Leegte. Er is al veel over gezegd en geschreven. Zoals met veel onderwerpen is er een interessante les te vinden in de keuken: letterlijke leegte. Wat voor gevoelens roept een lege keukenkast, een lege koelkast, een lege maag op? In haar boek Mindful eten (met een voorwoord van Jon Kabat-Zin) wijdt Jan Chozen Bays, arts en zenleraar, een interessant hoofdstuk aan leegte. Ze beschrijft hoe de moderne mens niet meer lijkt te kunnen zonder snacks en waterflesjes binnen handbereik, zodat opkomende honger en dorst altijd en overal direct bestreden kunnen worden. Zijn we gevangenen van de wens van de mond en de maag om vol te zijn, bang voor een gevoel van leegte? Ze stelt ons de vraag: “Ben je ertoe bereid leeg te zijn?”
Om deze vraag te onderzoeken, en tegelijkertijd een grote inwendige voorjaarsschoonmaak te houden, heb ik een detox-weekje ingelast, met een zelf verzonnen variant op een sapvastkuur. Voornamelijk smoothies van vers fruit en rauwe groente, aangevuld met een beetje zaden, noten, peulvruchten, quinoa of tofu. Als ontbijt neem ik een groene smoothie, zie voor een voorbeeldrecept: ‘Beter groene smoothies en gevulde vijgen’ . Overigens eet ik mijn smoothies op kamertemperatuur en met een lepeltje, dat is gezonder. Toen ik me na vier dagen wat slapjes begon te voelen, pureerde ik een paar keer een stuk tofu (ca. 100 gram) mee in de groene smoothie. Tofu is rauw goed te eten, want het is gemaakt van gekookte sojabonen, dus niet écht rauw. Het resultaat was verrassend lekker! Als lunch neem ik nog zo’n smoothie of een salade met veel rauwkost. Als avondeten een variatie op gazpacho, eigenlijk gewoon een hartige smoothie, en soms nog wat rauwkost.
Net als met gewone smoothies kun je met gazpacho naar hartenlust variëren; ik kan elke dag een andere gazpacho maken en het gaat nog niet vervelen. Ik heb ook geprobeerd tofu toe te voegen, maar dat wil ik niet aanraden. Het maakt de smaak wat vlak, minder fris. Het mee pureren van een schep gekookte quinoa gaf wel een bevredigend resultaat: de gazpacho had nog een interessante bite.
Ben ik ertoe bereid om leeg te zijn? Het antwoord niet eenduidig. Zo’n sapvastkuur doet iets eigenaardigs met je (ik hoor dat ook van anderen): het is goed vol te houden en er is geen knagend hongergevoel. Ook al ontvang en lees ik dagelijks allerlei heerlijke recepten in mijn mailbox. Jan Chozen Bays legt trouwens in haar boek uit dat honger cultureel bepaald is. Bij een Spanjaard gaat de maag op een ander moment knorren dan bij een Nederlander. Hongergevoel zit voor een groot deel tussen de oren. Zo’n sapvastkuur schept een interessante gelegenheid om met een zekere afstand te kijken naar je gewoonte-energieën.
Hieronder het recept voor een klassieke gazpacho, een koude Spaanse groentesoep. Experimenteer gerust met de verhoudingen tussen de ingrediënten en probeer eens wat andere ingrediënten toe te voegen.
Basisingrediënten (4-6 personen):
- Ca. 500 g rijpe tomaten, in stukken (ontvellen hoeft niet maar verwijder wel de harde stukjes)
- ½ grote of 1 kleine komkommer, grofgesneden (schillen hoeft niet, verwijder eventuele lelijke stukjes)
- 1-2 rode paprika’s, zonder zaden en grofgesneden (gele of groen mag ook, of een combinatie)
- 2 teentjes knoflook, in plakjes
- 1 kleine ui, in vieren gesneden, enkele sjalotjes, of enkele lente-uien, in ringen
- Naar smaak rode-wijnazijn (ca. 3 eetlepels) of sap van 1 citroen
- Naar smaak goede olijfolie (extra vergine, ca. 5 eetlepels)
- Naar smaak zout, (ca. ½ tl)
- 500 ml tomatensap of 1 klein blikje tomatenpuree (kun je bij goede smaakvolle tomaten ook weglaten)
Eventueel ook toevoegen (maar niet alles tegelijk):
- Een stengel bleekselderij
- Scheutje worcestersaus of ketjap (pas op, worcestersaus is niet altijd vegetarisch)
- Scheutje hete pepersaus (zoals tabasco)
- 1-2 sneetjes oud brood geweekt in 3-4 eetlepels rode wijn
- Halve rode peper, zonder zaadjes, of een flinke mespunt cayennepeper
- Enkele takjes munt, alleen de blaadjes en eventuele zachte stengels gebruiken
- Versgemalen peper
- Croutons (zelf gemaakt van oud brood, knoflook, olijfolie) om bij de gazpacho te serveren
- IJsklontjes
Doe alle ingrediënten behalve de croutons in een blender, of gebruik een kom en een staafmixer. Hak alles zo fijn als je zelf lekker vindt. Omdat we de tomaten niet ontveld hebben en de komkommers niet geschild, adviseer ik om de gazpacho niet te grof te maken. Laat voor het serveren goed koud worden in de koelkast, de smaken trekken dan goed in. Serveer eventueel op een warme dag als voorgerecht met zelfgemaakte croutons of ijsklontjes. Voor de detox-variant: voeg weinig of geen olijfolie toe en eet de gazpacho op kamertemperatuur als hoofdmaaltijd.
Het boek van Jan Chozen Bays kan ik van harte aanraden, ik adviseer om de oorspronkelijke uitgave in het Engels aan te schaffen. Daar zit namelijk ook een CD bij met oefeningen.
Fotobijschrift: met de klok mee vanaf linksboven: (a) smoothie met banaan, sinaasappel, spinazie en tofu, (b) gazpacho met een beetje quinoa, (c) smoothie met banaan, sinaasappel, spinazie en munt, (d) gazpacho met bleekselderij en lente-uitjes.
