• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Achtergronden » The box, de serie (5) – stap uit je verlangensbox

The box, de serie (5) – stap uit je verlangensbox

4 maart 2020 door Marnix van Rossum

Na een lange zoektocht in zowel het Oosten als in de westerse wetenschap, is Marnix van Rossum, psycholoog en meditatiebegeleider, tot de conclusie gekomen dat het vooral (geloofs)overtuigingen en dogma’s zijn die ons belemmeren om vrij te leven en te doen wat goed voor ons is. Hij noemt dit boxen. Wat levert het op om out of the box te gaan? En hoe doe je dat?

Een belangrijke boodschap van het boeddhisme is dat onze verlangens het niet zo goed met ons voorhebben. Helemaal als verlangen overslaat in hebzucht. Het maakt ons onrustig, zorgt ervoor dat we onethisch handelen en het is nooit genoeg. Altijd maar meer en meer, en echt gelukkig worden we er niet van. De wereld in zijn geheel wordt er ook niet echt beter van. Niet alleen het boeddhisme maar ook het christendom is kritisch als het gaat om verlangens.

Zoals in deze reeks al eerder naar voren kwam zie ik geen bewijs dat er een goed of fout is in algemene zin, maar vooral dat de werkelijkheid veel nuancetinten heeft. Met die wetenschap leven valt niet mee omdat dat zou betekenen dat we ieder moment een soort twijfel moeten kunnen toelaten over wat goed is om te doen. Toch denk ik dat dat op termijn ons welzijn bevordert.

Om dan maar gelijk met de deur in huis te vallen, er is natuurlijk ook een andere kant aan verlangens. Ze komen namelijk voort uit de behoeftes van het lichaam. Als je honger hebt moet je eten, maar wanneer is het een verlangen en wanneer een gezonde behoefte? Die grens is niet zo eenduidig en gemakkelijk te bepalen.

Verlangens zijn natuurlijk niet fout, want dankzij verlangens bestaan we nog. Het maakt onder andere dat we eten, drinken en ons voortplanten. Het zou een beetje gek zijn als we dat gaan veroordelen. Dan zouden we ons eigen bestaan verloochenen!?

Vanuit de psychologie heb ik geleerd dat het schadelijk kan zijn als we onze verlangens veroordelen, wegdrukken, of verdringen, zoals Freud dat beschreef. Dat is natuurlijk ook niet goed.

Wat is dan de oplossing? Hoe zijn we het beste geholpen?

Verlangens en behoeftes zijn niet verkeerd, maar als je merkt dat er te veel zijn, of te sterk dan goed voor je is, dan is er misschien iets anders aan de hand. Prima lijkt me om jezelf af te toe te trakteren op een lekkere snack, maar als je alleen je rust kunt vinden op een avond door te blijven snacken? Of een paar keer porno kijken om wat te ontladen, lijkt me prima, maar het is een ander verhaal als dat iedere dag moet, of meerdere keren per dag. Het lijkt een probleem te worden als we het vaker doen dan we eigenlijk zouden willen, of maar niet vervuld raken. Misschien moeten we ons dan eens gaan bezighouden met de oorzaken.

Het boeddhisme heeft een interessante visie. Namelijk dat de wereld om ons heen niet is zoals wij het zien. Het is meer een projectie, die letterlijk plaats vindt in de geest, de hersenen. Dat wordt tegenwoordig ook ondersteund door de wetenschap. Omdat we volgens het boeddhisme echter denken dat wat we nodig hebben ook buiten ons ligt, of de oorzaak van onze moeilijkheden om ons heen, komen we vaak wat bedrogen uit. Moeilijkheden lossen we niet echt op en we denken geluk te kunnen bezitten in iets, maar dat glipt steeds uit onze handen. Een soort gouden pot aan het einde van de regenboog. Je komt er aan en het is er niet.

