• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Achtergronden » Dynamische dharma-pannenkoek (m/v) gezocht

Dynamische dharma-pannenkoek (m/v) gezocht

22 december 2013 door Taigu

Het bedrijfsleven heeft van het boeddhisme heel wat te leren, heet het. Maar geldt het omgekeerde eveneens? Deze vraag schoot door mijn hoofd toen ik erover zat na te denken hoe in de boeddhistische verhoudingen van onze tijd modern leraarschap eruit zou kunnen zien.

Edel Maex verbaasde zich er de afgelopen week in het Boeddhistisch Dagblad over dat we “een terugkeer naar premoderne leerling-leraarrelaties” zien. In plaats van nu te analyseren wat premoderne leraar-leerlingrelaties inhouden, ga ik de de vraag naar modern boeddhistisch leraarschap vanuit een andere invalshoek benaderen. Kunnen wij wat leren van wat er in het bedrijfsleven voor modern leiderschap doorgaat?

Van mijn laatste baan, als leidinggevende bij Philips (2000-2008), herinner ik me het onderscheid dat we maakten tussen piramides en pannenkoeken. We hadden bij de designafdeling van Philips een heuse futuroloog in dienst, belast met het bestuderen van de trends van de toekomst. Zij populariseerde binnen het bedrijf het onderscheid tussen piramides en pannenkoeken, afkomstig uit een Engelstalig boek over de ontwikkeling van westerse samenlevingen.

Platte verhoudingen
‘Piramide’ is de aanduiding voor mensen met een hiërarchische instelling die houden van structuur en controle. Als het om leidinggevenden gaat, zijn piramides mensen die gewend zijn om per decreet te regeren, kennis te monopoliseren en geen discussie te willen over hun beslissingen.

pannenkoekEen ‘pannenkoek’ daarentegen is iemand die graag werkt in platte verhoudingen. Pannenkoeken houden ervan om ruimte te hebben om in teamverband creatieve en innovatieve oplossingen te verzinnen. Leidinggevende pannenkoeken coachen hun medewerkers, dragen met visionaire zeggingskracht bij aan duidelijkheid over de richting, delen kennis en hakken knopen door over de levensvatbaarheid van in gezamenlijkheid ontwikkelde oplossingen.

Piramides zijn op zichzelf niet beter dan pannenkoeken of vice versa. Het hangt af van de situatie in een bedrijfsonderdeel hoe je de mengverhouding tussen deze eigenschappen in teams wilt hebben en wat voor iemand je er aan de leiding plaatst. Het bovendien zo dat mensen op individueel niveau vaak zowel piramide-achtige als pannenkoek-achtige eigenschappen hebben.

Vanuit de psychologie van de persoonlijkheid kun je misschien vinden dat het onderscheid te grofmazig is. Maar wat niet werkt in de wetenschap, kan wel werken in het management van organisaties. Piramides, pannenkoeken: het was bij Philips als het ware een bedrijfsupaya: een vaardig middel dat met een zekere mate van vereenvoudiging voor sommigen hielp om het beeld over iets binnen een complexe realiteit scherp te stellen en waar nodig een verandering in houding en gedrag in beweging te krijgen.

Kenniseconomie
De trendanalyse van Philips wees uit dat het tij in de samenleving bezig was onverbiddelijk in het voordeel te keren van de pannenkoeken. Een aantal sociaal-culturele ontwikkelingen droeg hieraan bij, waaronder de opmars van het internet en de digitalisering van de meeste werkprocessen. In de moderne maatschappelijke verhoudingen deelt iedereen in dezelfde kennis. De vraag is niet wat je weet, maar wat je ermee in staat bent te doen. Deze gegevenheid is een van de hoekstenen onder wat heet: de kenniseconomie.

Als in het bedrijfsleven modern leiderschap plat is, is in het moderne westerse boeddhisme het leraarschap dat dan eveneens? Ik ben geneigd te zeggen dat dat wel de ideale situatie zou zijn. Deze bedrijfsupaya kan ook een boeddhistische upaya zijn.

Persoonlijk vind ik dat een capabele, eigentijdse boeddhistische leraar in een gelijkwaardige verhouding moet staan tot zijn leerlingen. Hij of zij moet optreden als spirituele vriend en coach, die leerlingen niet de wil voorschrijft, maar hen op weg helpt om hun vermogens te ontplooien de Dharma ten volle te leren kennen en hiernaar te leven.

Er zijn duidelijke verschillen tussen ‘het’ bedrijfsleven en ‘het’ boeddhisme in ‘het’ Westen, maar wat ze delen, is dat het waardengemeenschappen zijn waarbinnen mensen blootstaan aan dezelfde socio-culturele trends en verwachtingen.

Een verschil tussen bedrijfsleven en boeddhisme is dat het bedrijfsleven de capaciteiten van een leidinggevende tot op zekere hoogte kan meten en objectiveren, terwijl het boeddhisme criteria voor leraarschap kent die variëren per traditie. Daarnaast lijkt binnen het boeddhisme in veel gevallen charisma tenminste even belangrijk als competentie.

Positieve bewoordingen
Evenals op ministeries, in doktersmaatschappen, advocatenkantoren en het wetenschappelijk onderwijs, groeien mensen in het boeddhisme vaak naar de top op basis van vakbekwaamheid, en is kunnen omgaan met mensen niet altijd de hoofdzaak. Daar komt bij dat de ‘core business’ van boeddhisme spiritueel van aard is, waardoor je niet kunt kwantificeren welk bedrag er op een gegeven moment onder de streep moet staan. Boeddhistisch leraarschap involveert spiritueel leiderschap, met alle ongrijpbaarheid en bananenschillen van dien.

Het zal dan ook nog wel een tijd duren voordat er een personeelsadvertentie in de krant verschijnt met de tekst: “Onze sangha zoekt als leraar een dynamische, inspirerende dharmapannenkoek (m/v) voor een dienstverband van 32 uur per week”, als die tijd al ooit aanbreekt. Ik realiseer me terdege dat ik met deze beschouwing op hoofdlijnen voorbijga aan de vele andere dimensies van boeddhistisch leraarschap, zoals deze bijvoorbeeld zijn uitgemeten in de special die Boeddha Magazine aan dit thema heeft gewijd (nummer 71, zomer 2013).

Mij gaat het er nu vooral om dat we in het boeddhisme met het onderscheid tussen piramides en pannenkoeken meer vat kunnen krijgen op de vraag wat nu precies modern is en wat premodern; en dat we, wat modern leraarschap betreft, de onze verwachtingen kunnen articuleren in positieve bewoordingen: plat, gelijkwaardig, spirituele vriend en coach, op weg helpen.

Alles in één, foto Ellen Deimann.
Alles in één, foto Ellen Deimann.

Voor mij persoonlijk als boeddhist is overigens iedereen een leraar. Wat zeg ik, alles is leraar, ook de gewassen op het land en de wolken in de lucht. En temidden van dat platte lerarenlandschap zijn er mensen in wie het vermogen is gegroeid om net iets meer leraar te zijn dan anderen. Het gaat er niet zozeer om dat zo iemand meer weet dan wij, maar om wat hij of zij in staat is gebleken hiermee te doen. Daardoor manifesteert zo’n persoon zich als de primus inter pares. Veel minder dan een officiële bezegeling van iemands leraarschap binnen een bepaalde traditie, telt voor mij dat leraarschap pas dan ontstaat wanneer een leerling iemand als leraar erkent, zonder daarbij de platte verhouding van gelijkwaardigheid en symmetrie uit het oog te verliezen.

Beweging
Er komt veel meer bij kijken wanneer je bedenkt dat sommige boeddhistische leraren óók moeten leidinggeven aan een docentteam en soms zelfs aan een soort commercieel imperium. Er is in Duitsland een checklist ontworpen om de gezondheid van de moderne leraar-leerlingrelatie te ijken en tussentijds te herijken. Er zijn in de Verenigde Staten voorbeelden waarin met constructies wordt gewerkt waarbij een leraar door een sanghabestuur voor een bepaalde termijn wordt benoemd en eventueel herbenoemd, en waarbij er een vorm van onafhankelijk toezicht op de kwaliteit van het leraarschap wordt uitgeoefend. Allemaal vormen die naar aanleiding van excessen zijn ontwikkeld om gezonde verhoudingen te borgen.

De charme van het onderscheid tussen piramide en pannenkoek ondertussen, schuilt wat mij betreft in de eenvoud ervan. Niet dat ik die eenvoud ten koste wil laten gaan van de complexe realiteit. Maar het kan zijn uitwerking bijna niet missen op de vraagkant, de leerlingen, de studenten, of hoe je ze ook noemt. Het is mogelijk dat er een beweging op gang komt onder boeddhistische leerlingen om een ‘pannenkoek’ als leraar te willen, net zoals ik dat in het bedrijfsleven heb zien gebeuren met medewerkers.

Als er in boeddhistische kring zo’n beweging op gang komt, dan zal hier een zekere druk van uitgaan op de premoderne krachten, zowel onder leerlingen als onder leraren. Naar mijn overtuiging kan het de veelvormige discussie over boeddhistisch leraarschap vooruit helpen wanneer we met zoveel mogelijk mensen tegelijk duidelijk maken dat we in dit tijdperk, in dit deel van de wereld, graag platte, visionaire, gelijkwaardige coaches als docent willen en geen dogmatische, autoritaire persoonlijkheden met alle bijkomende grillen, willekeur en soms zelfs regelrecht misbruik van vertrouwen.

Laat dat de innovatie zijn die wij aan het boeddhisme bijdragen, al is succes nooit in 100% van de gevallen gegarandeerd. Je hoeft als boeddhist in beginsel ook geen officiële leraar te hebben. Je bent er vrij in om, afhankelijk van je behoefte, iemand in die hoedanigheid aan te zoeken. Hetzelfde geldt voor sangha’s. In alle gevallen zie ik de leraar meer als vriend en coach dan als de autocraat. Als er van dat laatste sprake is, dan maken we het er zelf naar. Dan helpt het wanneer de groep ons het normatieve rolmodel voorhoudt van de dharmapannenkoek.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Columns, Dharma en filosofie, Jules Prast, Zen Tags: coach, Jules Prast, personeelsadvertentie, Philips, spirituele vriend, trendwatcher

Lees ook:

  1. Twee fragmenten over Anderkracht door Shinran
  2. Beroepsgelovigen en amateurzitters
  3. Breuklijn door de menselijke conditie
  4. De anti-consensusboeddhist

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Henk Molenaar zegt

    22 december 2013 om 13:33

    Een erg mooi en belangrijk artikel Jules, hartelijk dank. Ik denk ook dat het boeddhisme wat betreft communicatie, samenwerken, maatschappijgerichtheid e.d. nog veel kan leren van het bedrijfsleven.

  2. Tom zegt

    22 december 2013 om 20:47

    Ik ging er (kennelijk onterecht) van uit dat boeddhistische leraren al pannenkoeken waren. Zo te lezen is dat niet zo. Weer wat geleerd. Maar zouden we, in plaats van alleen leraren, niet allemaal pannenkoeken moeten zijn? Maar ja, wie ligt er dan boven op de stapel, wie onder en wie in het midden? En wie bepaalt hoeveel stroop of suiker er op mag? Wie zorgt dat iedereen evenveel pannenkoek krijgt? Wie zorgt er voor “eerlijk delen”??? Vast die persoon bovenop de piramide….. Soms krijg je niet wat je het liefste zou willen, maar krijg je wat je nodig hebt. Soms een pannenkoek, soms een piramide….

