Mensen die van hem houden, vrienden, zouden deze vraag als aanmatigend kunnen ervaren. Het is beslist geen aanval op hem. Maar een kritische blik op zijn leven als spreker van de waarheid. Waarbij niemand verlicht werd: ‘Niemand heeft mij begrepen,’ zei hij dikwijls.
Krishnamurti had een sterke band met de Boeddha, die hij zelfs op latere leeftijd nog zag als een volledige spontane aanwezigheid (niet opgeroepen door verlangens, geen projectie). Hij zei net als de Boeddha: ‘Wees een licht voor jezelf.’
Boeddha had echter wel toegewijden om hem heen die ontwaakten. Krishnamurti echter niet. Toch beweerde hij dat hij dezelfde boodschap had als de Boeddha. In Sri Lanka (boeddhistisch land) was Krishnamurti ook populair, waar hij gezien werd als een nieuwe boeddha.
Wat ontbrak in zijn boodschap, waarin schoten zijn leringen te kort? Ik zal hier mijn antwoord nauwkeurig omschrijven:
Op de eerste plaats was Krishnamurti zeker ook een heel fysiek mens: hij deed aan lichaamsyoga, hij maakte dagelijks lange wandelingen, at en dronk beslist niet alles, en wees seks niet af in zijn leven. Dat laatste kostte hem opeens veel aanhang, toen dit gegeven openbaar werd, bekend bij het grote publiek.
Hij was een mens die sterk verbonden was met de natuur, dus tevens zijn lichaam. Hij zag de natuur als een wezenlijk onderdeel van de mens en zijn heelheid.
Maar zijn boodschap leek wel voer te zijn voor alle intellectuelen, waar ook ter wereld. Zijn uitspraken over het niet volgen van een guru of welke autoriteit dan ook, werden gunstig ontvangen. Zelfs dat hij methodes voor de geest afwees: ‘De waarheid is een land zonder paden.’
Boeddha echter (die ongeveer vijfentwintighonderd jaar eerder leefde in India en Nepal) kon wel gevolgd worden en hij bood wel een weg aan. Toch wilde hij niet op basis van autoriteit worden gevolgd, iedere volgeling diende alles voor zichzelf te onderzoeken op waarheid.
Ik zie veelvuldig mensen Krishnamurti op een voetstuk zetten en zichzelf daarbij minachten als geestelijk wezen. ‘Beslist geen Krishnamurti.’ Ook lijkt het erop dat deze groep van vrienden en geïnteresseerden de fysieke kant van Krishnamurti onderschat. Hij rookte niet en at vegetarisch.
Als je alles van hem alleen maar intellectueel beziet en benadert, kom je heel gauw vast te zitten tussen je oren, opgesloten in je eigen ivoren toren van gelijk.
Je kunt Krishnamurti overal gelijk in geven: niemand volgen, geen methodes, geen rituelen, enkel jezelf observeren. We missen het fysieke lichaam binnen ons intellectueel geneuzel. We missen de rots, we missen de afdaling in ons fysieke bestaan.
Voelen wat je voelt, horen wat je hoort, zien wat je ziet, proeven wat je proeft en ruiken wat je ruikt. Laat daarbij de waarnemer het waargenomene zijn. Reserveer niet stiekem een (lui) plekje voor je denkgeest. Verleg simpelweg volledig je aandacht eens naar het lichaam, hier en nu.
Pas dan kunnen we eens ontsnappen aan al onze likjes aan het adres van Krishnamurti. Het is zo makkelijk hem gelijk te geven en vervolgens weer verder te gaan met alles, en intellectueel een reus lijken te zijn, ten opzichte van anderen die wel paden volgen en zeggen een leraar te hebben.
Krishnamurti straalde ook tijdens zijn leven als mens en spreker het fysieke uit. Dat gezien dient te worden. Opgenomen in je eigen zoektocht.
Ik wil hier niemand de les lezen maar dit is mijn oprechte ervaring.
Piet Nusteleijn zegt
“Wees een licht voor jezelf”
Boeddha zou dit gezegd hebben. Doelde hij toen op verlichting?
Wat zou hij daarmee duidelijk hebben willen maken?
Nathan, naast verlichting, schrijf je over over “ontwaken”. Is dat hetzelfde?
Wordt hiermee hetzelfde bedoeld? En wat dan?
Wat is verlichting? Wat is ontwaken?