Door meerdere retraites heb ik wel minder verlangens gekregen in positieve zin. In het begin zijn er vaak heel veel verlangens tijdens een retraite. De Boeddha beschreef een rijtje van 5 die hij hindernissen noemde. Ik weet nog dat ik in bij mijn eerste retraites veel meer pijn, verlangens, moeheid, onrust en irritaties had dan tijdens latere retraites. In het begin kon ik uren malen over het eten dat hopelijk snel kwam, of over seks. Ik herkende ook wel dat het een manier was om de pijn en het ongemak te ontvluchten. Toen ik meer genot ging ervaren door de kalmte, of concentratie in de meditatie, ook wel samadhi genoemd, werden verlangens gericht op objecten buiten me minder.

Een retraite is op een bepaalde manier een soort afkicken van onze zintuigelijke verslavingen, zoals dat ook gebeurt bij een drug. Als je stopt met de drug waar je aan verslaafd bent en je sluit jezelf op in een kamertje, dan komen je lichaam en geest in opstand, net als tijdens een retraite. Dat is even lastig en confronterend, maar op de lange termijn ga je je beter voelen en word je steeds onafhankelijker van de drug.

Toch is er ook nog zoiets als luisteren naar je behoeftes en verlangens en daaraan juist wel gehoor geven. De beroemde psycholoog Maslov beschreef verschillende behoeftes / verlangens die belangrijk zijn om in gehoord te worden in verschillende stadia van de ontwikkeling en van het opgroeien. Zoals lichamelijke behoeftes van eten en drinken, of seks en ook sport en comfort. Ook veiligheid en zekerheid zijn behoeftes volgens Maslov en sociaal contact, waardering, erkenning, zelfrespect, zelfverwezenlijking en uiteindelijk zelftranscendentie.

Als de ontwikkeling niet helemaal goed is verlopen, of niet aan alle behoeftes wordt voldaan tijdens ons opgroeien – wat voor zo ongeveer iedereen geldt – dan kunnen die verlangens blijven roepen om vervulling.

Ik had nooit zo door dat ik de oplossing van minder last hebben van verlangens beter kon zoeken in eerdere onvervulde basisbehoeftes. Op mijn 19e woonde ik voor het eerst enkele maanden in een Tibetaans klooster. Ik bestudeerde het hele jaar intensief het boeddhisme en werd toen ook boeddhist. Daarna ging ik studeren en verviel in een studentenleven met veel alcohol, drugs en seks. Dat was bovengemiddeld ongezond en mijn boeddhistische kennis hielp me op dat moment niet. Ik keurde mezelf vooral af op mijn gedrag omdat ik mijn ’precious human life’ zoals dat werd genoemd, niet optimaal benutte. Ik zat in een patroon van helemaal aan mijn verlangens toegeven, om me vervolgens erg down en schuldig te voelen. Ik kwam daar niet uit.

Nu terugkijkend besef ik dat ik in die tijd bepaalde emotionele behoeftes had die ik zocht in seks, of drugs bijvoorbeeld. Maar in feite voelde ik me wat leeg van binnen en niet goed over mezelf. Dat loste ik dus op met een soort supplement, maar daarmee werd de confrontatie met mezelf des te harder als dat supplement weer weg was. Helemaal omdat ik de dingen en personen om me heen had gebruikt voor mijn eigen vlucht. Ik moest de omgeving namelijk wat manipuleren, om toch aan die behoefte te voorzien. Dat besefte ik ergens wel en dat voelde niet lekker. Ik had er in die tijd geen weet van dat ik dat soort onderliggende gevoelens ook onder ogen kon komen, door ze bijvoorbeeld te uiten, verwerken, anders mee om te gaan en over te praten.

Verlangens hebben als je het mij vraagt zeker niet iemand nodig die ze bestempelt als fout en gevaarlijk, maar eerder begrip, misschien zelfs zorg en respect, omdat die verlangens je op dat moment misschien de noodzakelijke survival skills (hebben ge)geven. Zoek je zelfwaarde door je bankrekening, dan geeft meer geld je een goed gevoel over jezelf. Dat kan je net dat zetje geven om door te gaan in je leven, of niet te depressief worden. Of dat echt een oplossing is, is natuurlijk een tweede, maar het is fijn dat dat in iedere geval ook een beetje helpt.

