Binnenkort krijgen Cornelia Wierenga en Willem Scheepers van Zentrum in Utrecht transmissie van zenleraar Nico Tydeman. Willem Scheepers: ‘En dat roept natuurlijk van alles bij ons op waaronder ook twijfel: ben ik dit waardig, kan ik dit waarmaken, kan ik dit echt leven?’
Het Utrechtse Zentrum staat sinds 1995 onder leiding van Willem Scheepers. Hij is vaste leraar in de doorgaande groepen, samen met Nico Tydeman en Cornelia Wierenga.
Volgens de zentraditie is het overdragen van de dharma (de leer, het inzicht) begonnen bij Shakyamuni Boeddha toen hij preekte op de Gierenberg. Toen hij op het punt stond te gaan preken, hield hij een bloem omhoog, draaide die tussen zijn vingers en toonde haar aan de verzamelde toehoorders. Iedereen zweeg… Alleen Mahakashyapa glimlachte.
Toen zei de Boeddha: ‘Ik bezit het kostbare oog van de ware dharma, de wonderbaarlijke geest van nirvana, de ware vorm van het vormloze en de subtiele dharmapoort, onafhankelijk van woorden, overgeleverd voorbij elke leerstelligheid. Ik heb het hierbij toevertrouwd aan Mahakashyapa.’
In zijn laatste boek ‘Transmissie en transcendentie’ zegt Nico Tydeman hierover:
‘Iedereen werd stil en ook de Boeddha bleef zwijgen. De stilte duurde eindeloos voort. Toen hij opkeek zag hij Mahakashyapa glimlachen. Te midden van de menigte kijken de twee mannen elkaar in de ogen. De een toont een bloem, de andere een glimlach.
De Boeddha gaf een uiteenzetting van zijn leer aan de hand van één enkel gebaar en Mahakashyapa liet zijn inzicht blijken met een enkele woordeloze glimlach, de glimlach van herkenning. Daarna gaf de Boeddha pas uitleg:
‘Ik bezit het kostbare oog van de ware dharma’: het dharma-oog is het gewone oog dat geoefend is om het ongewone te zien in het gewone.
‘de wonderbaarlijke geest van nirvana’: het mysterie van het universum, dat niet verschillend van jouw en mijn geest is, dat zich openbaart als de preoccupatie met het ‘ik-mij-mijn’ is opgehouden.
‘de ware vorm van het vormloze’: ik zie de wereld der verschijnselen met het oog dat tegelijk het vormloze ziet, de leer van Sunyata (volstrekte en voortdurend veranderende openheid).
‘Ik ben de subtiele dharmapoort’: door mij kan iedereen de dharma leren kennen, de dharma die subtiel is, nauwelijks te zien.
En dat alles: ‘onafhankelijk van woorden, overgeleverd voorbij elke leerstelligheid’: dit is het grote zen-adagium dat sinds Bodhidharma elke zenstudent begeleidt.
En de Boeddha besluit: ‘Ik heb het toevertrouwd aan Mahakashyapa’: met deze woorden hoopt elke zenleraar transmissie te geven aan tenminste één leerling die net als Mahakashyapa met een glimlach heeft beantwoord, bij wijze van ‘begrepen meester’.
En op deze wijze beoogt de zentraditie zich voort te zetten’.
(geciteerd uit: Nico Tydeman, Transmissie en transcendentie, Asoka, 2013)
Willem Scheepers: ‘In de tijd dat ik met zen begon en het allemaal nieuw was, betekende dharmatransmissie zoiets als een brevet van verlichting en leraarschap. Over verlichting bestonden veel prachtige en hoogstaande ideeën en plaatjes. Nog steeds. En het is lastig om je daarvan los te maken: ook nu nog.
Maar duidelijk is inmiddels wel dat transmissie geen overdracht is van verlichting of van goed leraarschap.
Nico spreekt van: het geven van het vertrouwen. Een leraar geeft je het vertrouwen om de dharma door te geven; een vertrouwen dat je krijgt, ondanks ook de gebreken en tekortkomingen die elke dharma-houder onvermijdelijk aankleven.
Steeds duidelijker wordt het waarom we zeggen dat het er in zen over gaat om werkelijk ‘gewoon’ mens te worden; zonder poespas, zonder rang of stand, met stof overdekt maar met glanzende ogen. Maar elk plaatje kan misleiden zo gauw je het fixeert. Zo ook dit.
Zen is: altijd weer elk plaatje of idee achter je laten en bereid zijn de open ruimte van dit leven onbezwaard en onvervaard binnen te gaan.
Binnenkort krijgen Cornelia en ik transmissie van onze leraar Nico Tydeman en dat roept natuurlijk van alles bij ons op waaronder ook twijfel: ben ik dit waardig, kan ik dit waarmaken, kan ik dit echt leven?
We kunnen alleen maar ons uiterste best doen om er iets van te maken en voldoende bij zinnen te blijven. En dat betekent paradoxaal genoeg dat ik een hoop moet laten gaan, om te beginnen deze zenuwachtige vragen omtrent mezelf. Want het gaat hier niet over mij of over Cornelia, maar over iets veel groters dat we dharma noemen en dat zich niet aflatend uitdrukt door ons leven heen.
Van en met Nico leerden Cornelia en ik dat transmissie voortdurend plaatsvindt: niet alleen in het onderricht of in koanstudie, maar in elk contact dat je hebt. En die transmissie is wederzijds. De dharma werkt onafgebroken door.
In de inleiding van mijn boekje schreef ik dat de belangrijkste transmissie tussen Nico en mij plaatsvond in de ‘gewone’ gesprekken die we hadden, na of tijdens het officiële ‘zenwerk’. Dat geldt ook voor Cornelia in haar gesprekken en ontmoetingen met hem.
Ik ben hem enorm dankbaar voor al die persoonlijke ontmoetingen waarin hij me bevrijde van al teveel ideeën en plaatjes omtrent zen en mezelf; en waarin de humor een essentieel bestanddeel was. Naast de ‘serious stuff’ hebben we ook erg veel gelachen, wat voor mij telkens weer een verlichtende ervaring bleek te zijn, in de zin van helderheid en lichtheid. Dat merkte ik meestal pas op als ik naar huis fietste en me afvroeg waarom ik me zo licht voelde. Dat samengaan van essentie, lichtheid en humor is ook Cornelia’s ervaring.
Beide voelen we ons enorm dankbaar naar Nico voor al zijn inspanningen gedurende meer dan vijftig jaar: om dit pad te verkennen en te verlichten; voor zichzelf en voor iedereen die de mazzel had en heeft zijn pad te kruisen.
We weten inmiddels dat transmissie geen diploma van verlichting is. We zijn een hoop illusies – ook op dit gebied – kwijt geraakt, gelukkig. Wat het dan wel is?
Dat hebben we uit te zoeken. Eén ding is wel duidelijk: het scheept ons ook op met een probleem want je wordt geacht minstens één opvolger aan te wijzen in dit leven.
Dat wordt dus wel opschieten want beide zijn we niet meer zo piep.’
Lees ook de teisho’s van Edel Maex over transmissie
https://boeddhistischdagblad.nl/boeddhisme/teisho/76469-wat-is-transmissie/
https://boeddhistischdagblad.nl/boeddhisme/teisho/76592-wat-is-transmissie-vervolg/
