Eindelijk vanuit Oekraïne na een lange busreis in Warschau aangekomen, wacht Misha een lichte domper. Zijn vlucht naar Düsseldorf is gecanceld. Maar hij heeft dinsdag, wachtend op het vliegtuig dat uiteindelijk niet vloog, tijd om mij wat gesproken berichten te sturen. Hij acht zijn missie geslaagd. Natuurlijk, denk je dan, want hij ging er toch heen om een film te maken? Maar dat is niet het hele verhaal. Misha ziet, zegt hij, dat het slecht gesteld is met de vrijheid in de wereld. Hij ziet dat vrijheidsbeperkingen in de wereld toenemen. En daarom wilde hij een stap zetten ten gunste van die vrijheid. Ons comfortabele leven nodigt daar niet toe uit, tot zo’n stap. Behalve het maken van een film was er dus nog een reden voor hem: ‘de oefening in m’n eigen vertrouwen’ om zo’n stap te nemen. En die oefening heeft gewerkt. Je kunt iets bereiken binnen je eigen grenzen, je kunt daarin iets teweegbrengen. ‘Dat is ook echt de kern van mijn monnikschap, je leven in dienst stellen van alle leven’.
Het mooie is natuurlijk dat het maken van een film (zijn kundigheid), het actief zijn voor vrijheid (zijn drijfveer) en het cultiveren van vertrouwen (zijn beoefening) in deze ene actie onlosmakelijk verbonden blijken. En hij brengt haar ook nog in verband met het ontwikkelen van onze eigen sangha ‘in contact met de wereld en hopelijk meer vrijheid daarin’. Hij doelt daarmee o.m. op de verhuizing van onze sangha naar een prachtig pand op het terrein van Museumpark Orientalis, waar de visie op een verbonden en vrije wereld ook steeds meer opgeld doet. Misha beschouwt zijn reis ook in dit opzicht als een zetje dat daarbij helpt. ‘Ik voel echt dat wat ik nu gedaan heb in de Tibetaans Boeddhistische sangha daar volledig in lijn ligt met waar wij mee bezig zijn, een sangha ontwikkelen die open is naar de wereld en betrokken is met wat in de wereld gebeurt.’
Misha is onder de indruk van het oude Sovjet sanatorium-complex buiten Kiev waar een Tibetaans Boeddhistisch Centrum komt. Het ligt midden in de bossen en vrijwilligers zijn beetje bij beetje bezig de gebouwen op te knappen zodat ze daar retraites kunnen geven. Veel van zijn opnames heeft hij daar gemaakt en hij noemde het een verademing en heel bijzonder ‘om daar interviews te kunnen doen en te horen hoe deze Oekraïense boeddhisten zich verhouden tot de oorlog. ‘Allemaal heel strijdvaardig, vol compassie maar wel vastbesloten om hun land te verdedigen, koste wat kost en ook bereid daarvoor te doden.’
Zij zien het als hun boeddhistische verantwoordelijkheid om niet alleen het lijden van hun landgenoten te voorkomen en te verminderen, maar ook om het slechte karma van Russen te beperken.
Heel absurd noemt Misha het dat het luchtalarm, dat dagelijks afgaat, ook via je mobieltje, een soort wake-up-call wordt. Het wordt voor iedereen al heel gauw heel vertrouwd. Maar het werkt, gek genoeg, ook heel verbindend. ’Je wordt voortdurend gewezen op de noodzaak om er samen iets aan te doen. Dat is zeer motiverend. Die luchtalarmen zijn op die manier bijna een soort herinnering aan je gezamenlijke missie. Ze werken niet alleen als een waarschuwing, maar ook als een oproep je te verbinden, althans zo heb ik het ervaren.’
Het naar huis terugkeren toen Rusland Kiev weer ging bestoken met kruisraketten, beschouwt Misha ook als volkomen in lijn met zijn project, dat immers als uitgangspunt heeft om te doen wat je te doen hebt. ’Ook in relatie tot thuis en gezin en de sangha thuis’.
Terwijl Misha in de Poolse hoofdstad zit te wachten op zijn vliegtuig kijkt hij uit op een aantal landingsbanen. En hij ontwaart er overal ‘hele grote luchtverdedigingssystemen’ die in de richting van de Oekraïense grens staan opgesteld. ‘Binnen de grens van de EU wordt dus geanticipeerd op de bedreiging. Heel letterlijk.’
Christian zegt
Dit is alweer een erg bijzonder project van Misha over Zhuravka Dawa Zangmo. We kijken nu al erg uit naar het documentaire verslag. Dit zal ons anders doen ‘zien’. Daar heeft onze samenleving grote nood aan. Echt bewonderenswaardig.