Stel “de onmogelijke vraag”, dat stelde Krishnamurti voor.
Een van de boeken van K. heeft dan ook deze titel: de onmogelijke vraag.
Nathan Rozenhart zegt
Je schrijft:
‘“Wees een licht voor jezelf”
Boeddha zou dit gezegd hebben. Doelde hij toen op verlichting?
Wat zou hij daarmee duidelijk hebben willen maken?’
Ze zeggen wel eens dat de hele leer van de Boeddha kan samen worden gevat met: Wees alert.
Ook K zegt dat: Observeer jezelf.
Je schrijft:
‘Nathan, naast verlichting, schrijf je over over “ontwaken”. Is dat hetzelfde?
Wordt hiermee hetzelfde bedoeld? En wat dan?’
Het begrip boeddha wordt vertaald met: verlicht zijn of ontwaakt zijn.
Ben je wakker?
Inderdaad gaat het niet om de zoveelste theorie of uitleg.
Zoals binnen zen wordt gezegd: ‘De Waarheid is niet het probleem maar onze mening erover.’
Ik verwijs net als K naar de twijfel. Aan jezelf, aan al je overtuigingen kunnen twijfelen.
We beschouwen onze overtuigingen als waar en objectief. Maar wat waar en objectief is, is simpelweg een feit. Zoals we ook geen discussie tegenwoordig meer hebben over dat de aarde of de zon het middelpunt van het heelal is, nietwaar?
Iemand kan geloven dat de Koran volmaakt is of de Bijbel of dat alles wat K heeft gezegd waar is.
Ik twijfel aan alles en iedereen, dus ook aan mijn eigen denken.
Ik zie mezelf voor wat ik ben. En daarbij is de waarnemer het waargenomene. Op die manier is er geen ruimte voor zogenaamde overtuigingen in mijn leven.
Je schrijft:
‘Stel “de onmogelijke vraag”, dat stelde Krishnamurti voor’
Ik weet niet zeker of dat ik je hierbij begrijp.
Wat K vaak zei: onderzoek de vraag.
Piet Nusteleijn zegt
Citaat uit J.Krishnamurti; “De onmogelijke vraag”. Servire ‘76.
Oorspronkelijke Engelse titel: The impossible question ‘72
5 Augustus 1970:
‘..wij stellen nooit onmogelijke vragen! De onmogelijke vraag is deze: kan de geest zich van het reeds gekende (ont) ledigen – zichzelf, niet dat u de geest leegmaakt.
……( Piet: zichzelf is gearceerd en u ook)…..
Als je jezelf die vraag met geweldige ernst en eerlijkheid stelt, kom je het te weten. Maar als je zegt: “ ja hoor, het kan best”, dan ben je geblokkeerd’
Einde citaat op p.158.
Krishnamurti’s koans: de waarnemer is het waargenomene,
En deze: stel de onmogelijke vraag..
Nathan Rozenhart zegt
Ja, de geest kan leeg worden, zoals bij een lange wandeling in de natuur en toch… als je thuis komt, ben je nog dezelfde. Dus kunnen we leeg worden aan ‘onszelf’. Volgens mij is dat ‘zichzelf’ opgebouwd uit alle overtuigingen (ieder mens heeft zijn eigen overtuigingen die hij angstvallig beschermt, omdat deze hem zekerheid verschaffen).
Ook als je jezelf leeg probeert te maken, is er sprake van een waarnemer en het object en daarin ligt het conflict.
ton zegt
Is ” Ik ben ” niet altijd dezelfde..In mij vindt de persoonlijkheid plaats dat wat hier het `zichzelf` wordt genoemd . Ja we hebben allemaal een persoonlijkheid om ons te tonen aan de wereld . Dat is inderdaad opgebouwd op overtuigingen en ervaringen etc.Ik ben niet de persoonlijkheid, die heb ik .De “ik ” die dat beseft maakt al mijn ups en downs mee, mijn vreugd en mijn verdriet . Deze “ik ” blijft onveranderd .Het “ik” ziet het allemaal langskomen maar identificeert zich er niet mee. Het ik ervaart/constateert, niet meer en niet minder . Daarmee hoeven ook mijn overtuigingen niet angstvallig beschermd te worden, alles mag veranderen.. Principes enzo heb ik niet die zijn statisch .Ik volg mijn harts kompas en dat varieert per gelegenheid.
