Een ander perspectief.
Manopubbangamā dhammā – Manosetthā, manomayā – Manasā ce padutthena – Bhāsati vā karoti vā – Tato nan dukkhamanveti tat – Cakkan va vahato pādanti. Dhammapada Vers 1
Alle dingen worden door de geest, het denken, aangestuurd. De geest, het denken, gaat vooraf, ze geeft gestalte. De geest, het denken, gaat vooraf aan het spreken en het handelen. Daarop volgt het onbevredigd zijn zoals het wiel volgt op de voetstap van de os.
De geest gaat aan alle gedachten vooraf, de geest is hun leider, hun kwaliteit wordt door de geest gemaakt.
Dementia – wanneer geest en handelen elkaar niet langer volgen.
Wanneer het wiel niet langer de voetstap van de os volgt…
Het woord Dementia is afgeleid van het Latijnse woord ‘mens’ wat geest of verstand – en ‘de-mens’ ‘ontgeesting’ betekend.
In eerdere artikelen in dit dagblad schreven anderen met mij over het concept Nāma-Rūpa ofwel Naam en Vorm, welke in het boeddhisme verwijst naar de verscheidene delen van een levend wezen, waar nāma het mentale/geestelijke component aanduidt, en rūpa naar het fysieke verwijst. Het begrip welke een constante staat van verandering beschrijft , het wederzijds onscheidbare, welke inter-afhankelijkheid, en als zodanig het individuele wezen ofwel de mens aanduiden.
Toen we het oorspronkelijke pad van de Dharma opgingen en we kennismaakte met de boeddhistische leer, de Dhammapada, werden we wellicht bekend met het idee dat de Boeddha zei dat alle dingen vooraf worden gegaan door de geest, geleid door de geest en gecreëerd door de geest, of met de leer in de Abhidharma die zegt dat onze wereld om ons heen en binnenin slechts verschijnselen zijn die hun oorsprong vinden in de geest.
De vraag is nu, hoe gaan wij om met dit idee wanneer we het mentale ofwel het psychische aspect van de geest observeren – en alles wat deze bevat aan het onderzoeken zijn – en we langzaam geconfronteerd worden met het verlies van geestinhoud en herinneringen. Wanneer daar tekenen van zijn in anderen, maar nog essentiëler, wanneer symptomen van dementie ons persoonlijke pad kruist.
Dementie bij een dierbare, een partner of ouder brengt dikwijls ingrijpende veranderingen met zich mee, maar wat is de impact wanneer we zelf worden geconfronteerd met die momenten waarop we de grip op de zgn. realiteit lijken te verliezen? Wat begint er te gebeuren wanneer deze zelfgecreëerde realiteit die ons anker in dit leven was en is, en de realiteit van herinneringen en ervaringen die ons als persoon gestalte gaven en geven, langzaam begint te veranderen?
Want wie zijn we als deze herinneringen beginnen te vervagen en we onszelf niet langer weerspiegeld zien in anderen, in voorheen bekende gezichten, of wanneer we niet langer de objecten om ons heen kunnen herkennen of de benamingen ervoor weten. Wanneer we de anders zo vanzelfsprekende routines niet meer kunnen volgen, we de draad die door ons leven liep opeens niet meer zien, of zelfs ook maar het bestaan van routine of een levensdraad kunnen herinneren? Moeilijk wanneer we dit beginnen te ervaren in onze directe omgeving, met ouders, partners, dierbare vrienden of cliënten. Echter nog moeilijker wanneer het onszelf betreft.
Zien wij dit verliezen van herinneringen in dit proces van dementie louter zoals de medische wetenschap ernaar kijkt, of zou er ook een andere uitleg kunnen zijn? Is er naast het medische wetenschappelijke onderzoek ook ruimte voor aanvullende verklaringen voor de geestelijke achteruitgang of vermindering van het denkvermogen, en het daarmee gepaard gaande lichamelijke verval?
De hier opvolgende gedachtegang kijkt naar een eventueel raakvlak tussen het boeddhistische pad van ontvouwing, boeddhistische psychologie, oosterse filosofie en geneeskunde, en de ervaringen van cliënten van de auteur zelf.
Beginnende met de vier aspecten van de geest in de Yoga filosofie die voorafging aan de boeddhistische grondbeginselen.
