Het debat over wilsvrijheid is al heel oud. Kerkvader en filosoof Aurelius Augustinus (354-420) introduceerde de vrije wil zo’n 1600 jaar geleden. In zijn autobiografische boek De Belijdenissen beschrijft hij een perendiefstal uit zijn puberteit, die hij met vrienden ondernam. Op zich is dit een onschuldige vorm van kwaad. Maar Augustinus vond zijn eigen motief om aan de diefstal mee te doen verwerpelijk. Hij deed eraan mee, juist omdat het niet mocht. Hij werd gedreven door weerzin tegen gerechtigheid. Hij wilde genieten van de diefstal en van de zonde die ermee gepaard ging. De peren op zich interesseerden hem weinig. Die voerde hij samen met zijn vrienden voor het grootste deel aan de varkens. Boekbespreking. De redding van de vrije wil.
Kant
Waarom we beter denken dan we denken
Je hoort nogal eens zeggen dat mensen van nature redeloos zijn en tot de meest bizarre meningen en handelingen in staat. Voor wie regelmatig de krant leest of het nieuws via andere media volgt, lijkt dit zelfs vanzelfsprekend. Het is daarnaast allang in zekere kringen gebruikelijk om de mens te beschouwen als een onderdeel van de natuur, een wezen dat zijn dierlijke afkomst verbergt onder een dun vernislaagje van beschaving.
Boekbespreking – Een leven als ‘man of letters’. Biografie van David Hume.
De rede kan ons tot overtuigingen leiden of laten twijfelen, maar alleen gevoelens zetten ons volgens Hume aan tot daden. Hume onderscheidt primaire indrukken en secondaire. Gevoelens zijn secondaire indrukken, want ze zijn als het ware een reactie op primaire indrukken, zoals pijn of genot.
Thich Nhat Hanh kritisch beschouwd
Bovendien raken sommige dingen die Thich verspreid door zijn gepubliceerde werk beweert, kant noch wal. Boeddhisme lost het probleem van Kants ‘Ding an sich’ op, schrijft hij in zijn boek ‘Understanding Our Mind’. Je vraagt je af of hij de filosofie van Immanuel Kant heeft gelezen, en zo ja, wat hij er dan van begrepen heeft. Veel van zijn boeken bestaan uit geredigeerde compilaties van lezingen en voordrachten. Hebben de volgelingen die als redacteuren van zijn werk optreden zelf in de gaten wat de leraar zegt en bestaat de mogelijkheid van tegenspraak en correctie?
Boekbespreking – Homo emoticus, hoe emoties de wereld hebben gevormd
Firth-Godbehere wijdt ook aandacht aan het verschil in schuld- en schaamtecultuur. In de eerste soort samenleving is men bang voor straf om iets verkeerd te doen. Een belangrijk uitgangspunt is dat iedereen zelf verantwoordelijk is voor zijn daden. Het begrip ‘karma’ en het zondebegrip sluiten daar naadloos op aan. In een schaamtecultuur is men bang voor het oordeel van de ander of de samenleving als geheel.
Kwantum en leegte 3 – De blik van binnenuit
Volgens Kant is dus elk individu de bron van zijn eigen voorstelling en van zijn eigen verschijnende wereld. Elk individu is dus de bron van zijn eigen bestaansrecht, de verschillen tussen de mensen zijn niets dan schijn en in wezen zijn we daarom allemaal gelijk. Iedereen is nu het centrum van zijn eigen wereld.
Wees
Het in de wereld zijn is met angst verbonden zolang iemand zich identificeert met iets dat eindigt, ophoudt te bestaan of hoe dan ook op enig moment volledig vergaat. Die identificatie verhindert het waarnemen en ervaren van de realiteit. Want wat iemand aanneemt als zijnde ‘de realiteit’ is niets anders dan de manifestatie van wat die mens zelf denkt dat ‘de realiteit’ is.
Jasper Schaaf – Twee fatale C’s op een presenteerblaadje
Een macht die bouwt op cynisme en corruptie is geen duurzame macht. Rutte moet ‘meer dan wie ook’ de waarheid spreken. Hij deed het niet helemaal en velen zullen denken ‘dat wist ik al’. Zo gaat het echter nooit met de waarheid, zij moet bevochten worden en dan worden de consequenties beter zichtbaar.
De barmhartige primaat
Een beroemd voorbeeld van het bijzondere inlevingsvermogen van bonobo’s is het verhaal van De Waal over de bonobo vrouw Kuni. Kuni zag een vogeltje tegen het glas van haar verblijf in een dierentuin aanvliegen. Ze pakte het verdoofde diertje op en klom ermee naar de top van de hoogste boom. Daar vouwde ze voorzichtig de vleugeltjes van het beestje open, met in elke hand tussen haar vingertoppen een vleugeltje. Vervolgens liet ze de vogel los, maar helaas stortte het weer neer. Kuni klom uit de boom en bleef de wacht houden over het gewonde dier. Aan het eind van de dag was de vogel hersteld en vloog veilig weg.
Madhyamaka and Yogācāra, bondgenoten of rivalen?
Mensen die niet geloven in wat anderen geloven dat je hoort te geloven, worden vaak nihilisten genoemd.
Jasper Schaaf – Voor de zoveelste keer, is Marx nog actueel? (2 en slot)
Een betere en socialere samenleving is mogelijk. Laagbetaalde werkers ruimen de rommel van de rijkdom op. Is het voorstelbaar dat een stelsel onophefbaar is, dat het steeds maar doorgaat zowel de natuur als grote groepen mensen aan zich te onderwerpen? De grote machtsvragen die politiek van belang zijn, betekenen niet dat de kleinschalige en deelsuccessen minder belangrijk zijn. Grote stappen vragen ook om kleine.
Jasper Schaaf – Voor de zoveelste keer, is Marx nog actueel? (1)
Marx zette zich dus praktisch in voor de noodzakelijke verandering, de sociale verbetering van de wereld. Daarom steeds weer: ‘Proletariërs aller landen, verenig je!’ Tegenwoordig moeten we dat misschien veranderen in ‘Sociaal denkende mensen van alle landen, verenig je!’
Oost en West: een culturele Rorschach
Ons verlangen naar de ideale meester creëert vacatures die blijkbaar snel ingevuld worden. Het is schokkend te zien hoe bereid we in het Westen zijn om te geloven in verlichte leraren. Alle rationaliteit, alle autonomie evaporeert oog in oog met iemand die zich als verlichte leraar presenteert.
Taigu – verlichting onnodig voor geëngageerd zen
Zenleraar Edel Maex wil achttiende-eeuwse samenlevingswaarden revitaliseren. Voor een maatschappelijk betrokken zenbeoefening is dit echter onnodig en ongewenst.
Zengeest, weetnietgeest
Immanuel Kant en de mislukking van het denken
Oost en West: een culturele Rorschach
Ons verlangen naar de ideale meester creëert vacatures die blijkbaar snel ingevuld worden. Het is schokkend te zien hoe bereid we in het Westen zijn om te geloven in verlichte leraren. Alle rationaliteit, alle autonomie evaporeert oog in oog met iemand die zich als verlichte leraar presenteert.
