Naar aanleiding van onze berichtgeving over het faillissement en de doorstart van de Rotterdamse uitgeverij Asoka (tegenwoordig Milinda Uitgevers) is in het Boeddhistisch Dagblad onder lezers een discussie ontstaan over de al of niet gewenste relatie tussen boeddhisme en commercie. Is het een illusie dat het boeddhisme geïsoleerd beoefend kan worden van de markteconomie waarin wij leven?
Wereldwijd is die discussie onder boeddhisten gaande. In Bangkok demonstreerden dit jaar duizenden mensen tegen de, wat door hen genoemd wordt het misbruiken van de naam van de Boeddha door bedrijven. Zit je prettig op een sofa met de afbeelding van de Boeddha of schoffeer je daarmee de leer en de beoefenaars? Loop je prettig op laarzen met een artistiek portret van de Boeddha, of is dit een pure belediging? Is het nobel om flinke tarieven te hanteren voor dharma-cursussen? Mag een uitgeverij geld verdienen aan het maken van boeddhistische boeken? Mag er winst gemaakt worden op dit soort artikelen? En wat gebeurt er met die winst? Maak je vuile handen als je in de naam van de Boeddha de omzet van je bedrijf vergroot?
Kees Klomp wil de discussie hierover aan de hand van een aantal stellingen- die vervat zijn in filmpjes voortzetten. Hij vraagt geïnteresseerde lezers naar de beelden te kijken en daarop te reageren. Maar eerst nog even een korte opsomming van de standpunten zoals die onlangs in het Boeddhistisch Dagblad te lezen waren.
Kees Klomp:
‘Op de een of andere wijze geven veel boeddhisten blijk van een volstrekt apathische relatie met commercie. Het is wat mij betreft een aperte illusie is om te denken dat boeddhisme geïsoleerd beoefend kan worden van de markteconomie waarin we leven. Productie, consumptie en transactie zijn onlosmakelijke onderdelen van de maatschappij waarin we leven. Ook voor boeddhisten. Ook bij boeddhistische producten.’
Rob Hogendoorn:
‘Is die ‘onlosmakelijkheid’ van ‘productie, consumptie en transactie’ van de ‘maatschappij waarin wij leven’ een nieuw verschijnsel, of bestond die onlosmakelijkheid in de tijd van de Boeddha ook al? Wat zijn ‘boeddhistische producten’?(…) Kan een besloten vennootschap zelf boeddhistisch zijn? Kan een uitgeverij naar verlichting streven? Hoe? Wat streeft? Wat raakt verlicht?’
Joop Romeijn:
‘Inderdaad, boeddhisme en commercie hebben veel met elkaar te maken, vroeger (in Azië) en nu; de bekende boeddholoog Gregory Schopen heeft daar dingen over gezegd die veel boeddhisten liever niet wilden horen.. Vroeger hadden ook boeddhisme en politiek veel met elkaar te maken, ook niet leuk maar wel waar. Zeker geven “ veel boeddhisten blijk van een volstrekt apathische relatie met commercie”, maar helaas ook tot politiek en tot het lezen van boeken die ze al gauw te duur vinden.’
Marianne:
‘In de organisatiekunde wordt wel gesproken over een profit, non-profit en not-for-profit organisatie. De laatste variant heeft wel een gezonde bedrijfsvoering (sluitende begroting en rekening) maar hoeft niet perse winst te maken. In de discussie zie ik commercie en bedrijfsvoering in allerlei vormen terug komen. Misschien is dit onderscheid bruikbaar in het verdere gesprek.’
Filmpjes
Tot zover een korte en dus absoluut onvolledige samenvatting. Dan nu de filmpjes die Kees Klomp ons aanreikt ter inspiratie voor een verdere discussie over dit onderwerp.
De eerste is een video van een lezing van Gregory Schopen over ‘the buddha as a businessman’, waaruit blijkt dat de boeddha allesbehalve wars was van commercie:
(link)
De 2e video is een video van Tami Simon van sounds true waarin zij vertelt hoe zij commercie en boeddhisme probeert te verenigen:
Twee video’s over greystone bakery, de sociale onderneming waar zenmeester Bernie Glassman aan de wieg van heeft gestaan:
(link)
(link)
Een video over karma builders:
(link)
Dit is nog een relevante aanvulling op de eerdere links. Over Hummel, wiens CEO expliciet boeddhist is en dit eveneens actief integreert in de bedrijfsvoering onder de noemer company karma:
(link)
tenslotte een video over windhorse trading:
(link)
frank uyttebroeck zegt
Aangezien ik eerder heb aangegeven dat ik niet meer deelneem aan deze discussie, heb ik de redactie gevraagd mij in dit artikel dan ook niet te citeren en dus ook het gepubliceerde citaat te schrappen.