- Manas – de geest die gedachten verwerkt
- Buddhi – het intellect dat onderscheidt en beslist
- Chitta – de geheugenopslagplaats
- Ahamkara – het ego ofwel de identiteit
Manas, ofwel de menselijke “geest”, welke het vermogen heeft om zintuiglijke indrukken te coördineren voordat ze aan de oppervlakte van het bewustzijn komen. (In het boeddhisme worden deze zintuigelijke indrukken aangegeven als het moment waarop Dukkha /suffering / het lijden naar de oppervlakte van het bewustzijn komt.
Buddhi, het intuïtief onderscheidingsvermogen of direct spiritueel bewustzijn. (De faculteit van redeneren en begrijpen)
Chitta of in Pali ‘Citta- het bewuste zijn’ … datgene welke een mens in staat stelt om gedachten, gevoelens en de herinneringen van ervaringen en indrukken die men heeft opgedaan waar te nemen. (Het observerende vermogen)
Ahamkara, het besef (gevoel) en bewustzijn van een denkbeeldige individualiteit, het Ego. (Een illusionaire staat, waar de vervaagde grens tussen subjectiviteit en realiteit werkelijkheid lijkt)
Wat gebeurt er met deze vier aspecten – de geest die gedachten verwerkt, het intellect, maar ook de intuïtie welke onderscheidt en beslist, de geheugenopslagplaats, en het ego ofwel de identiteit – als de zogenaamde chemische balans in ons lichaam dusdanig veranderd?
En hier de meest belangrijke vraag; is de chemische balansverstoring de oorspronkelijke oorzaak van het veranderen van deze vier aspecten, of het niet langer aanwezig zijn… of zijn het de veranderingen van deze vier aspecten die de eigenlijke oorzaak van de chemische balansverstoring veroorzaken?
Want wat vindt er nu eigenlijk plaats wanneer de geest de zogenaamde werkelijkheid niet langer meer van de zogenaamde illusie kan onderscheiden?
En wat kwam er eerst, de kip of het ei?
Kunnen we deze aspecten van de geest blijven sturen door middel van ‘Citta het bewuste zijn’… en hoe zou Satipatthana – Mindfulness een rol kunnen spelen.
Zowel in de Yoga filosofie, alswel in de boeddhistische leer, spoort men ons aan om alle objecten en denkpatronen helder te leren zien, wanneer we denken, focus op het denken, wanneer we lopen, focus op het lopen, wanneer we zitten, focus op het zitten. Echter wanneer dit zien, of het vermogen van de geest om zichzelf en zijn patronen te observeren ons in de steek begint te laten…ja zelfs misschien voor diegenen onder ons die wellicht een half leven hebben besteed aan het observeren van precies datgene…. Wat gebeurt er dan met het observeren van de geest, en al zijn openbaringen? Blijft die observerende geest aanwezig tijdens de verwarring, en tijdens het verlies van een dagelijkse herkenning?
Zal ons leven zoals we dat vandaag kennen in de niet al te verre toekomst misschien niet meer hetzelfde zijn… de momenten wanneer onze concentratie begint te wankelen, en ons kortetermijngeheugen gaten begint te vertonen.
Kan onze omgeving, en kunnen naasten zien hoe ons gedrag en misschien zelfs onze persoonlijkheid begint te veranderen? Zinken we misschien weg in een diepe depressie, of worden we apathisch voor onze omgeving, en waar we ons ooit moeiteloos door het leven bewogen, beginnen we nu misschien een onvermogen te tonen om zelfs de eenvoudigste taken van een enkele dag uit te voeren.
Wellicht zijn we er misschien van overtuigd dat omdat we vele jaren mediteren, en we mindfulness en het observeren van onze denkwereld en de dagelijkse gebeurtenissen als kern van ons leven hebben, of misschien een succesvol intellectueel en/of spiritueel leven hebben gehad, we niet het slachtoffer van het slopende monster van dementie kunnen worden! Echter, onze verwarring kan niet groter blijken wanneer we ons beginnen te realiseren dat ook wij het vermogen om de complexe staat van gedachten en gevoelens te observeren kunnen verliezen. Zomaar, soms zelfs zonder enige duidelijke aankondiging. En er zelfs lichamelijke veranderingen kunnen ontstaan als resultaat van geestelijke/mentale veranderingen, waarin we ons beginnen te realiseren controle over ons lichaam te verliezen, wat een heel angstig vooruitzicht kan zijn.