Wil je echter gezondere verlangens dan is het belangrijk dat je de emotionele behoefte herkent die erachter zit. Bijvoorbeeld als je eet uit de behoefte aan comfort, of troost, of omdat je je leeg van binnen voelt. Dat is belangrijk om te weten. Of maar afleiding blijft zoeken in films, series, of filmpjes, om de leegte in jezelf te vullen bijvoorbeeld. Niet dat je niet kunt genieten van een filmpje, maar als het uitzetten te vervelend is, dan wordt je afhankelijk en wordt het eerder iets pathologisch.

De strijd aangaan met je verlangens is niet de oplossing. Ze zijn een stuk gewiekster dan jij en ze vinden je zwakke plekken toch wel. Ze kennen je beter dan jezelf. Als je een verlangen voelt, dan zou ik eerder zeggen, ’voel in’ en vraag je af wat de behoefte is? Stel dat je eet uit troost, of om de leegte te vullen, dan is je behoefte misschien eigenlijk liefde, geborgenheid, of veiligheid.

Meestal zit er ook verdriet over het niet hebben gekregen van die behoefte. Dat zou er in principe eerst uitmoeten. Dan zou ik daarna nadenken of er andere, meer diepere, wezenlijkere, of constructievere manieren om aan die behoefte gehoor te geven? Als je bijvoorbeeld eet omdat je behoefte hebt aan troost, bel dan een goede vriend en doe je verhaal, of ga naar een therapeut. Als op zoek bent naar erkenning van het andere geslacht omdat je je niet goed genoeg voelt, werk dan vooral aan zelferkenning, of ga met mensen om die jou erkennen om wie je bent, meer dan hoe je er uitziet. Dat is namelijk je werkelijke behoefte. Dan ontstaat een diepere manier van vervulling en kun je gedrag dat geld als supplement en je niet werkelijk geeft waar je behoefte aan hebt makkelijker loslaten.

Samengevat kan het goed zijn onderliggend gevoel te onderzoeken en uiten bij verlangens en naar iets te zoeken dat je werkelijk vervulling kan geven. Daarnaast, en voor dit stukje schrijven tot slot, zou ik de mogelijkheid willen introduceren om je verlangens te onderzoeken zonder ze weg te willen hebben, maar meer als een soort wetenschappelijk onderzoek waarbij je er alles over te weten wilt komen.

Films kijken

In het klooster van Ashin Tejaniya mocht ik mijn verlangens open onderzoeken. Dat leverde veel op. Ik had vaak de behoefte om films te kijken na maanden in kloosters te leven. Soms deed ik dat op mijn laptop en dan voelde ik me erg schuldig. Dat was namelijk zo’n beetje het minst mindful dat je kon doen. Als ik moest rapporteren over mijn beoefening, dan kon ik daar niet mee aankomen, dus dan verzweeg ik dat wel eens, maar dat voelde heel vervelend. Bij Ashin Tejaniya kon dat wel. Alles is daar beoefening, dus nu begon ik het te onderzoeken. Ik liet mezelf doen wat ik wilde doen uit mijn verlangen en ging het gewoon eens helemaal vrij bestuderen. Ik observeerde het plezierige gevoel voordat ik mijn laptop ging pakken. Dat was het verlangen. Ik veroordeelde dat niet, maar ging nieuwsgierig iedere stap observeren en beleven. Mijn thee en koekje klaarmaken voor bij de film die ik op mijn monnikenbed ging kijken. Heerlijk moment was dat! Een hele wereld vol avontuur lag in het verschiet en ik hoefde zelf niets te doen of ingewikkelde keuzes te maken. Wat is de filmbeleving soms toch fijn. Ik observeerde vooral mijn geest en vroeg me herhaaldelijk af, hoe voel ik me nu en nu?

In het begin van de film voelde ik me goed en zag ik helder hoe mijn geest reageerde op wat ik zag. Hoe er verschillende oordelen ontstonden over karakters, de goeie en de slechte, de standaard hollywoodbox, maar geleidelijk aan besefte ik dat ik er meer ingezogen werd. Het kreeg grip op mijn emoties. Ik besefte dat ik me minder fijn begon te voelen en ineens bedacht ik, hé, ik kan de film ook uitzetten!? Dat deed ik normaal nooit, maar ik besefte dat ieder moment vrij was te doen wat ik wilde. Wat heeft het voor zin om door te kijken bedacht ik, als ik me niet helemaal lekker voel? Plots kreeg ik juist weer zin om te mediteren.

