In de laatste twee decennia, voordat mindfulness modieus werd, was het boeddhisme dat in dialoog was met wetenschap vooral het Tibetaans boeddhisme. Aanvankelijk werd het boeddhisme nog gezien als afgoderij en was het zo gedegenereerd dat het de naam boeddhisme niet verdiende. Nu houdt de Dalai Lama jaarlijks seminars met vooraanstaande wetenschappers.
Voor het eerst is geïoniseerd waterstof gedetecteerd op de laagste frequentie ooit nabij het centrum van onze Melkweg. Deze ontdekking werd gedaan in een wolk die zowel erg koud is (ongeveer -230 graden Celsius) als ook geïoniseerd, iets wat nooit eerder is waargenomen.
Zodra een debat op hoge toon gevoerd wordt, klinkt het. ‘Zullen we de feiten laten spreken?’. Feiten bieden kennelijk een uitweg. Ze worden gezien als wetenschappelijk, objectief en waardevrij.
Typerend voor de eerste vorm van spagaatdenken is dat er te weinig aandacht is voor waarden.
Vijfentwintig eeuwen boeddhisme hebben geen gedragsverandering teweeggebracht. Of je nu verlossing zoekt in wereldverzaking of in een gedachteloze realisatie van bevrijdende wijsheid, het lijkt geen bal uit te maken.
Dat we altijd onbevredigd zullen blijven (dukkha is de boeddhistische term), dat alles vergankelijk is (anicca) en dat niets autonoom bestaat (anatta) is geen diepzinnige filosofie en het is ook geen monopolie van het boeddhisme.
Oud-premier Dries van Agt (87) wordt in het tv-programma ‘Adieu God?’ bevraagd over de resten van zijn katholieke geloof. Hij heeft het er lijfelijk moeilijk mee. Hoewel anders nooit om een woord verlegen, vallen er nu stiltes.
Wetenschap is bij uitstek het terrein waar meten de norm is. Echter, sinds meer dan een eeuw, sinds de kwantum fysica en het onzekerheidsprincipe, staat ook de wetenschap oog in oog met niet-weten.
‘Ik worstelde als klein meisje al met de vraag waarom ik mezelf als een geest met een lichaam zie, maar niet omgekeerd: een lichaam met een geest. Terwijl dat wel is wat de wetenschap zegt: een materieel lichaam waarin ergens bewustzijn ontstaat. Zomaar.’
Kan een weetniet wetenschap bedrijven? Een wiskunstenaar wiskunde ? Een dwijsgeer wijsbegeerte? Gewetensvragen aan een weteloze.