Ik heb spijtig genoeg verscheidene voorbeelden daarvan gezien tijdens mijn werk als Oriental health professional, als boeddhistische facilitator, en als mediterende in mijn directe, alswel in een Sangha omgeving.
Dementie is de meest alarmerende ziekte van het huidige moment.
In Europa leven ongeveer 10 miljoen mensen met dementie, wat naar men verwacht in de komende decennia zal verdubbelen. In Nederland alleen al zullen er 500.000 mensen in 2040 en ruim 620.000 in 2050 aan dementie lijden. In 2020 leefden er wereldwijd meer dan 55 miljoen mensen met dementie, waarvan het merendeel ouder dan 65 jaar met de ziekte van Alzheimer leven.
Onderzoek toont aan dat dit aantal elke 20 jaar zal verdubbelen, tot 78 miljoen in 2030 en 139 miljoen in 2050 wereldwijd.
Met dit angstwekkende vooruitzicht in beeld, blijven we dan nog steeds enkel naar een verklaring vanuit een westers medisch gezichtspunt zoeken, of kunnen we ook psychosociale, of psycho-spirituele redenen vinden en beginnen te onderzoeken waarom het denkvermogen en de denkwereld begint te veranderen?
De westerse medische wetenschap concentreert zich voornamelijk op wat de triggers zijn voor dementie. Hart- en vaatziekten, te hoge bloeddruk en diabetes zijn aangegeven als de meest urgente risicofactoren voor Alzheimer’s en dementie. Daarnaast onze eetgewoontes, waar het overmatig gebruik van geraffineerde producten zoals zout en suiker, graanproducten zoals witte meel, rijst, pasta, alsook verzadigd vet in dierlijke producten, zoals vet vlees en zuivelproducten, ontstekingen in het lichaam veroorzaken, en naar men zegt dikwijls een rol spelen bij het ontstaan van dementie. Het overmatig gebruik van medicatie wordt vaak niet genoemd maar speelt ongetwijfeld ook een rol in de veranderde chemie van het lichaam.
We zouden echter ook kunnen vragen; wat zijn de oorspronkelijke oorzaken voor al deze factoren, waardoor ontstaan hoge bloedruk, hart- en vaatziekten en diabetes, en wat zijn de redenen achter de niet-aflatende drang en het verlangen naar het consumeren van dierlijke producten en over-geproduceerd en geraffineerd voedsel. En zou het langzamerhand niet eens tijd worden voor meer onderzoek naar de psychosociale redenen voor deze condities die naar men zegt dementie en de Alzheimer’s pandemie als gevolg hebben.
In Nieuw-Zeeland b.v. was er tussen 1988 en 2018 een grootschalig onderzoek naar o.a. Alzheimer’s en dementie in 1.7 miljoen patiënten in de openbare gezondheidzorg. Waar men constateerde dat voor mensen die aan een psychische stoornis lijden, er een veel groter risico bestond, en deze mensen 5 tot 6 jaar eerder dementie ontwikkelde. Men sprak er zelfs over de wet van oorzaak en gevolg.
30-Year Analysis of 1.7 Million NZ Citizens/ 10.1001/jamapsychiatry.2021.4377 Longitudinal Associations of Mental Disorders With Dementia
Observaties
Als er zoiets als een niet- aangeboren, doch echter een blijvend verlies van sommige functies van het verstand optreden; waarin ligt dan de werkelijke, niet fysieke reden en oorsprong van deze ‘ontgeesting?’
Niet enkel in mijn nu dagelijkse omgang met cliënten die langzaam de grip op hun leven zien veranderen, maar ook tijdens de vier decennia als therapeut en docent in Oosterse Medicijnen, en gedurende de jaren als boeddhistische facilitator/lerares observeerde ik de mogelijke, m.i. de werkelijke en oorspronkelijke reden voor de ‘ontgeesting’ …waar de Latijnse stam ‘demens’… het niet langer ‘in de geest of het verstand aanwezig te zijn’ betekent.
In 1994 na een lange stille periode in één van Thailands woudkloosters keerde ik terug naar ‘mainstream society’ in Australië en ontwierp ‘The Insight Process’ …een intensief proces gebaseerd op de ‘Oorspronkelijk Familie Dynamiek – Oosterse Medicijnen – en de boeddhistische leer’, waar kleine groepen voor een jaar lang iedere week samen kwamen, waarin o.a. meditatie weekenden en een aantal 10-dagen retraites de basis vormde voor diepe inzichten en het helen van diep verborgen trauma’s.