Na een paar uur mediteren was ik echter wel wel weer nieuwsgierig naar hoe de film eindigde. Dat veroordeelde ik ook niet en keek weer verder. Dat deed ik enkele keren op deze manier en tot mijn verbazing raakte ik geleidelijk verlost van de bovengemiddelde drang te vluchten in film. Grappig genoeg juist door het toe te laten en open te onderzoeken verloor het de grip op mij.

Verlangens zijn misschien net als kinderen. Het kind in ons dat is onderdrukt tijdens verlangens die we hadden in de jeugd bijvoorbeeld en daardoor niet voldoende heeft gekregen. Het kan ook zijn dat we hierdoor te weinig hebben geleerd van ervaringen. We leren vaak beter door het maar gewoon te doen, dan door iemand die zegt dit is wel goed en dat niet. Het is waarschijnlijk beter als het kind een paar keer teveel snoept en merkt dat het buikpijn krijgt (en beseft dat het door de snoep komt), dan dat je als ouder blijft zeggen en waarschuwen dat snoepen niet goed is. Inzicht is hetgeen dat over het algemeen echt iets verandert, niet het hard proberen. En inzicht ontstaat door de informatie de we tot ons nemen aan de hand van ervaringen. Die informatie is echter pas zuiver als we er geen agenda bij hebben, geen mening, of box, over wat goed is en fout. Dan kunnen we zuiverder waarnemen en beter leren. Net als een wetenschapper pas goede en eerlijke data verzamelt als het geen eigen agenda heeft. Als deze bijvoorbeeld iets wil bewijzen met het onderzoek (en dus een agenda heeft), dan zal bepaalde data misschien worden geselecteerd, of geregistreerd en andere niet. Of de data wordt anders verwerkt naar gelang het doel. Dat doen we heel vaak. We vinden dat ons verlangen fout is en alles komt bij ons binnen als negatief en we sturen op controle, zonder dat we het verlangen begrijpen, waarderen en zien voor wat het is.

Marnix van Rossum (1980) heeft een achtergrond als psycholoog en woonde jaren in Azië. Hij probeert het beste van beide werelden en zijn eigen ervaringen samen te brengen binnen het concept dat hij ’Out of the box en terug naar jezelf’ noemt. Voor meer informatie zie: www.outoftheboxintoyourself.com
Deze tekst kwam tot stand met medewerking van Myriam Baaten.

 

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Geluk, Gezondheid Tags: afleveing 5, agenda, bnox, dwangmatig, geest, lastig ventje, Marnix van Rossum, meditatie, serie, verlangens, vrije wil

Lees ook:

  1. ‘Sayadaw U Tejaniya – Mediteren is niet iets proberen te ervaren waarover je gehoord of gelezen hebt’
  2. The box, de serie (3) – stap uit je geen zelf-box in 7 stappen
  3. The box, de serie (4) – stap uit je mindfulnessbox in 5 stappen
  4. Marnix van Rossum – gewoon de adem observeren

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Pascale Companjen zegt

    5 maart 2020 om 10:02

    Mooi stuk Marnix en Myriam, ik heb het met interesse gelezen. Heel waardevol. Fijne dag, Pascale Companjen

  2. G.J. Smeets zegt

    5 maart 2020 om 15:03

    “Het boeddhisme heeft een interessante visie. Namelijk dat de wereld om ons heen niet is zoals wij het zien. Het is meer een projectie, die letterlijk plaats vindt in de geest, de hersenen. Dat wordt tegenwoordig ook ondersteund door de wetenschap.”

    Tja, die visie wordt echt niet ondersteund door de wetenschap. De wereld die wij waarnemen is volgens de wetenschap geen projectie van de hersenen. De wetenschap zegt enkel dat we de wereld kennen via het specifieke lichaam (inclusief hersenen) dat we zijn. Zoals slangen de wereld kennen via het specifieke lichaam dat zij zijn. En bijen. En bacteriën. En alle andere levende wezens.