  3. Michael Hoek zegt

    23 december 2013 om 13:11

    Kapitalisme en boeddhisme, de perfect mix! Op een onthechte manier je zakken vullen. Beter kan toch niet?

    Het bedrijfsleven kan misschien het achtvoudige pad een beetje updaten:

    1 het juiste commerciele inzicht
    2 de juiste drang naar persoonlijk gewin
    3 de juiste vorm van manipuleren
    4 de juiste vorm van uitbuiten
    5 de juiste vorm van hebzucht (ongeremd)
    6 de juiste stropdas
    7 de juiste auto
    8 het juiste stemmen (VVD)

    1 er is het falen

    2 de oorsprong van dat falen is het hebben van een geweten

    3 de opheffing van het falen is het verzwelgen van dit geweten door middel van een meedogeloze ontzieling

    4 het vernieuwde en leidende achtvoudige pad

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 20 mei 2022 - 22 mei 2022
    The work that reconnects -Het werk dat weer verbindt
  • 22 mei 2022
    Kum Nye Yoga op zondag | Online
  • 22 mei 2022
    Lezingencyclus
  • 23 mei 2022
    Online course The Twelve Links of Interdependent Origination
  • 23 mei 2022
    Discovering Buddhism taster / refresh evenings
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boekbespreking- De lach van de Boeddha. Een ontmoeting met de boeddhistische filosofie

Erik Hoogcarspel - 21 mei 2022

Vandepitte gooit zijn lezers al snel in het diepe met zijn uiteenzetting over de leegte. Hij geeft daarbij een eigen interpretatie, die enigszins afwijkt van de boeddhistische teksten.

Boekbespreking – De jonge Filosoof

Erik Hoogcarspel - 9 mei 2022

In het boekje “De jonge filosoof” wordt een zekere Christoph opgevoerd, die in de bibliotheek een boek vindt van David van Goorle. Dit is het kleinere boek “Idea Physicae”, maar dan in het Nederlands. Christoph vindt met andere woorden de (niet bestaande) Nederlandse uitgave” Schets van de Natuur” in de bibliotheek.

Over populisme en het menselijk tekort

Kees Moerbeek - 8 mei 2022

‘Waarom is de burger boos?’ is volgens de geschiedkundige Maarten van Rossem gemakkelijk en ook wetenschappelijk verantwoord te beantwoorden, schrijft hij in zijn boek Waarom is de burger boos? De burger is boos, omdat hij bezorgd is over de omvangrijke immigratie en de veronderstelde negatieve effecten op onze samenleving. Dit artikel geeft een indruk van zijn boek, met aanvullingen van de socioloog Anton Zijderveld.

Boekbespreking – Een leven als ‘man of letters’. Biografie van David Hume.

Erik Hoogcarspel - 1 mei 2022

De rede kan ons tot overtuigingen leiden of laten twijfelen, maar alleen gevoelens zetten ons volgens Hume aan tot daden. Hume onderscheidt primaire indrukken en secondaire. Gevoelens zijn secondaire indrukken, want ze zijn als het ware een reactie op primaire indrukken, zoals pijn of genot.

Voor kinderen is een heel dorp nodig (2)

Rob van Boven en Luuk Mur - 20 april 2022

We houden van categorieën. Deze ouders zijn fout, en die pleegouders zijn goed. Zou het kunnen zijn dat er bij die foute ouders ook sterke punten zijn? En kan het zijn dat pleegouders ook hun problemen hebben? Wat voor boodschap krijgt een kind dat bij de ouders weggehaald is, bijvoorbeeld vanwege de toeslagenaffaire. Je ouders zijn slecht, fraudeurs, oplichters. Je bent nu bij ons en wij zijn goed?

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • Verlichting is schipbreuk lijden
  • De virtuele denkster 370
  • Dick – Bedelen
  • Boekbespreking- De lach van de Boeddha. Een ontmoeting met de boeddhistische filosofie
  • B’eter- Sojabonenhummus

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens