In 2017 was bij meer dan de helft van de door de NVWA onderzochte gojibessen sprake van een acuut gezondheidsrisico door zware vervuiling met pesticiden. De NVWA geeft toe dat deze bij de consument terecht gekomen kunnen zijn, maar heeft nagelaten om consumenten daarvoor te waarschuwen. Dit ondanks de kritiek die de NVWA vorig jaar al kreeg over het niet publiceren van waarschuwingen over het besmette ‘superfruit’.
Dit blijkt uit gegevens die foodwatch in handen heeft gekregen door een beroep te doen op de Wet openbaarheid bestuur (Wob), waarbij de NVWA heeft geweigerd de namen van de bedrijven met overtredingen bekend te maken. foodwatch vindt het onaanvaardbaar dat consumenten nog steeds worden blootgesteld aan voedsel dat zo structureel en ernstig vervuild is met risicovolle bestrijdingsmiddelen en eist maatregelen.
foodwatch: ‘Het is hoog tijd voor een importstop op bespoten gojibessen, zeker uit landen als China. De veiligheid van ons voedsel moet prioriteit hebben. Dat betekent ook dat de inspectiedienst consumenten direct moet informeren over dit soort risicovolle producten. Bovendien moet de NVWA wetsovertreders ‘namen and shamen’ door hun namen bekend te maken. Nu wordt hen de hand boven het hoofd gehouden.’
In tegenstelling tot hun gezonde imago van ‘superfood’, blijkt dat gojibessen veelvuldig onwettig hoge concentraties bestrijdingsmiddelen bevatten die voor gezondheidsrisico’s zorgen. Dit blijkt uit de monitorings- en handhavingsgegevens van de NVWA uit 2017, die foodwatch via een beroep op de Wet openbaarheid bestuur heeft opgevraagd. In 2017 zijn de 36 monsters van gojibessen willekeurig onderzocht, waardoor de resultaten representatief zijn voor wat er in Nederland wordt verhandeld. Bij 80% van de monsters werden één of meer wettelijke residunormen overschreden, tot wel 85 maal de limiet. Bij meer dan de helft (58%) werden daarbij gezondheidsgrenzen (Acute Referentie Dosis, ARfD) overschreden. Gemiddeld werden er ruim 10 verschillende pesticiden per monster aangetroffen, met een uitschieter van maar liefst 23 verschillende pesticiden. 8 van de 44 aangetroffen bestrijdingsmiddelen zijn in Europa verboden vanwege mogelijke risico’s voor de gezondheid, maar deze worden in landen als China nog volop gebruikt. Import van bessen die met deze pesticiden zijn behandeld is gewoon toegestaan. Wel bestaan er maximale wettelijke limieten aan resten op de bessen, die dus veelvuldig worden overschreden.
Vorig jaar waarschuwde foodwatch al voor het ernstig vervuilde ‘superfruit’. In 2016 bleek namelijk driekwart van de gojibessen te veel resten van bestrijdingsmiddelen te bevatten, waarbij tweemaal ook de gezondheidsgrens werd overschreden. Toch informeerde de NVWA consumenten en buurlanden niet, omdat de gezondheidsgrenswaarde maar weinig overschreden zou zijn volgens de NVWA. Uit de nieuwe gegevens blijkt dat de NVWA sindsdien de grenswaarde voor acute gezondheidsrisico’s voor de stof propargiet zelfs strenger heeft vastgesteld, omdat niet kan worden uitgesloten dat dit bestrijdingsmiddel genotoxische effecten heeft volgens het RIVM. Deze nieuwe risicobeoordeling van de NVWA leidde er in 2017 toe dat de gezondheidsgrens in maar liefst 58% van de geteste gojibessen werd overschreden (21 van de 36 monsters). Maar zelfs toen een van de monsters de gezondheidslimiet met maar liefst 26 maal overschreed, zijn consumenten niet gewaarschuwd door de inspectiedienst. Dit terwijl de NVWA desgevraagd heeft toegegeven dat het mogelijk is dat deze vervuilde gojibessen bij de consument in huis waren.
Gedroogde gojibessen zijn lang houdbaar en worden vaak niet onmiddellijk opgegeten. Tussen de aankoop en de consumptie ervan is er volgens foodwatch dus nog voldoende tijd voor een publiekswaarschuwing, zodat de consumenten de ongezonde gojibessen in hun keukenkast weg kunnen gooien. De inspectiedienst biedt geen andere verklaring voor het ontbreken van publiekswaarschuwingen, behalve een verwijzing naar hun interventiebeleid voor overschrijdingen van de normen voor bestrijdingsmiddelen op voedsel. Daaruit blijkt dat bedrijven nooit de opdracht krijgen om consumenten te waarschuwen bij mogelijke vervuiling door pesticiden. Ook de NVWA zelf waarschuwt consumenten niet.
Tegelijkertijd weigert de NVWA de namen van de bedrijven waar wetsovertredingen zijn geconstateerd vrij te geven. Handhavingsgegevens m.b.t. de geconstateerde gezondheidsrisico’s weigert zij zelfs in het geheel openbaar te maken. Als motivatie noemt zij een niet nader onderbouwd “incident”. Hierdoor is het onmogelijk om te weten hoe de NVWA heeft gehandhaafd, bijvoorbeeld met een stille recall, of zij hierop heeft toegezien, of er herinspectie is geweest en of er boetes zijn opgelegd. Daarmee stelt zij het economische belang van bedrijven boven het belang van transparantie over voedselveiligheid. Dit is volgens foodwatch strijdig met nationale (1, 2) en Europese wetgeving, omdat hierin gegevens over vervuiling van voedsel worden geclassificeerd als milieu-informatie. Daarnaast is het strijdig met het eigen beleid van de NVWA om tot zo volledig mogelijke transparantie van inspectiegegevens te komen, inclusief de namen van bedrijven.
Voor foodwatch is de maat vol. Het is volgens deze organisatie onaanvaardbaar dat consumenten nog steeds worden blootgesteld aan voedsel dat zo structureel en ernstig vervuild met risicovolle bestrijdingsmiddelen. foodwatch: ‘De veiligheid van ons voedsel moet de hoogste prioriteit krijgen. Dat betekent een importstop op bespoten (niet-biologische) gojibessen uit landen als China, waar de meeste gojibessen vandaan komen. Dit is een gepaste en vaker toegepaste beleidsmaatregel die afschrikkend werkt en daardoor wél tot verbetering leidt. Daarnaast dient de minister de NVWA te verplichten om consumenten direct met een publiekswaarschuwing te waarschuwen voor dit soort risicovolle producten.’