    Beste Marnix, wat dit betreft moet je toch echt ‘out of your box’ stappen. Misschien helpt het opstapje daartoe https://boeddhistischdagblad.nl/auteurs/101158-goff-illusie/

    Ik zou het wel aardig vinden als je reageert op mijn commentaar en toegevoegde info.

Primaire Sidebar

Door:

Marnix van Rossum

Marnix van Rossum is out of the box meditatiebegeleider en trainer. outoftheboxintoyourcentre.com. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

23 mrt
Zen Meditatie Introductie
23 mrt 23
27 mrt
Wekelijkse Zen in Twente meditatie avond op maandag
27 mrt 23
28 mrt
Meditatiecursus in de Dhammakaya traditie
28 mrt 23
28 mrt
Vipassana meditatie Rotterdam
28 mrt 23
Rotterdam
29 mrt
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
29 mrt 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Wanneer iedereen liegt, weet niemand nog wie er liegt

    Kees Moerbeek - 19 maart 2023

    Een staatsgreep, of het manipuleren van het politieke systeem zijn voorbeelden van andere manieren om aan de macht te grijpen dan verkiezingen. Onverbloemde macht is echter beperkt houdbaar en macht verkregen met geweld vraagt meer geweld om het in stand te houden.

    Geschiedkundige Romila Thapar – de stem van afwijkende meningen

    Kees Moerbeek - 12 maart 2023

    Romila Thapar is een van India’s meest vooraanstaande geschiedkundigen. In haar boek Voices of Dissent (2020) beschrijft ze de rol van het ‘meningsverschil’ in de verschillende periodes van de Indiase geschiedenis. De Boeddha was een van degenen die vraagtekens zette en met een alternatief kwam. Dit artikel gaat met grote stappen door haar boek.

    Het jaar 2023 – dag 66 – vlokjesneeuw

    Joop Ha Hoek - 7 maart 2023

    KNMI regen en natte sneeuw. Somewhere over the rainbow, skies are blue. Take care out-there.

    Spelen met oneindigheid, verrassende figuren en patronen

    Erik Hoogcarspel - 6 maart 2023

    Hoe zit het nu met het oneindige? Om te beginnen merkt Zantema op dat er verschillende soorten oneindigheid bestaan. Als voorbeeld noemt hij het zogenaamde Hilbert-hotel, vernoemd naar de wiskundige David Hilbert. Dit is een denkbeeldig hotel met oneindig veel kamers. Als deze allemaal bezet zijn en er meldt zich een nieuwe gast, dan zou hij of zij op het eerste gezicht geen kamer kunnen krijgen. Dit lukt echter wel met een bepaald trucje: laat iedere gast verhuizen naar de kamer ernaast. Deze is er altijd, anders zouden er niet oneindig veel kamers zijn. De eerste kamer komt dan vrij.

    Hoe zen is Zuid? De weg van de vier geloften met een bus vol ikken.

    Erik Hoogcarspel - 2 maart 2023

    De schrijfster, Hanneke Dijkman, is lerares zenmeditatie en woont in Rotterdam Zuid, in de wijk Vreewijk. Als Rotterdammer vraag je je dan af zen in Zuid ‘ken dit wel?’ Zuid is namelijk het jongste en armste deel van de stad, de plaats waar in het begin van de vorige eeuw arme landarbeiders uit Zeeland en Friesland kwamen wonen om in de haven te werken. De Rotterdammers aan de linker Maasoever hadden het toen over de ‘boeren’, die een geit op zolder hadden en in klederdracht liepen. Dit is natuurlijk nogal overdreven, maar Zuid heeft de reputatie van een verzameling probleemwijken nooit helemaal van zich af kunnen schudden.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Waarin verschijnt Bewustzijn? De holle retoriek van de non-dualist
    • Wereldwijd blinddoeken wetenschappers standbeelden en eisen klimaatactie
    • Guy – De aandacht van satipatthana (2)
    • Ludo – Eén
    • Bhutan: ‘Bruto Nationaal Ongeluk voor 140.000 verzwegen vluchtelingen’

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens