De stichting Vrienden van het Boeddhisme (VvB) heeft in mei met uitgever Gerolf T’Hooft een overeenkomst gesloten waarin de volledige publicatierechten van de Nederlandse vertalingen van de Pali Canon in handen van de stichting komt. T’Hooft gaf deze door de inmiddels overleden Rob Janssen en Jan de Breet vertaalde teksten in boekvorm uit. De VvB gaat de vertalingen dit jaar online zetten zodat ze gratis ter beschikking komen van eenieder die ze wil lezen.
Naast de boekvoorraad en alle intellectueel eigendom, zijn ook de digitale bestanden van die titels in zowel Word, PDF en InDesign aan de stichting VvB overgedragen, alsmede het eigendom van de bijbehorende ISBN-nummers van de titels, en de rechten op het logo en de imprint ‘Bodhi’.
De bestaande boekenvoorraad van de reeks is volgens VvB-voorzitter André Kalden tegen 10% van de netto verkoopprijs van T’Hooft overgenomen. Het gaat om 3627 boeken verdeeld over 15 titels (incl. de titel Vragen van Milinda). De boeken liggen op voorraad in het Centraal Boekhuis in Culemborg. Vandaaruit worden ze op bestelling -via fysieke boekwinkels en webshops – in Nederland en België uitgeleverd aan boekhandelaren.
De stichting betaalt binnen een jaar in vier termijnen aan T’Hooft het verschuldigde overnamebedrag van € 12.189,93 exclusief 9 % btw. Kalden zegt te verwachten dit bedrag met twee tot drie jaar verkoop van de boeken terug te hebben verdiend. T’Hooft Holding BV heeft de boeken indertijd uit het faillissement van de Rotterdamse uitgeverij Asoka opgekocht en daarmee de complete serie van de ramsj gered en beschikbaar gehouden.
Kalden in de nieuwsbrief van 27 mei 2019 aan de donateurs: ‘Deze ontwikkeling betekent dat de Nederlandse vertaling van het onderricht van de Boeddha zoals deze via de Pali-Canon tot ons is gekomen, geheel zonder winstoogmerk wordt uitgegeven. Eventuele meeropbrengsten van de boekverkoop zullen we aanwenden om de reeks beschikbaar te houden, uit te breiden en op termijn digitaal ter beschikking te stellen. Toen Rob (Janssen) mij twee jaar geleden vroeg voorzitter van stichting VvB te worden, was dit de weg die hij de stichting graag in zag slaan. En ik ben blij dat dit – niet in de laatste plaats dankzij Gerolf – is gelukt. We zullen dan ook zeker met hem blijven samenwerken, al was het maar om de eenheid van de reeks en kwaliteit van opmaak en druk te garanderen.’
Het zijn de donateurs van de stichting die de financiering van het opkopen van de boeken mogelijk maken. Kalden: ‘Er is een aantal donateurs, waarvan een wat grotere, die specifiek met het oog op de charitatieve uitgave van de Pali-Canon extra donaties hebben gegeven.’
Is bij de donateurs de behoefte van het vertalen van de Pali Canon onderzocht, nu er ook door anderen vertalingen van de Pali Canon in boekvorm (gratis) beschikbaar worden gesteld?
Kalden: ‘Nee, dat is niet onderzocht. Los van bovenstaande vanzelfsprekendheid zijn onze donateurs immers geen verenigingsleden die in een algemene ledenvergadering besluiten nemen die vervolgens door hun bestuur moet worden uitgevoerd. We zijn een stichting met een openbare doelstelling, een immaterieel doel. Als onbezoldigd stichtingsbestuur zetten wij ons in om die doelstelling te verwerkelijken. Behoudens beperkingen volgens de statuten is slechts het bestuur belast met het besturen van de stichting.’
Jarenlange discussie
De gesloten overeenkomst tussen de stichting en Gerolf T’Hooft is het slot van een jarenlange discussie binnen het bestuur en de uitgever over de eigendomsrechten van de reeks vertalingen. Het bestuur liep er jaren geleden al tegenaan dat het problemen met de belastingdienst op zou leveren als de VvB (een ANBI instelling een commercieel bedrijf (uitgeverij Gerolf) zou blijven financieren. Een paar jaar geleden heeft de VvB zelfs door zichzelf gesubsidieerde boeken van Gerolf opgekocht om uit te delen aan de sangha’s om daarmee een uitgave door T’Hooft van een boek uit de serie te betalen.
