Sleutel tot inzicht – De wortel-belemmering

Op basis van de Theravada leerstellingen.

In de Tuvataka Sutta vraagt iemand aan de Boeddha wat de manier is waarop een monnik (of ongeacht wie dan ook) Nibbana bereikt, en hoe hij zich ‘nergens in de wereld aan vastgrijpt’.

En de Boeddha begint zijn antwoord door het meest essentiële te zeggen: “Middels reflectie moet hij de (eigendunk) ‘ik ben’ (asmi mana) stoppen, de gehele wortel-belemmering die de snelle vermenigvuldiging van ideeën is. Door altijd indachtig te zijn traint hij zichzelf om alle begeerten (tanha) die in hem ontstaan te verwijderen.”

Waarom is het eerste wat de Boeddha zegt, het meest essentiële? Eigendunk is belangrijk ‘voedsel’ voor ‘ik’. Het versterkt de ideeën van ‘ik’, van ‘zelf’. Dit leidt tot zelfzuchtigheid, hetgeen een deugdzaam leven in de weg staat een de visie op dingen zeer nadelig beïnvloed. Daarom zegt de Boeddha dat de eigendunk ‘ik ben’ (asmi mana) de gehele wortel-belemmering die de snelle vermenigvuldiging van ideeën is, moet stoppen. Wie de Leer goed kent, zal begrijpen dat veel filosofen een verkeerde kijk hebben die het ‘ik ben’ er op nahouden. Volg de link eens en de vervolg links die je in het woordenboek aantreft.

Het vernederende kastenstelsel dat in India wordt toegepast, een systeem waar mensen vanwege hun geboorte worden ingedeeld, versterkt het idee van ‘ik’ tot in grote extremen. Het is het toonbeeld van hoe ideeën van ‘ik’ tot verdeeldheid in de maatschappij teweeg brengen en groot lijden veroorzaken vooral voor de mensen die tot de laagste kasten (‘de onaanraakbare’) behoren. Deze mensen zijn volgens de hindoeïstische zienswijze helemaal niets waard. Het is zo triest dat je jezelf er haast geen voorstelling van kunt maken. Gelukkig hebben wij hier geen kastenstelsel, maar dat neemt niet weg dat er geen zelfzucht is. De ideeën van ‘ik’, ‘ikkerige ideeën’, ideeën over een ‘zelf’ of ‘ziel’, moeten echt verlaten worden, anders is het niet mogelijk om tot juist begrip te komen wat noodzakelijk is voor bevrijding van lijden. Als je het ‘ik’ kunt laten sterven ten aanzien van alles, is dat een essentiële stap richting het hoogste doel.

Er zijn 10 banden (saññojana) die wezens aan het lijden binden, en de eerste band betreft de ideeën van persoonlijkheid, ideeën over een ‘zelf’. Eigendunk is de achtste band. De eigendunk op het meest subtiele niveau is de eigendunk ‘ik ben’ (asmi mana). Het blijft hangen in het mentale continuüm tot het bereiken van arahatschap. Zie ook manabhisamaya.

Lees de toespraak: Snp4-14 — Tuvataka Sutta

N’etam mama; n’eso’ham asmi; na me so atta

(Dit is niet van mij, dit ben ik niet, dit is niet mijn zelf.)

Bron Sleutel tot inzicht  Peter van Loosbroek — Ananda