Wanneer ik mezelf zou proberen leeg te maken en waarnemer en object afgescheiden blijft waarom zou dat een conflict zijn, Dan constateer ik dat het afgescheiden is op dat moment. Dan is dat wat het is.
ton zegt
Falen ?
Of Krishnamurti faalde ?Nou nee. Falen bestaat toch niet. Had de man een doel gesteld ?Falen/niet falen. Welke wie beoordeelt dat dan . Het feit dat u in dit artikel schrijft wat in u opborrelt wanneer u aan Krishnamurti denkt betekent al de man niet gefaald heeft . Het heeft u tot het waarnemen van uw gedachten gebracht . Dat was toch zijn bedoeling, dat we niet klakkeloos alles aannemen maar zelf onderzoeken wat we van dingen vinden . Mede geïnspireerd door zijn uitspraken .Het is prima om het niet met hem of zijn (niet)methode eens te zijn. Beter een slecht idee dan geen idee toch. Van het ergens niet mee eens zijn komt u terecht bij uw eigen ideeënnormen en waarden die op dit moment voor u belangrijk zijn .Misschien denkt u er overeen paar jaar geheel anders over .
Wat mensen op hem projecteren zegt meer over de mensen zelf dan over Krishnamurti .Eerst zet je iemand op een voetstuk . Dan blijkt de man bv. sex niet af te wijzen. Nou dan heeftie het ineens verbruid bij de narrow-minders want om een bepaalde boodschap te mogen uitdragen schijn je aan bepaalde voorwaarden te moeten voldoen en dan valt ie weer van `t voetstukje af . Beetje simpel toch .
Krishnamurti, de intellectueel . Het is niet of/of maar en/en .Zelf ervaar ik geen lui plekje voor mijn denk geest..Het denken doet zijn ding in mij , ik benniet meer dan de waarnemer van wat mijn denkgeest mij aanbiedt..Ik heb nog nooit èèn gedachte zelf bedacht zelfs
.Wanneer we alleen maar in het fysieke voelen blijven is dat toch ook weer erg eenzijdig .Het is en/en .
Ik gaf yoga-meditatie en mindfoolness lessen en sleutelde ondertussen met plezier aan auto`s en vind een autosloperij het paradijs . Dit als wat theatraal voorbeeld ..(maar wel waar)Het èèn sluit het ander niet uit.In de yoga traditie wordt zelfs voor elk menstype een andere methode aangeboden.Bhakti voor de devoten, Karma yoga voor de toewijding, en Jnana yoga voor de intellectueel om er maar een paar te noemen. Uiteraard overlappen deze elkaar .We kunnen Krishnamurti in deze een Jnani yogi noemen .De intellectueel , de denker .Maar laten we meteen deze indeling in hokjes weer vergeten..Dat is voor de nog zoekenden.
Krishnamurti was wie hij was en zei wat hij zei.. Dat is alles meer niet .
Piet Nusteleijn zegt
Jouw zienswijze spreekt me zeer aan. Dank je wel. Is er nog ‘s iemand die voor hem opkomt.
Nathan Rozenhart zegt
Beste Ton, je schrijft:
‘Het denken doet zijn ding in mij , ik benniet meer dan de waarnemer van wat mijn denkgeest mij aanbiedt..Ik heb nog nooit èèn gedachte zelf bedacht zelfs’
K zei hierover het volgende:
(…) ‘Wie zichzelf analyseert is dus zelf dat, wat hij aan het bekijken, aan het analyseren is. Ze zijn Een en dezelfde persoon. Als je ze scheidt is dat dus een list, een streek die het denken met je uithaalt.’ (…)
(Uit: Als twee vrienden, de uitgeverij: Mirananda.)
PS En voor mij was K geen jnani of een intellectueel maar een ontwaakte geest. Hij trok en trekt denkers, intellectuelen aan.
ton zegt
Hallo Nathan..Het kan een verschil in terminologie zijn. Mss bedoelen we wat anders met de term ..zichzelf..
Wanneer ik kan denken over mijn gedachten wie of wat is dat ik dan ?Mijn persoonlijke ervaring is dat ik geen idee heb hoe ik mijn volgende gedachte zou kunnen creëren .Dat gebeurt in mij . Een spontaan proces . Daarna is het aan een “mij” wat ik doe met de gedachte .Hoogstens kan ik het onderwerp kiezen waarover ik gedachten zou willen hebben. waar dan de vraag is welk wie dat onderwerp kiest .
Het “zelf” , de waarnemer , kan ik inderdaad niet analyseren . Dat is als het oog wat zichzelf nooit zal kunnen waarnemen.
Wat ik wel kan analyseren zijn de processen die in mij plaatsvinden.
Het denk proces.
Ik kan gedachten zien komen en weer zien gaan.Wanneer ik kan denken over mijn denken kan het niet anders dan dat er twee in het spel zijn.De gedachten en de waarnemer ervan . De waarnemer zal dat zijn wat we “ik” noemen .Net als de persoonlijkheid, waar we al dan niet krampachtig aan vasthouden.Ik kan die persoonlijkheid waarnemen dus kan ik het niet zijn . Ik ben de waarnemer ervan . Ik heb mij dingen zien doen en denken waar mijn moreel kompas het niet mee eens was, Ikheb aardig moeten schaven aan die persoonlijkheid om em aanvaardbaar te maken door de jaren heen.Dan zijn er toch weer twee in het spel…Eigenlijk drie..
Eerlijk gezegd zal het minstens 25 jaar geleden zijn dat ik Krishnamurti voor het laatst heb gelezen .
Ik kan nu niet meer dan uit eigen ervaring en analyse spreken.
Ps. Voor mij is K. ook geen Jnani. Dat was meer uit reactie op dat hij eenzijdig zou zijn . Meteen na die opmerking vroeg ik ook alweer om het hokjes denken te laten vallen. We zijn alles .
gr,ton
Nathan Rozenhart zegt
Hallo Ton,
Duidelijk wat je schrijft maar het geeft een dualiteit weer, in de vorm van een waarnemer en de persoon. Je gelooft dat de waarnemer niet verandert. Dat ‘ik ben’ stabiel is.
Ik zeg daarentegen dat het bewustzijn gelijk is aan zijn inhoud. Dat de waarnemer en het waargenomene niet verschillend zijn. Daarmee zeg ik niet dat er niet zoiets kan bestaan wat eeuwig is, alleen dat wat eeuwig is bestaat niet in een dualiteit: ik en dat wat ik waarneem.
We zijn juist het waargenomene. Al het leed in de wereld zijn wij maar ook al het plezier, de inhoud van een spiegel is nimmer hetzelfde.
‘Ik ben’ omvat zijn inhoud. Proberen we ‘ik ben’ los te peuteren van zijn inhoud, creëren we een conflict.
Ik laat K hier aan het woord:
‘In feite bestaat er geen splitsing tussen de denker en de gedachte, ze zijn een onsplitsbaar geheel; maar het denken bakt zichzelf een schrandere poets en splits zichzelf in tweeën. Mogelijk is die voortdurende innerlijke splitsing, die verbrokkeling van jezelf wel de oorzaak van het gebrek aan orde. Er alleen maar oog voor te hebben en zich te realiseren dat dit waar is, dat de waarnemer het waargenomene is, maakt een eind aan de chaos.’ (Bron: Laatste dagboek, Krishnamurti, uitgeverij Ankh-Hermes bv.)
ton zegt
Interessant allemaal.
Ja en nee. .Dualiteit, non-dualiteit. Zodra het eerste woord gesproken is zijn we al in de dualiteit aanbeland .
Of de waarnemer verandert of niet .
Spontaan verdwijnt mijn denken soms. Dit kan ik dan alleen achteraf opmerken omdat dan pas mijn denken en waarnemen weer in mij verschijnt .
De wereld en het denkproces komt weer op gang en neemt de zaak weer over om het maar een naam te geven .
Dat wat overblijft wanneer mijn denken verdwenen is zullen we dan maar het bewustzijn noemen
Dàt bewustzijn is wat ik onveranderlijk noem . Een Zijn zonder eigenschappen . Daarin is geen waarnemer ofwaargenomene aanwezig.
Het is . Bewustzijn zonder inhoud .
Dus als het denken en de wereld daarna weer in mij verschijnt noem ik dat als dat dat dus in mij (bewustzijn) zich afspeelt .
Ik en de wereld spelen zich daarin af .Dat wat daarin plaatsvindt, de wereld, is veranderlijk .
Ja, ik ben èèn. Toch kan ik de processen in mij waarnemen. Ik zie hoe mijn persoonlijkheid is opgebouwd en hoe het zich vertoont met zijn handigheden en onhandigheden.
Ik zie de denkprocessen in mij en weet dat ik niet op elke puls hoef te reageren. Ook weet ik dat ik het denken met een grote korrel zout moet nemen .
Dat is wat ik de waarnemer noem. Dat stukje in mij wat die processen ziet .Dat stukje wat weet wanneer korrel zout nodig is. Dat stukje wat aan zijn persoonlijkheid kan schaven wanneer nodig .
Viveka en Buddhi komen om de hoek kijken .
Jij, Nathan, kan ook denken over je denken. Hoe benoem jij dan het verschil tussen jouw gedachte en de Nathan die erover nadenkt ?
ton zegt
Overigens vind ik het dan wel aardig dat je steeds met citaten van Krishnamurti komt.
Maar Nathan..Wat vind jij, hoe ervaar jij het , hoe benoem jij het .
Ben ik nou met Krishnamurti in gesprek of met jou.
Zelf heb ik geen autoriteit meer om op terug te vallen.
Na een radicale bewustzijnsverschuiving een paar jaar geleden heb ik
mijn volledige spirituele filosofische oosterse bibliotheek de deur uit gedaan.
De boeken zeiden/zeggen me niets meer.
Ik mocht me diepgaand bestudeerd noemen . Ervaren in yoga, meditatie, bliss momenten etc.
Na mijn revolutionaire verschuiving was al mijn kennis verdwenen, opgelost in het niets .
Het enige vaatje waar ik nog uit kan tappen is mijn directe introspectie.
Ik herinner mij de titel van èèn van Krishnamurti’s boeken.The Only Revolution….en ja dat is het , radicaal revolutionair.
Mijn hele leven veranderde radicaal en nu is de wereld weer gewoon maar dan heel anders .
De identificatie van een “ik” is grotendeels verdwenen. Om er een sanskriet term tegenaan te gooien..Ahamkara is verdwenen.
Opgelost in het grote niets.
Jan van Delden zei het eens mooi en treffend tegen me. Alles is hetzelfde alleen de angel is eruit..
gr,ton
Nathan Rozenhart zegt
Hoi Ton,
Je schreef: ‘Jij, Nathan, kan ook denken over je denken. Hoe benoem jij dan het verschil tussen jouw gedachte en de Nathan die erover nadenkt ?’
Ik ben het denken. De denker en het denken zijn een, een en hetzelfde.
Met andere woorden: ik doe geen moeite om mijn denken te observeren. Want wie of wat doet dat dan? De golf onderscheidt zich niet werkelijk van de zee.
Je schreef: ‘Overigens vind ik het dan wel aardig dat je steeds met citaten van Krishnamurti komt.
Maar Nathan..Wat vind jij, hoe ervaar jij het , hoe benoem jij het .
Ben ik nou met Krishnamurti in gesprek of met jou.’
Dit artikel gaat immers over Jiddu Krishnamurti en mijn visie over het een en ander, nietwaar?
….
Je schreef: ‘Ahamkara is verdwenen.’
Kun je daar misschien iets meer over zeggen?
ton zegt
Hallo Nathan.
Jij zegt.. Dit artikel gaat immers over Jiddu Krishnamurti en mijn visie over het een en ander, nietwaar?
Ja, dat is zo. Ik geef toe . Ik was dat zeker even uit het oog verloren..
Ahamkara.. Mooie Sanskriet uitdrukking . Er staat me iets van bij dat ik deze term ooit tegenkwam bij de bestudering van
de sutra`s van Patanjali. Ahamkara ..vrij vertaald betekent het de “ik” maker. dan gaat het over de foutieve/valse identificatie met het zelf. Waarbij dan het “ik” dan de rol van een afgescheiden ik aanneemt..In onze termen zou dat inhouden dat de golf denkt dat ie afgescheiden is van de zee en een eigen identiteit op zich is. Een vals zelf dus .
Dat ik noem dat Ahamkara als het ware oploste betekent in mijn geval dat mijn “ik” , mijn gevoel van een afgescheiden “ik “verdween..De density verdween , de dichtheid verdween.. De afgescheidenheid verdween, loste op .Hier schieten woorden letterlijk tekort om het uit te drukken.Ik weet nog dat ik destijds ernstig verdiept was in nondualiteit. Ik las alles wat los en vast zat op zoek naar dat ene woord of begrip
waardoor ik de noot hoopte te kraken. Het voelde als heel dichtbij maar ik mijn kwartje viel maar niet en ik bleef maar naarstig zoeken.Toen, uit het niets verdween de afgescheidenheid. Ik weet dat nog dat ik verbaasd was dat het ik via het gevoel verdween terwijl ikjuist zo`n mentale notenkraker was . In een paar dagem was het “ik” verdwenen .Het is niet goed in woorden te beschrijven, het is een ervaring .Daarna is alles radicaal anders geworden. Voornamelijk heel rustig. Het valse ik is weg en het leven stroomt door me heen en ik laat me meevoeren .
Sindsdien noem ik het dat er geen handelend ik meer is..Het ik kijkt alleen maar toe hoe alles moeiteloos gebeurt.
Jij zegt…Ik ben het denken. De denker en het denken zijn een, een en hetzelfde.
Met andere woorden: ik doe geen moeite om mijn denken te observeren. Want wie of wat doet dat dan? De golf onderscheidt zich niet werkelijk van de zee.
Want wie of wat doet dat dan.
Ja, dat vind ik nou net zo`n interessante vraag .Ik doe ook geen moeite om mijn denken te observeren, dat gebeurt moeiteloos vanzelf in mij Als voorbeeld het volgende..Wanneer ik zou gaan mediteren..Basis…Ga zitten ontspan en observeer je ademhaling . Dat is het uitgangsidee…Vervolgens gebeurt er het volgende. Ik ontspan er komen een paar zuchten mijn aandacht gaat naar de rustige beweging in de buik veroorzaakt door de ademhaling..Maar dan…Ongevraagd komen er gedachten omhoog borrelen. Waar dan ook over.En ja, ik hoef niets met de gedachte dus hij lost zich weer op en vertrekt weer uit beeld.Er is ook geen conflict want ik vind het niet erg . Het houdt vanzelf op na een tijdje .Toch, ik observeer en zie het zich afspelen in mij..Dus ik kan denken over mijn inhoud . Ik noem dat als dat er op dat moment 2 zijn . De gedachte en de waarnemer. Natuurlijk ben ik geen twee , ik ben het allebei in èèn . Maar het speelt zich af . Het speelt met zichzelf .Ik kan niet helpen dat ik het interessant spel vind. Net zo interessant als dat ik erachter kwam dat ik nog nooit een gedachte zelf heb bedacht. Dat is toch een prachtig wonder .
Ik denk dat we in onze conversatie onder de streep het over hetzelfde hebben maar boven de streep ons anders verwoorden of bij hetzelfde uitkomen via andere invalshoeken. Net hoe we het noemen .
gr,ton
Nathan Rozenhart zegt
Hoi Ton,
Bedankt voor je nadere en interessante uitleg betreffende Ahamkara.
Je schreef: ‘Ik denk dat we in onze conversatie onder de streep het over hetzelfde hebben maar boven de streep ons anders verwoorden of bij hetzelfde uitkomen via andere invalshoeken. Net hoe we het noemen.’
Zeker, zou zomaar kunnen, nietwaar?
Binnen dit artikel over Krishnamurti richt ik me ook op het fysieke.
Gewoon de betekenis van het lichaam binnen ons leven, zoektocht en verlichting.
Denk maar eens aan deze tekst van K:
‘De rivier werd donker en de sterren weerkaatsten op het water bij de oevers. Geleidelijk stierven de geluiden van de dag weg en begonnen de geluiden van de nacht. Je keek naar de sterren en de donkere aarde en de wereld was ver weg. Schoonheid, die liefde is, leek op de aarde en haar voortbrengselen neer te dalen.’
(Bron: Dagboek, J. Krishnamurti.)
Als we niet afdaling in ons lichaam: voelen wat we voelen, horen wat we horen, zien wat we zien, ruiken wat we ruiken en proeven wat we proeven, zal altijd onze geest tussen beide komen. Dan blijft het ik, die de natuur ervaart. ‘Ik weet dat ik een vogel hoor (als voorbeeld).’ Het gaat er juist om, dat de waarnemer het waargenomene is. Daarin ligt de volheid van het bestaan. Niet alleen in de ervaring van non-dualiteit vanuit of binnen onze geest bezien.
De boeddha ontdekken, ervaren binnen onze zintuigen. ;)