• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Bewustzijn

Bewustzijn

13 oktober 2017 door André Droogers

‘Ik worstelde als klein meisje al met de vraag waarom ik mezelf als een geest met een lichaam zie, maar niet omgekeerd: een lichaam met een geest. Terwijl dat wel is wat de wetenschap zegt: een materieel lichaam waarin ergens bewustzijn ontstaat. Zomaar.’

Aldus Sarah Durston, hoogleraar biologische psychiatrie aan de Universiteit Utrecht, in een interview in de Volkskrant van afgelopen maandag. De aanleiding is een boekje dat zij samen met psychotherapeut Ton Baggerman schreef over bewustzijn.

Ik vind die opmerking van Durston een klein juweeltje. Immers, wat staat hier? Om de werkelijkheid te duiden, moet de mensheid het doen met onvolkomen etiketten. Ook in de wetenschap.

Dat het onderscheid lichaam/geest slechts een werkhypothese is, wordt bijna altijd vergeten. In het dagelijks spraakgebruik is het ingeburgerd. ‘Een gezonde geest in een gezond lichaam’. En de wetenschap heeft dankzij het onderscheid het lichaam kunnen bestuderen alsof de geest er even niet toe doet.

Interessant is dat atheïsten vaak de lichamelijk-materiële kant van ons menszijn benadrukken als argument tegen alle godsdienstigheid. Religies verkondigen nogal eens dat de geest sterker is dan het lichaam en het zelfs als ziel overleeft. Als echter niet geest en ziel maar lichaam en materie het laatste woord hebben, slaan die godsdienstige vooruitzichten nergens op.

De betrekkelijkheid van het onderscheid klinkt niet door in de waarheidsclaims van beide kanten. Toch zou het bij alle godsdienstige en wetenschappelijke zoeken bevrijdend werken als we doorhebben dat we allemaal spelen met begrippen waarmee we onze o zo weerbarstige werkelijkheid trachten te benoemen.

Ons bewustzijn speelt met etiketten. In de wetenschap, in de religie, en in alles daar tussenin.

Sarah Durston and Ton Baggerman, The Universe, Life and Everything…: Dialogues on our Changing Understanding of Reality. Amsterdam University Press, 2017, 110 blz. Open access, te downloaden via aup.nl.

Categorie: Columns Tags: André Droogers, bewustzijn, geest, lihaam, religie, wetenschap, ziel

Lees ook:

  1. Adieu God?
  2. Het hart was de zetel van het verstand
  3. Relativeren – Vanuit absolute ernst
  4. Fortnite: hoe religieus ! / ?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. G.J. Smeets zegt

    13 oktober 2017 om 18:59

    “Ons bewustzijn speelt met etiketten. In de wetenschap, in de religie, en in alles daar tussenin.”

    Is dat wel zo?
    Me dunkt dat het de taal is die met etiketten speelt, niet het bewustzijn. Nog afgezien van het raadsel wat bewustzijn zijn en dat niemand ooit heeft opgelost zonder in metaforen te spreken.
    – wetenschap is uiteraard talig maar speelt niet met etiketten, wel met hypotheses die je kunt testen en meetgegevens die controleerbaar / corrigeerbaar zijn.
    – religie is uiteraard ook talig en speelt evenmin met etiketten, wel met metaforen. En i.t.t. wetenschappelijk taalgebruik zijn metaforen niet testbaar, wel proefbaar.

  2. Piet Nusteleijn zegt

    14 oktober 2017 om 10:14

    Met het denken verwoorden ‘we’.
    Het bewustzijn doet niets; het speelt ook niet.
    Waar de scheiding is tussen geest en lichaam is ook niet aan te geven. Is er wel een grens? Ik denk toch zomaar, dat die grens feitelijk niet bestaat.
    Religie is ook een product van ‘het denken’.
    Nog even terugkomen op ‘het bewustzijn’.
    Misschien produceert Bewustzijn: lichamen, geesten en zielen. Dan doet ‘ze’ toch wel heel veel…
    Een fijne dag toegewenst, met groet.

    • Siebe zegt

      14 oktober 2017 om 20:05

      Aldus heb ik gelezen in de sutta’s:

      Zonder dat er bij een bevruchte eicel een element van bewustzijn aanwezig is, komt deze bevruchte eicel niet verder tot ontwikkeling. Dit bewustzijn is niet het bewustzijn van de vader of moeder maar schijnt iets te zijn wat als een soort (informatie)stroom uit een vorige leven komt. Kennelijk is deze informatie mede bepalend of en hoe het lichaam verder zich ontwikkelt.

      groet,

  3. Piet Nusteleijn zegt

    14 oktober 2017 om 12:58

    Sorry. Bewustzijn is in ieder geval gender-neutraal. Dus:
    “Dan doet HET toch wel heel veel…”
    Een correctie op mijn reactie van 10.14…

  4. Piet Nusteleijn zegt

    18 oktober 2017 om 10:04

    Siebe, dit is een reactie op jouw 14-10, 20.15.

    Dat wat niet geboren wordt en niet sterft: Bewustzijn.

    Dit Bewustzijn, dit onpersoonlijke bewustzijn, brengt leven in die eicellen en “produceert” de eenheden (lichaam, geest, ziel)
    Jij las dat het uit een stroom (van informatie) komt uit een vorig leven.
    Ik lees ook over ‘de stroom’en begrijp dat er sprake is van het leven dat ‘de stroom’ genoemd wordt.
    Er is één ononderbroken stroom. Ik denk dat daar ook het woord “Bewustzijn ” aan gegeven kan worden.
    Na het menselijke leven lost dit leven weer op in die stroom.
    Wanneer je spreekt over ‘een vorig leven’, moet je dit mi. niet persoonlijk opvatten. Reïncarnatie bestaat niet. Niet die persoonlijke reïncarnatie. Ik bedoel dit: “ik kom niet terug” Mijn vorm verdwijnt en komt niet terug. Er gaat wel iets verder en dat is opnieuw Bewustzijn. Nee, niet nieuw, maar verder, ononderbroken.

Primaire Sidebar

Door:

André Droogers

André Droogers is emeritus hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, aan de Vrije Universiteit, Amsterdam. andredroogers.nl 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 14 mei 2025
    Alleen maar zitten
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het wezen van het christendom
    • Guy – dhammazaadjes – Onwetendheid
    • Burgerinitiatief – ‘minister  van vreemdelingenhaat Faber uit ambt zetten’
    • Gedachten over een haiku 36 – Chiyo-ni
    • Ardan – Een boot die waarschijnlijk nooit komt…

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.