeving opbloeit in een pandemie werd me, een paar maanden voordat corona uitbrak, weer eens bevestigd. Ik las van de Canadees-Amerikaanse schrijfster Emily St. John Mandel de roman Station Eleven (2014). Ze vertelt over een zogenaamd Georgië-virus dat zwaar huis houdt in de mensheid. Haar boek benoemt bijna profetisch een aantal dingen die we nu zien gebeuren. Bijzonder is dat ze religie een rol laat spelen, helaas in de vorm van een sekteleider die absoluut niet deugt. Opvallend vond ik verder dat haar hoofdpersonen acteurs en muzikanten zijn, sowieso al tussenfiguren, die als reizend Shakespeare-theater de crisis overleven en zo feitelijk permanent in de tussenruimte verder leven. En de grote vragen op de agenda houden.

Kortom: corona heeft vrij spel, maar mensen hebben dat op hun manier ook.

Categorie: Columns Tags: André Droogers, Beethoven, corona, creativiteit, ode an die freude, rotterdams philharmonisch, thuiszitten, zingeving

Lees ook:

  1. André – leken
  2. Zin spelen
  3. Bij nader inzien
  4. Gedroomde zingeving

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Marianne kakuon Fokkema zegt

    28 maart 2020 om 20:41

    Dank voor dit mooie artikel over ‘ tussentijd’ het heeft mij geholpen. Ik zit ook in een tussentijd en dit voelt niet zo goed. Door dit artikel heb ik iets meer
    ( in) zicht in het geheel.?

Primaire Sidebar

Door:

André Droogers

André Droogers is emeritus hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, aan de Vrije Universiteit, Amsterdam. andredroogers.nl 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door
  • Locaties
  • Overzicht op kaart

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

14 sep
Tao en geluk; vijf bijeenkomsten
14 sep 23
22 sep
Retraite: natuur en meditatie
22 sep 23
23 sep
Teaching over Bodhicitta, het actieve mededogen
23 sep 23
23 sep
De Vijf krachten en de Dood
23 sep 23
24 sep
Meditatiedag: handleiding voor creatieve meditatie
24 sep 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De taal van het lijden  (deel 1 van 3)

    gastauteur - 20 september 2023

    De taal welke zich op verschillende momenten in ons leven aan ons openbaart, meestal in de vorm van verlies, pijn en verdriet, het diep begrijpen ervan, te leren het lijden te omarmen, er ruimte voor te creëren, zodat het uiteindelijk los kan komen.  Leren één te worden met de ontvouwing van het leven en het ontdekken, blootleggen en hervinden van deze nobele waarheid. Hoewel dit vaak een erg zware taak lijkt, en voor velen van ons te moeilijk om zelfs maar over na te denken, ligt er binnen dit proces van herkennen en het omarmen van lijden, een ontvouwen van kalmte, vreugde, vrede en harmonie met onszelf en de wereld om ons heen. Elke keer dat we dichter bij deze ontvouwing komen, tillen we een klein stukje van de sluier op die ons ware wezen omhult.

    Taigu – Tibetaans bijgeloof op gespannen voet met anatman

    Taigu - 19 september 2023

    Het geloof dat Tibetaanse boeddhisten vertegenwoordigen in de zielsverhuizing van de dertiende naar de veertiende Dalai Lama, en bij diens overlijden naar de vijftiende, onderstreept nog eens de ondoorzichtige magie waarvan het Tibetaanse boeddhisme is doortrokken. Je zou het een scepticus niet kwalijk kunnen nemen, wanneer deze de conclusie trekt dat bij de overgang van de ene op de andere Dalai Lama een loopje wordt genomen met het leerstuk van anatman, een van de klassieke hoekstenen van het boeddhisme.

    Ardan, van zenleraar tot brugwachter – ‘Je opent de brug en je sluit ‘m weer. Bijna zen.’

    Ardan - 11 september 2023

    'Ik wil mezelf niet opzadelen met titels. En bovendien zei me de titel 'zenleraar' niet zoveel. Was ik nu anders geworden? Kon ik nu beter mensen begeleiden dan daarvoor? Het klopte voor mij niet. Datgene wat mij het meest gebracht had, namelijk die vrije vrouw/man zonder titel liep nu met een titel rond. En dat beviel me niks.'

    Pseudo-Cicero, pseudo-troost?

    Erik Hoogcarspel - 11 september 2023

    Cicero voert in zijn epistel aan dat we niet overmatig moeten rouwen om de dood van een geliefde, omdat er bij de dood voor de geliefde zelf weinig verloren gaat. Het leven is nu eenmaal niets dan ellende. Als je de pech hebt geboren te zijn geworden, kun je maar beter gauw dood zijn. Je hoeft ook niet oud te worden om te slagen in het leven.

    Wat loert daar in de duisternis?

    Kees Moerbeek - 10 september 2023

    Eeuwenlang zwierven ze in de bergen, de bossen, de velden, in de rivieren en langs de kust en joegen de Japanners de stuipen op het lijf of belaagden ze. Ze zijn ook nu niet weg te denken, de yokai.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Kleefkracht
    • Het ene bewustzijn is het andere (niet)
    • Het jaar 2023 – dag 245 – benenwagen
    • Het BD en het grote driedaagse onderhoud
    • Ik keur alles af…

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.