Kalden bevestigt dit. ‘Voor mijn tijd als voorzitter hebben diverse sangha’s de complete Pali-canon serie via stichting VvB in dana gekregen. Ik veronderstel dat daarvoor door de stichting inderdaad geld aan de eigenaar van de boeken, T’Hooft Holding BV is betaald. In deze vakantieperiode kan ik dat nu niet met zekerheid achterhalen, maar ga daar maar vanuit. Zowel publicatierechten als een deel van de auteursrechten van de Pali-canon berustten op dat moment bij T’Hooft Holding BV. Die zijn pas na mijn komst allemaal naar de stichting gegaan.’
T’Hooft desgevraagd: ‘In het verleden heeft de stichting VvB de productie van enkele delen uit de reeks met een subsidie ondersteund. De laatste keer dat dat gebeurde ontving de stichting voor het gesubsidieerde bedrag een aantal complete reeksen die zij vervolgens gratis ter beschikking stelde van sangha’s die het aanbod daarvoor accepteerden.’
Het VvB-bestuur sprak in de loop der jaren diverse malen met Gerolf T’Hooft over de eigendomsrechten van de door Janssen en De Breet vertaalde teksten uit de Pali Canon, zo blijkt uit stukken. Uit notulen van bestuursvergaderingen blijkt dat na een gesprek met de notaris in 2015 Varamitra met Gerolf ‘T’Hooft een gesprek voerde over de stand van zaken en hem vroeg naar een opening voor een oplossing. T’Hooft heeft dan nog een grote voorraad boeken op de plank liggen, die hij in beheer heeft. Het is geen goede zaak dat deze boeken privé eigendom zijn, vindt het bestuur. Bij een faillissement – de vorige Rotterdamse uitgeverij van Gerolf verkeert dan al enkele jaren in staat van faillissement- kan beslag op deze boeken gelegd worden. ‘Beter ware het de boeken onder te brengen in een stichting. Het is onverstandig, want risicovol om geld te steken in een kwetsbaar particulier bedrijf. Twee keer subsidiëren, door een deel van de gesubsidieerde boeken op te kopen, is geen optie. Er moet een constructie gevonden worden die een garantie biedt voor de toekomst van het Pali vertaalproject’, vindt het bestuur.
Om niet
Janssen en De Breet stellen hun vertaling om niet beschikbaar aan uitgeverij Bodhi van T’Hooft en corrigeren de proefdrukken ook om niet. De door de stichting (deels) gefinancierde boeken zijn echter privé eigendom van T’Hooft en er ligt sinds enige tijd een grote voorraad onverkocht op de plank. Bij een faillissement kan er beslag gelegd worden op deze boeken, zo vreest het bestuur. Beter is het deze met publieke middelen gefinancierde boeken onder te brengen in een ANBI stichting. Daarmee komen ze in publieke handen. De bedoeling is dan uitgeverij Bodhi om te vormen tot een ANBI Stichting. Gedacht wordt aan een constructie vergelijkbaar met het Bijbelgenootschap, ook wat betreft de website en de promotieactiviteiten, zo blijkt uit notulen van de bestuursvergadering
Ten principale is het bestuur van mening dat de vertaling van het Pali-canon in de Nederlandse taal vrijelijk toegankelijk moet zijn voor iedere belangstellende, oftewel openbaar bezit behoort te zijn. Een mogelijkheid daartoe is het inrichten van een website waarop de teksten beschikbaar zijn.
Uitgeeftak Bodhi
T’Hooft ontkende indertijd in gesprekken met het VvB- bestuur dat uitgeverij Bodhi failliet kan gaan. Dit heeft volgens hem te maken met de gekozen constructie. Bodhi is de uitgeeftak voor vertalingen. De financiering (van de vertalingen in boekvorm) kan volgens hem gegarandeerd worden door het opkopen van boeken door VvB. Ook is het mogelijk de heren Janssen en De Breet een vergoeding te geven voor hun activiteiten, waarmee zij sets boeken kunnen opkopen.
