De afgelopen vijftien jaar is het aantal boeddhistische gemeenschappen in Nederland en in andere westerse landen toegenomen. Ik ben enorm benieuwd naar het verhaal van boeddhisten: wat doen ze op hun meditatiekussen, hoe passen ze de wijsheden uit de dharma (teachings van de Boeddha) in het dagelijkse leven toe en hoe gebruiken zij boeddhistische wijsheden om een positieve impact te maken op onze moderne westerse samenleving? Daarom bezoek ik sangha’s en boeddhistische organisaties en luister met belangstelling naar de ervaringen van anderen.
In deze tekst gaat het over zen en wijn. De Oostenrijkse ecologische wijnboer Martin Kieninger (55) beoefent vanaf zijn 21ste zenmeditatie. Bijna 25 jaar geleden verruilde hij met zijn Spaanse vrouw en twee kinderen Oostenrijk voor Andalusië, Spanje. Ik ontmoet hem in een hotel met een prachtig uitzicht op het landschap van de wonderschone Andalusische stad Ronda. Martin ziet eruit als een gelukkig en tevreden mens, maar uit zijn verhaal blijkt dat zijn leven niet altijd even aangenaam was.
Het is donker
Na zijn eerste slok van zijn groene thee begint hij zijn verhaal met: ‘Op mijn eenentwintigste werd ik mij bewust dat donkere gevoelens mijn innerlijke wereld en perceptie beheersten. Het leven voelde zo zwaar aan en ik wilde mij graag beter voelen. Zo begon mijn zoektocht naar geluk, en zo kwam ik in aanraking met meditatie. Ik begon te experimenteren met meditatie en merkte dat het wat verlichting bracht; al tijdens mijn eerste meditatiesessie ervoer ik een beetje licht, maar na een sessie werd het meestal weer donker.
Toen ik op mijn vijfentwintigste mijn eerste kind kreeg, werd ik wederom overspoeld door negatieve gevoelens. Ik merkte dat ik liefdevolle maar ook flinke agressieve gevoelens voor mijn vrouw en kind had. Op dat moment werd mijn zoektocht naar geluk een ware zoektocht naar bevrijding van de duisternis in mijn geest.’
Zen
Het raakt mij wanneer Martin vertelt over zijn zoektocht en tegelijkertijd ben ik benieuwd naar de precieze rol van zenmeditatie hierin. Hij vertelt over zijn eerste zenretraite, kort na de geboorte van zijn eerste kind. ‘Ik studeerde in die tijd constructieve economie in Graz, Oostenrijk. In een stiltehuis in een Benedictijns klooster in die stad volgde ik mijn eerste zenretraite samen met mijn goede vriend Christoph. Wij zaten drie dagen in stilte, ons uitzicht was een kale muur en we deden ons best om onze aandacht te houden bij het volgen van onze ademhaling. Na afloop van de retraite ervoeren Christoph en ik een raar contrast: de stilte van de meditatie en het klooster bevonden zich nog in ons, maar toen we de stad in reden zagen we mensen gehaast over straat lopen en auto’s over de wegen sjezen. We hebben een half uur de slappe lach gehad door deze aanblik. Op dat moment veranderde er iets in mij; het contrast heeft een soort opening in mijn geest bewerkstelligd.
Zenmeditatie heeft ook een flinke impact gehad op het leven van mijn vriend Christoph. Hij heeft jarenlang in het Empty Cloud-centrum- een Japans-Chinees contemplatieve zenstroming van meester Willigis Jäger, in Würzburg, Duitsland- gestudeerd en beoefend. Inmiddels is Christoph zelf een zenmeester en heeft hij zijn eigen centrum in Wenen. Een aantal keer per jaar bezoek ik hem en dan beoefenen we samen. Hij heeft bijzondere retraites waarbij je iedere ochtend drie of vier uren loopt of skiet in de bergen en de rest van de dag op je kussen mediteert. Ik ervaar het als een sterke beoefening; de ervaringen van de zitmeditatie neem je mee naar de buitenactiviteiten, het geeft een gevoel van verbondenheid.’
Zenmeditatie is de basis van de spirituele beoefening van Martin en hij vertelt heel open wat hij zoal op zijn meditatiekussen doet: ‘Ik focus op mijn ademhaling of doe mijn beoefening met een koan, een methode die veel voorkomt in de Japanse Rinzai zenstroming. Een koan is een vraag zonder een mentale response. Een voorbeeld is: wat hoor ik als ik met één hand klap?
Wanneer ik tijdens mijn zenmeditatie opmerk dat een sterke emotie in mij aanwezig is, dan observeer ik mijn gevoel en geef het veel ruimte. Wanneer het gevoel voldoende ruimte heeft, ga ik in de emotie; op dat moment word ik de emotie. Die verliest hierdoor aan kracht, daarna laat ik het los en vervolgens lost de emotie zich op in het geheel en ga ik weer verder met de focus op mijn ademhaling of de koan.’
Interessant aan zijn verhaal vind ik dat zijn beoefening in de loop der jaren een mix van diverse methoden is geworden, hij omschrijft het als een lekkere paella. Deze mix helpt hem te verbinden met heelheid en liefde. ‘Mijn sterke wens om te transformeren heeft behalve zen ook andere spirituele stromingen, therapieën, lichaamsoefeningen en ademhalingsoefeningen op mijn pad gebracht, bijvoorbeeld Gestalt-therapie, familieopstellingen en holotropic respiration.
Zo las Martin op zijn vijfendertigste de boeken van Krishnamurti, een spiritueel leraar uit India. Een van de veronderstellingen van Krishnamurti was: hij die een ander volgt, houdt op de waarheid te volgen. Martin legt uit: ‘Ik heb ook hindoeïstische elementen aan mijn beoefening toegevoegd. Ik zoek altijd naar een beoefening die voor mij werkt, die een functie heeft, die bij mij aansluit, die mij meer opent, zodat bewustwording in mij zich verder ontwikkelt.’
Emotionele bagage
Zo heeft Martin in totaal tien jaar gewerkt aan het oplossen van de pijn van zijn familiegeschiedenis met behulp van therapie, waaronder familieopstellingen. ‘Mijn familiegeschiedenis is donker en er was sprake van misbruik en psychische ziekten. Mijn overgrootvader heeft bijvoorbeeld tijdens de Tweede Wereld oorlog in een concentratiekamp gezeten.
Op een gegeven moment is er een deken over mijn familiegeschiedenis geplaatst; mijn vader heeft er nooit één woord aan besteed. Toen ik achter de ware gebeurtenissen kwam, stond ik op een emotionele afgrond. Als er binnen een familie bepaalde pijnen worden genegeerd en niet worden geheeld, kan de volgende generatie het op zijn bord krijgen. Dat was bij mij het geval. Ik had sterk het gevoel dat ik deze pijnen moest helen.
Familieopstellingen heeft mij inzicht gegeven waarom het zo donker was van binnen en waarom ik mijn jeugd als onplezierig heb ervaren. Ik heb tien jaar hieraan gewerkt en veel geheeld maar nog steeds voelde ik de emotionele bagage. En toen kwam de ademhalingsmethode, holotropic respiration, op mijn pad. Bij deze methode connect je middels je ademhaling met het onderbewustzijn en een groter bewustzijn, en hierdoor kan je de beperkingen van het ego transformeren en in je ware kracht komen te staan. De ademhalingstechnieken hebben mij enorm geholpen om stap voor stap meer heelheid te ervaren en lichaam en geest dichterbij elkaar te brengen.’
Wijn
Doordat Martin enorm boeiend vertelt over zijn spirituele proces vergeet ik bijna dat hij ook wijnboer is. Ik ben benieuwd hoe zen en wijn maken in zijn leven samenkomen. Martin vertelt: ‘Als spiritueel beoefenaar ben ik een voorstander van het maken van ecologische wijnen, respect voor de natuur en voor het proces van het maken van wijn. Een goede wijn beschouw ik als iets speciaals, het is een geschenk van de natuur.
Ik drink één of twee glazen wijn bij de avondmaaltijd en vier op dat moment het leven.
Als mensen naar mijn bodega komen voor een wijnproeverij probeer ik hun zintuigen te stimuleren en te openen. Sommige bezoekers komen puur voor de wijn, maar anderen zien de prachtige natuur en stellen zichzelf helemaal open voor alles om hen heen: de geuren en kleuren van de bloemen, planten en het fruit en ze genieten. Dat is ook een vorm van awareness en mindfulness. Naast de wijnproeverijen is er iedere maand een open meditatieavond en ik organiseer bijeenkomsten met diverse zenmeesters.’
Liefde en licht
Het alarm op het mobieltje van Martin gaat af, hij moet bijna vertrekken naar zijn volgende afspraak. Ik neem even een momentje voor mijzelf om wat hij heeft verteld in mijn hoofd de revue te laten passeren en mijn laatste vraag te formuleren. En die is: wat hebben al die jaren van meditatie en therapieën voor een impact gehad op zijn innerlijke wereld? Martin haalt adem en antwoord: ‘Sinds mijn eenentwintigste is mijn leven stapsgewijs een zoektocht naar binnen geweest, soms wat meer en soms wat minder door werk of familieverplichtingen.
Iedere meditatiesessie op mijn kussen heeft een positieve impact gehad, hoe klein die ook was. Sinds vier jaar mediteer ik elke dag en doe ik drie of vier retraites per jaar. Mijn mind is nu stabiel, open en ik ervaar meer ruimte in mijn geest tijdens meditatie. Dit bewustzijn neem ik steeds meer mee van mijn kussen naar mijn dagelijkse leven.
Het transformeren van mijn donkere gevoelens was een behoorlijke kluif. Uit ervaring weet ik dat zelftransformatie vraagt om een flinke toewijding aan meditatie en het werken aan je innerlijk. Ik ben enorm dankbaar dat ik mij in de loop van de jaren steeds meer verbonden ben gaan voelen met liefde en het licht.’
