• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

‘Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen’

27 maart 2019 door Edel Maex

De Gandhavyuha is het laatste hoofdstuk uit de Avatamsaka Sutra. Hij hoort bij die groep teksten die we de mahayana sutra’s noemen. Ze zijn geschreven aan het begin van onze tijdtrekening, dus enkele eeuwen na de historische Boeddha.

De tekst die we [de beoefenaars van de Maha Karuna Ch’an traditie in Nederland en België, red.] zingen, is een Nederlandse vertaling van een Chinese vertaling van het oorspronkelijk Sanskriet. Daarenboven zingen we hem in de stijl van de Russisch orthodoxe liturgie. Het minste wat we kunnen zeggen is dat hij flink wat culturele watertjes doorzwommen heeft.

Het Nederlands maakt het een eigentijdse tekst. Dit is niet geschreven voor een Indische heremiet. Dit is voor ons geschreven. Voor ieder van ons.

Zonder het Chinees was deze tekst wellicht verloren gegaan. Het is vooral door het Chinese boeddhisme dat de mahayana sutra’s bewaard zijn gebleven.

Dat hij van Indische oorsprong is merk je nog aan het wat geëxalteerde karakter ervan. De Indische cultuur heeft een zwak voor extase. Iets wat ons nuchtere westerlingen soms een beetje wrevelig maakt. De hypernuchtere Chinezen hadden hier hetzelfde probleem mee. Voor hen was het boeddhisme ‘Westers’ wat dezelfde bijklank had als ‘Oosters’ voor ons.

Als je de tekst zingt dan merk je dat dat bezwaar wegvalt. Gezongen teksten horen nu eenmaal thuis is een ander taalspel dan bijvoorbeeld een filosofische tekst.

In de Gandhavyuha wordt het verhaal gedaan van de pelgrimstocht van een jonge monnik Sudhana. Hij bezoekt op aanraden van Manjushri 52 leraren. Uiteindelijk komt hij terug uit bij zijn beginpunt, bij Manjushri.

Het verhaal maakt duidelijk dat datgene waar we zo hevig naar verlangen en met zoveel hartstocht naar op zoek gaan, er altijd al was. We zijn er nooit van weggegaan en zullen het bijgevolg ook nooit bereiken.

Ten slotte ontmoet Sudhana nog Samantabhadra die hem vertelt dat inzicht maar betekenis heeft in de mate dat het zich ten dienste stelt van alle levende wezens.

De tekst die we zingen is een fragment uit de onderrichtingen die Sudhana krijgt tijdens zijn talrijke ontmoetingen.

‘Het Grote Mededogen is de essentie van de meditatie. Het is haar lichaam, haar bron en haar middel, om zich in heel het universum te verspreiden. Zonder dit “grote hart” van liefde en mededogen is de meditatie, hoe verheven die in andere opzichten ook mag zijn, van geen enkele waarde.”

Met de eerste zin is alles gezegd. ‘Het Grote Mededogen is de essentie van de meditatie.’ Punt. Als je dit hebt laten binnenkomen, kun je de boeken dichtdoen en naar huis gaan. Je weet het: het Grote Mededogen is de essentie van de meditatie.

Waarom moet het zelfs nog gezegd worden? We weten toch dat een plus een twee is. Helaas moet het tot in den treure toe herhaald worden. Als Anders Breivik vertelt dat hij zich op zijn bloedige terroristische aanslag voorbereid heeft door meditatie dan wordt duidelijk hoe het kan ontaarden. We hoeven het helemaal zo ver niet te zoeken.

Meditatie kan verworden tot een harde, meedogenloze discipline. Een bodemloze discipline van nooit genoeg en altijd meer. Ik heb te veel mensen gebukt zien gaan onder het gevoel van niet te voldoen aan de verwachtingen van de groep, de leraar, hun eigen verwachtingen.

‘Het is haar lichaam, haar bron en haar middel, om zich in heel het universum te verspreiden.’ Je zou dit, iets minder cryptisch, maar daarmee ook iets minder mooi en poëtisch kunnen herformuleren als: mededogen is het motief, de praktijk en de vrucht van de meditatie.

Het is haar bron, haar motief. Met welk motief beginnen mensen te mediteren? Het is altijd best met het juiste motief, met de juiste intentie te starten.

Vaak starten mensen vanuit een heel andere bron dan mededogen. Het verkeerde uitgangspunt waarmee bijna iedere westerling er aan begint is: er is iets mis met mij. De verkeerde intentie die hieruit voortvloeit is dan: als ik (meer) mediteer doe ga ik beter worden.

Voor veel mensen is dit zo vanzelfsprekend dat ze zich nauwelijks kunnen voorstellen dat er een ander uitgangspunt mogelijk is. Maar zelfveroordeling is niet de bron, mededogen is de bron van meditatie.

Dit is het bevrijdende van de eerste edele waarheid. Er is lijden. Zeker er zijn ook goede dingen. Er is geluk, plezier, genieten. En er is ook lijden. Het feit dat we soms lijden, soms heel diep zelfs, betekent niet dat er wat mis is met ons. Het is onze condition humaine. Lijden vraagt niet om veroordeling maar om mededogen. Dat is de bron van meditatie.

Als je ergens naar toe wil kun je beter in de goede richting vertrekken. Als je start vanuit het idee dat er iets mis is, loop je van in het begin de verkeerde kant uit. Daarom lijkt de zenweg soms zo lang. Waar wil je uitkomen? Wel net als Sudhana: hier, waar je nu staat, zoals je bent. Sommige mensen nemen een omweg van 40.000 kilometer om uit te komen waar ze nu zijn. Altijd rechtdoor en je kunt niet missen.

Als je mededogen als bron, als uitgangspunt neemt, ben je er nu. Nu meteen. Zonder omwegen.

Het is haar middel. Mededogen is niet enkel het motief. Het is ook de praktijk zelve. Meditatie is gaan zitten en met een mateloze mildheid alles wat zich aandient bestaansrecht geven. Ook je pijn, je verdriet, de gedachten die je liever niet hebt en de gevoelens waarvan je vindt dat je ze niet zou mogen hebben. Een mateloze mildheid, een mateloos mededogen.

Het is een praktijk, iets wat je doet. Het doen zit hem in het toelaten van iets wat er altijd al was. Meditatie is als het openzetten van het raam. Dat is de bewuste keuze. Maar je moet de lucht niet zelf maken en niet zelf naar binnen doen komen. Dat doet ze vanzelf. Maar jij bent het die het raam openzet. Jij bent het die komt zitten en je hart en je geest opent.

Het is haar lichaam. Mededogen is groter dan jezelf. Zittend in meditatie vult je hart, je geest, je lichaam zich met mededogen. Zittend in meditatie word je één brok mededogen. Een lichaam van mededogen.

Meditatie is niet belangrijk. Het is maar een oefening. Het is enkel door het mededogen te belichamen dat het zich ‘in het hele universum’ kan verspreiden.
‘Zonder dit ‘grote hart’ van liefde en mededogen is de meditatie, hoe verheven die in andere opzichten ook mag zijn, van geen enkele waarde.’ Alle diepe of verheven ervaringen, alle satori’s, kensho’s, daikensho’s, verlichting … zijn allemaal van geen enkele waarde zonder dit ‘grote hart’ van liefde en mededogen.

“Dit is de plaats van al degenen, die getekend zijn door liefde en mededogen. Wanneer zij zien hoe andere levende wezens lijden, zijn zij bereid in dit lijden af te dalen, en precies diezelfde pijn te ervaren in zichzelf.”

‘Dit is de plaats’. Ook in het verdere verloop van de tekst wordt telkens opnieuw herhaald: dit is de plaats. Waar? Dit is de plaats. Niet ergens anders. Niet ergens waar het beter is. Nee, hier. Dit is de plaats.

‘ … van al degenen, die getekend zijn door liefde en mededogen.’ Soms zeggen we dat iemand getekend is door haat of door verdriet, door de pijn die hij heeft doorgemaakt. Dit is de plaats van al degenen, die getekend zijn door liefde en mededogen. Als je het tot je oefening maakt om te zitten met een mateloos mededogen word je getekend door liefde en mededogen.

Wanneer zij zien hoe andere levende wezens lijden, zijn zij bereid in dit lijden af te dalen, en precies diezelfde pijn te ervaren in zichzelf.’

Het Nederlands heeft geen goed woord om het Sanskriet karuna te vertalen. Medelijden is neerbuigend. Om die reden hebben we het Middelnederlands synoniem van medelijden, mededogen, kunstmatig terug ingevoerd. Zo begint mededogen stilaan opnieuw een plek te krijgen in ons taalgebruik.

Het Nederlands heeft wel een uitdrukking die precies uitdrukt wat mededogen is: het aan je hart laten komen. Soms zeggen we: dat wil ik niet aan mijn hart laten komen. Mededogen is de bereidheid het lijden dat je ziet aan je hart te laten komen en ‘precies diezelfde pijn te ervaren in jezelf.’

Dit kan moraliserend overkomen. Zeker als je aan zen begint met het idee van niet goed genoeg te zijn. Dan ontstaat iets van: zie je wel, ik kan dit niet. Of een verontschuldigend: geen mens kan dat aan.
Maar het is niet moraliserend bedoeld. De enige die de vraag kan beantwoorden wat je in jezelf kunt en wil ervaren, ben je zelf. En het enige startpunt daarbij is opnieuw jezelf.

Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen. Bij het luisteren naar je eigen verdriet. Als je vertrouwd raakt met je eigen verdriet, door daar met mateloos veel mildheid en mededogen ruimte voor te maken, dan is ook de ander welkom. Dan pas ben je bereid om het aan je hart te laten komen en precies diezelfde pijn te ervaren in je zelf. Dan ontdek je ook de helende kracht van mededogen. Ook daar waar helemaal geen oplossing meer is. Dan vindt Hisamatsu’s fundamentele vraag: ‘Wat doe je als je niets meer kan doen?’, haar vanzelfsprekend antwoord.

(wordt vervolgd)

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Edel Maex Tags: Avatamsakasoetra, Edel Maex, groot mededogen, kussen, lijden, mededogen, meditatie, Sudhana, zitten

Lees ook:

  1. Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen (3)
  2. Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen (4)
  3. Luisteren naar iemands verdriet leer je in de eerste plaats op je kussen (2)
  4. Ik heb ooit mensen horen zeggen: ‘Ik ben het spuugzat, altijd weer dat mededogen’.

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 4 maart 2021
    Doorlopende groep Vipassana Haarlem
  • 5 maart 2021
    Lezing - 'Living and Working at Odiyan: Maintaining a Home for the Dharma in the West'
  • 5 maart 2021 - 7 maart 2021
    Retreat The Nectar of Healing and Well-being (online)
  • 6 maart 2021
    introductiecursus vipassana meditatie
  • 7 maart 2021
    Open les Kum Nye Tibetaanse Yoga | Online
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boeddhisten ontwaakt (deel 3)

Kees Moerbeek - 28 februari 2021

Grant onderzoekt hoe de geleerde Rahula zijn begrip van de kern van de leer van de Boeddha kan verenigen met de claims van het door Dharmapala geïnspireerde Singalese nationalisme. Rahula nam volgens Grant ‘zijn toevlucht tot de intellectuele strategie die claimt dat verschillende historische omstandigheden vragen om een andere manier van de uitleg van de boodschap van de Boeddha.’ Hij doet een beroep op het historisch moment om de interpretatie van het boeddhisme in de Mahavamsa te rechtvaardigen en daarmee zijn eigen activistische politieke agenda.

Mijmeringen over bewustzijn

Rob van Boven en Luuk Mur - 23 februari 2021

Je trok in je jeugd de conclusie dat je niet gewenst was. Met die ervaring ging je de wereld zien. Dat werd het fundament van je geloofssysteem. Je ging jezelf beschermen tegen deze pijnlijke gevoelens, die het gevolg zijn van wat je bent gaan geloven.  Dat kan zijn door jezelf zoveel mogelijk terug te trekken of vooral niet lastig te zijn. Of misschien ging je juist heel nadrukkelijk aanwezig zijn, wat door anderen juist als heel vervelend ervaren kan worden.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 2 en slot))

Erik Hoogcarspel - 21 februari 2021

Het is niet verwonderlijk dat het begrip “gelijkheid” in andere culturen geen rol speelt. Blijkbaar heeft men daar wel van de ervaring geleerd. Voor Confucius waren rangen en standen in de maatschappij noodzakelijk voor een harmonische en goed functionerende samenleving. Een referendum zou volgens hem alleen maar tot grote rampen leiden, want ongeletterde en slecht opgevoede mensen kunnen niet weten wat het beste is voor ieder.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 1)

Erik Hoogcarspel - 20 februari 2021

We leven in procrustische tijden waarin gelijkheid heilig is geworden. Onderscheid, discriminatie, is zo’n beetje de bron van alle kwaad. We moeten allemaal gelijk zijn. Alle kinderen in een klas, allemaal schaatsen of naar het strand op hetzelfde moment, allemaal dezelfde kleding en dezelfde maten, met wat elastiek in de stof past het toch wel.

Paul Boersma – Het portret als valkuil

Paul Boersma - 16 februari 2021

Het Boeddhabeeld is een symbolische weergave van de vergoddelijkte mens, van de verlichte mens, van de mens waarin wijsheid en mededogen tot volle ontplooiing zijn gekomen. Het is een toonbeeld van harmonie.

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Boeddhistische doeners en denkers – de serie (44)
  • Boeken – Natuurvervaging – en de strijd om wat natuurlijk is
  • Kritiek op poseren schaars geklede ‘Miss Grand Mexico’ naast Boeddhabeeld
  • Wat doet de Nederlandse politiek voor de onderdrukte Tibetanen?
  • De smaak van niet-weten

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens