Sterven zonder spijt*

Koosje van der Kolk is opgeleid tot verpleegkundige en deed vervolgens de sociale academie. Na een tocht op zoek naar haar wortels vond ze in 1984 haar thuis in het Tibetaans boeddhisme. Sindsdien is ze actief voor het Maitreya Instituut in Emst. Koosje was verpleegkundige in de terminale thuiszorg, maar werkt nu in de nachtdienst van een hotel voor reumapatiënten. Dit vraaggesprek gaat over sterven zonder spijt, wedergeboorte en boeddhistische stervensbegeleiding.

Boeddhisten zijn zich ervan bewust dat hun handelingen en gedachten in het nu van dit moment, ook gevolgen hebben voor later, als ze sterven, sterven zonder spijt. Koosje: ‘Je sterft in de wetenschap dat je tijdens je leven er alles aan gedaan hebt om je geest te onderzoeken, om te proberen goede relaties met anderen te onderhouden en om heilzame en gedachten en kwaliteiten te ontwikkelen. Je probeert negatieve gewoontes, zoals snel kwaad worden en te gehecht zijn, af te leren.’

Sterven is een belangrijke fase in het bestaan. De geest is kwetsbaar, want verkeert op dat moment in een noodsituatie. Dat zijn extra redenen om er alles aan te doen slechte gewoontes de baas te worden en het karma te zuiveren. Anders steken negatieve zaken uitgerekend tijdens het sterven de kop op. ‘Stel je raakt geïrriteerd. Als dat je laatste houding is voor het sterven, dan beïnvloedt het je hele bewustzijn en ontstaat daarmee de kans wedergeboren te worden met een lelijk lichaam in een omgeving vol boze mensen.’

Heilzaam

Een gewone dharmabeoefenaar die sterft kan geholpen worden door het oproepen van zijn positieve herinneringen, bijvoorbeeld door gebeden die hij gewend was te zeggen.  ‘Kort geleden was ik bij een crematie van een zenboeddhist, die plotseling overleden was. De laatste jaren was hij bezig met het vertalen van twee soetra’s. Een daarvan was de soetra van Kwan Yin (Kanzeon). Hij had er een bijzondere band mee. Het refrein is: ‘Hoe talloos de wezens ook zijn, ik zal ze bevrijden.’ In de tijd tussen zij sterven en crematie reciteerden mensen dit refrein. Ook zijn spiritueel leraar was aanwezig,’ vertelt ze.

Er bestaan diverse gebeden en soetra’s waarvan bekend is dat ze heilzaam werken, maar ook de naam van de spiritueel leraar, een mantra of een oefening kan die positieve herinneringen opwekken.

Advies

Het Maitreya Instituut heeft een werkgroep van stervensconsulenten opgericht. Deze consulenten geven advies. ‘Om dit goed te kunnen doen, hebben we een handboek geschreven waarin alle adviezen van het Maitreya Instituut op een rijtje staan.’ Een landelijk netwerk bestaat nog niet. Voor meer informatie kan men contact opnemen met het instituut. ‘Het is belangrijk te benadrukken dat we adviseren. We begeleiden niet en richten ons in eerste instantie op studenten van het Maitreya Instituut,’ benadrukt Koosje. Zelf begeleidt ze stervenden, maar ook zieken.

‘Het is maar net wat mensen mij vragen en wat ik zelf aankan. Er zijn zieken die mij geregeld bellen. Het is goed dat het handboek bestaat, het is een grote bron van wijsheid en je kunt er op het juiste moment op terugvallen,’ legt ze uit.

Binnen de Boeddhistische Unie Nederland (BUN) bestaat een werkgroep rondom de dood die een brochure opgesteld heeft over de rituelen van de boeddhistische stromingen. Daar bestaat behoefte aan, wat langzamerhand krijgen sterven en de dood de aandacht die ze verdienen en worden niet langer weggemoffeld.