T’Hooft laat het bestuur in die vergadering weten dat er geen geld is om de activiteiten in een ANBI stichting onder te brengen. Er zijn allerlei kosten (productie, opslag, promotie, nieuwe kaftjes …) gemaakt en investeringen gedaan, die terug moeten komen. Het is een grote operatie, die niet in verhouding staat tot het gewenste effect. Als de VvB geen middelen ter beschikking stelt moeten ze elders gevonden worden, crowd funding en voorinschrijving zijn mogelijkheden. Bodhi is naar zijn mening de enige uitgeverij die deze boeken kan uitgeven.
Het bestuur blijft bij zijn ingenomen standpunt: de VvB zal geen subsidie meer verstrekken. Jan de Breet stelt voor dat de VvB, samen met andere financiers, het boekenfonds van Bodhi overneemt en dit onderbrengt in een ANBI-stichting. En dat is nu gebeurd.
Gerolf T’Hooft deze week desgevraagd in een reactie op de overdracht van de rechten.
T’Hooft: ‘Er liepen al langer gesprekken met de stichting VvB over de wenselijkheid de uitgave van de Pali-Canon onder te brengen in een duidelijke non-profit omgeving. Hoewel ook in het verleden de uitgave van deze boeken geen enkel commercieel doel had, zou vooral het aantrekken van subsidie (zonder dewelke deze serie niet gemaakt kan worden) makkelijker zijn binnen het kader van een stichting met ANBI-status. Met het aantreden van André als nieuwe voorzitter van de stichting zijn de gesprekken hierover opnieuw opgestart. In het begin had ik de nodige twijfels, maar het vertrouwen groeide, waardoor we na verloop van tijd, in goede harmonie en met wederzijds begrip tot overeenstemming zijn gekomen. We hebben één gemeenschappelijk doel: dit cultureel uiterst belangrijk vertaalproject de best mogelijke context te bieden waarin het voltooid kan worden en beschikbaar kan blijven voor iedereen die er belangstelling voor heeft.’
BD: Ben je tevreden over het bedrag dat de stichting aan jou betaalt in deze?
T’Hooft: ‘Nogmaals, de uitgave van deze reeks, ook ten tijde van Asoka, dient geen enkel commercieel doel, integendeel. Voor de overname door de stichting is precies hetzelfde bedrag betaald als ikzelf in het voorjaar van 2014 heb betaald toen ik de reeks heb overgenomen van het nieuwe Milinda Uitgevers. M.a.w. ook deze overname is zonder winstoogmerk gebeurd. En zo hoort het ook.’
BD: Blijf je met de stichting VvB samenwerken en in welke mate?
T’Hooft: ‘Ik ben inmiddels bijna 25 jaar betrokken bij de realisatie van dit vertaalproject. Mijn wens om ook na de overname door de stichting betrokken te blijven bij de verdere ontwikkeling van deze reeks werd door het bestuur van de stichting positief ontvangen. Mijn kennis en ervaring van de afgelopen periode zal ik blijven inzetten voor het op peil houden van de kwaliteit van de uitgaves, zowel wat betreft vormgeving en opmaak als wat betreft de begeleiding van de productie. Ik hoop ook een bijdrage te kunnen leveren aan het op termijn digitaal ontsluiten van dit waardevolle materiaal.’
BD: Was er veel belangstelling van het publiek voor de vertalingen van de Pali-Canon door Rob en Jan en was je daar als uitgever tevreden over?
T’Hooft: ‘De belangstelling (afgemeten aan verkoopcijfers) voor deze titels is altijd zeer beperkt geweest, maar wel constant. Het vraagt een heel gerichte en grote interesse om je in de bronteksten van deze traditie te verdiepen. Ondanks de mindfulness-hype blijft de algemene belangstelling voor het theravadaboeddhisme in ons taalgebied klein in vergelijking met de interesse voor mahayana-stromingen als zen en Tibetaans boeddhisme. Vanuit klassiek uitgeefperspectief is dit project dan ook volstrekt onrendabel. Toch is het van groot belang dat deze teksten in het Nederlands beschikbaar komen en blijven. Ik ben blij dat ik daar de afgelopen 25 jaar aan heb mogen meewerken en dit kwetsbare project, vaak tegen de stroom in en met hulp en steun van anderen, overeind heb kunnen houden. De stichting VvB, met André Kalden aan het roer, is dan ook ideale bedding om het te voltooien en veilig te stellen voor de toekomst.’