Een van de vele redenen voor de ontwikkeling van dit proces was onder meer de vraag naar een programma die hulpverleners in de Australische Kinderbescherming meer inzicht zou kunnen geven in de verslavingen en voorafgaande trauma’s van hun clientèle … en het jarenlang en intensieve werken met Australische ‘40-45 Burma oorlogsveteranen.
Beide groepen die, de ene die door onopgelost trauma van mishandeling en misbruik deze trauma’s doorgaven aan hun kinderen, en de andere die door verwonding, gevangenschap, verlies, en Electric Shock Therapie na terugkeer uit de Burma interneringskampen, diepe geestelijke wonden met zich meedroegen welke van zulke aard waren dat zij daardoor de verbinding met zichzelf, en daardoor met de wereld rondom hen heen verloren leken te hebben.
Een ‘Ontgeesting’ leken te hebben ervaren die diepe consequenties bleek te hebben, en die in enkele gevallen vroegtijdige dementie herkenbaar maakte.
Heeft onopgelost trauma onze geestelijke groei beïnvloedt ?
Elke cliënt die men als therapeut van welke modaliteit ook maar in de behandel of healing ruimte binnenkrijgt brengt een ongelooflijke hoeveelheid aan geestelijke data, alswel fysiologisch materiaal met zich mee. Ook elke deelnemer aan cursussen en retraites doen dit…. Zij geven dikwijls de markeringen in hun geestelijke en lichamelijke gezondheid aan, en laten soms zien wat er in het vooruitzicht ligt. Zo ook mogelijke DEMENTIE in de nabije toekomst.
Is dementie en Alzheimer dus louter- en volgens de traditionele medische wetenschap -het resultaat van plaques die ontstaan door het eiwit amyloïde- of spelen onverwerkte trauma’s en de verstoring van denkpatronen een rol in de verstoring van de chemische balans, en daarmee de ‘ontgeesting’ in deze op dit moment toenemende ziekte? Of waren, en zijn deze ervaringen de eigenlijke oorsprong van Dementie…
In hoeverre speelde de psyche en psychologische aspecten een rol in het ontdekken van, en is er een eventuele preventieve behandeling in de nabije toekomst, en zo ja…hoe zou deze er dan uit kunnen zien?
Alois Alzheimer 1864 –1915 – werd beroemd door de ziekte die hij in 1906 voor het eerst beschreef en welke daarna naar hem vernoemd werd – was een Duitse neuropatholoog en psychiater die na het bestuderen van de hersenen van patiënten met symptomen zoals gedragsverandering en vergeetachtigheid, het vergeten van woorden en het constateren van verscheidene andere taalproblemen, ontdekte dat er zgn. eiwitten opeenhoopte tussen en in de hersencellen zelf, welke hij ‘plaques’ ofwel opeenhopingen noemde. Hij onder meer ook constateerde dat de hersenen van deze patiënten aan krimping onderhevig waren…Hij beschreef uitvoerig de fysiologische symptomen van deze ziekte nu bekend als de ziekte van Alzheimer, maar lijkt weinig aandacht te hebben besteed aan de psychologische redenen die mogelijk een belangrijk deel van de oorzaak zouden kunnen zijn.
Terwijl nu slaapverstoring, depressie, apathie, agressie, hallucinaties en psychose worden gezien als de symptomen van dementie en Alzheimer’s, lijkt er in de medische research niet zo veel aandacht te worden gegeven aan het feit dat deze zogenaamde symptomen eigenlijk de mogelijke signalen zouden kunnen zijn van een dieper en onderliggende oorzaak van de ziekte zelf, bijvoorbeeld niet behandelde of verwaarloosde traumatische ervaringen.
Onopgelost trauma beïnvloedt niet alleen onze lichamelijke gezondheid, het mechanisme om de traumatische ervaringen op een geestelijk zijspoor te zetten, zorgt er ook voor dat de geest zich afsluit voor dagelijkse ervaringen… in eerste instantie om veilig te zijn… uiteindelijk leidend tot een geestelijke verstoring.
Vanuit een Oosterse en contemplatieve/ boeddhistische observatie waarin we het principe ‘Body follows Mind’ handhaven, volgen we in eerste instantie altijd dit idee…
De vraag is nu, hoe heeft de geest en haar inhoud het lichaam gestuurd, en waar bevindt zich de echte oorzaak die zich via het lichaam poogt the openbaren.
Geef een reactie