Hopelijk gaat de redactie hier op in.
Vriendelijke groet,
Frank Uyttebroeck
Paul van Buuren zegt
De citaten zijn verwijderd.
Rob Hogendoorn zegt
Mijn citaat schrappen vind ik niet nodig, maar om een zinnige bijdrage aan de (verhoopte) discussie te kunnen leveren zou Kees Klomp eerst meer richting moeten aangeven. Ik mis focus.
Ik zou met name willen weten wat de aangeboden videofragmenten volgens Kees precies aantonen, en wat niet.
Welke stelling staat hier ter discussie? Eén van Kees’ oorspronkelijke stellingen luidde, ik parafraseer: ‘Doordat boeddhisten geen ‘realistische relatie’ met commercie ontwikkelen, dreigt het boeddhisme in Nederland failliet te gaan’?
Welk nieuw licht werpen de videofragmenten op die stelling? Welke argumenten ontleent Kees aan dit materiaal?
Bedenk ook dat ‘de relatie tussen boeddhisme en commercie’ een volstrekt ander onderwerp is dan ‘de opvattingen van Kees Klomp over de relatie tussen boeddhisme en commercie’ of ‘de opvattingen van Kees Klomp over de relatie tussen boeddhisten en commercie’.
Ook vraag ik me nog steeds af welke betekenis van het woord ‘commercie’ volgens Kees aan de orde is: Handel? Verkoop? Reclame? ‘Commercie met winstoogmerk’? ‘Zonder winstoogmerk’?
Kortom, waarover gaat deze discussie precies?
Van een oeverloze ‘discussie’ over ‘alles’ wordt niemand wijzer, schat ik.
kees klomp zegt
@rob
goed punt. ik hoop met deze video’s aan te tonen dat commercie de boeddhistische beoefening niet per definitie in de weg hoeft te staan, maar zelfs kan verrijken. ik hoop duidelijk te maken dat er ook constructieve manieren zijn om commercieel bezig te zijn als boeddhist. ik hoop dat dit mensen een wat breder en vrijer perspectief op de onderwerpen business, geld en winst in relatie tot het boeddhisme biedt. de omschrijving van commercie die ik daarbij hanteer is ‘alle transactie- en winst-gerichte activiteiten’. anders gezegd: activiteiten die – bewust – worden verkocht voor geld met het doel een positief financieel resultaat (winst) te bewerkstelligen. zoals (hopelijk) zal blijken uit de filmpjes van o.a. greystone bakery en karma builders, is dat je commercie/geld/winst – juist – ook kunt aanwenden om mensen (vanuit een boeddhistische levensbeschouwing) te helpen.
even voor alle duidelijkheid/volledigheid; ik ben er niet op uit om mijn ‘gelijk’ te halen, dan wel om in ellenlange welles/nietes-discussies te vervallen. ik heb louter geprobeerd om de eerdere discussie een positieve, constructieve draai te geven!
Joop Romeijn zegt
Goed initiatief. Eerst een misverstand: ‘ Mag een uitgeverij geld verdienen aan het maken van boeddhistische boeken?
Mijn mening, op basis van wat ik waarneem in Nederland maar ook wel verder in het Westen: met het boeddhisme is geen droog brood te verdienen, zelfs met Dharma-light is het geen vetpot.
Natuurlijk, iedereen probeert – soms met moeite – financieel het hoofd boven water te houden, ook idealistische ZZP-ers.
Daarom probeer ik wel een onderscheid te maken tussen enerzijds bedrijven en bedrijfjes die puur het boeddhisme gebruiken in hun marketing omdat ‘Buddhisms sells’ net zo als (bij autoverkopers bv) ‘sex sells’; en anderzijds integere initiatieven zoals dat van Bernie Glassman.
De testvraag is: wie laat het boeddhisme vallen en wie blijft het trouw, als het niet populair meer is ?
Wat mij is m’n becritiseren van de combinatie boeddhisme-commercie motiveert is dat ik graag heb dat het boeddhisme (de Dharma/Dhamma) in Nederland langer meegaat dan een paar decennia. Dat het ook als het niet meer in de mode is (want deels is het boeddhisme in Nederland een hype) toch op authentieke manier beoefend kan worden, los van de populaire beelden die de mensen ervan in hun hoofd gekregen hebben.
Aansluitend bij de vraag van Rob: de focus van Kees is impliciet – in ieder geval wil ik het zo zien – vervat in de talk van Tami Simon, Selling the Dharma .
Ze vraag zich af of het (tersluiks) vragen om dana door een leraar niet onwaardiger is dan het openlijk een tarief daar op stellen? En of leraren e.d. niet kunnen leren van effiënte commerciële organisaties wat dat betreft.
(Dat is dus een andere vraag en een andere focus dan de vraag of je geld mag verdienen aan het boeddhisme, ook als je er zelf niets mee hebt; mijn antwoord op die vraag: liever niet)
Mijn antwoord op die vraag van Tami (en van Kees, neem ik aan), is: prima dat men zich niet anders voordoet als men is, wie geld nodig heeft mag om geld vragen (leken dan hè, monniken niet) en zich niet als een liefdadige instelling voordoen. En wie winst aan een goed doel geeft, heeft ook mijn zegen.
Het probleem met haar betoog is echter: zij heeft het over en identificeert zich met degenen die geld (willen) krijgen met het geven van de Dharma. Ik identificeer me echter liever met de gever van dana wat vanuit de gever gezien – idealiter – niet als ruilmiddel wordt gegeven maar als oefening in ruimhartigheid, in wat minder gehecht raken aan bezit.
Paradoxale oplossing voor dit probleem: dana kan men het beste geven aan degene die al rijk is, die het niet nodig heeft (weggooien mag dus ook); en leraren en arme boekverkopers betalen we gewoon.
Verder denk ik dat het begrip ‘karma’ beter niet gebruikt kan worden in dit type discussies.
Syl zegt
Vanaf de andere kant:
eeuwen zijn leer en gebruiken overgegeven van ouders op kinderen. Voor niets.
Hier in de buurt is er geen enkele mogelijkheid gezamenlijk met anderen het boeddhisme te beoefenen zonder fors te betalen.
Sterker nog: toen ik aanbood vrijwilligerswerk te doen bij het boeddhistisch centrum werd me te verstaan gegeven dat ik eerst maar eens de Lamrim cursussen moest doen. Zonder te vragen of ik die wellicht ooit elders had gevolgd. (Ja dus.) Eerst flink betalen leek een toelatingseis tot het boeddhistisch centrum, of was het: “bewijs maar eens dat je echt boeddhist bent volgens onze regels?” Ik denk het niet.
Beoefening van het boeddhisme lijkt alleen maar weggelegd voor de rijken onder ons. Als je een gezin hebt kom je de muur rond de commercie niet eens over.
Gelukkig speelt ons boeddhisme zich af in ons hart, niet in onze portemonnee. Daarom hebben we nog veel te delen.
Michael Hoek zegt
Een video van Gregory Schopen op het BD? Dit gaat echt te ver naar mijn mening. Dat is een man die voor zijn ego en een misinterpretatie van argeologische aanwijzingen de hele tekstuele dharma onderuit wil halen. Dit is niks anders dan smaad en laster naar de Boeddha toe. Misschien beter voor het BD om dit te verwijderen.
Lees dit voor wat wijsheid:
http://santifm.org/santipada/2010/the-ironic-assumptions-of-gregory-schopen/
Dat de boeddha sprak met kooplui en hoe ze eerlijk konden zijn in hun beroep heeft wat met menselijkheid en mededogen te maken, niet met een goedkeuring van kapitalistische hebzucht!
Michael Hoek zegt
Voor dit walgelijke stukje tekst moet het BD (de redactie) zich echt schamen:
De eerste is een video van een lezing van Gregory Schopen over ‘the buddha as a businessman’, waaruit blijkt dat de boeddha allesbehalve wars was van commercie
Rob Hogendoorn zegt
@Kees: Wat is het verschil tussen een boeddhist en joden, christenen, moslims, hindoes, atheïsten, humanisten, ‘ietsisten’ of ‘nietsisten’ die op dezelfde constructieve manier commercieel actief zijn?
Met andere woorden, wat maakt de bezigheid uniek boeddhistisch?
En stel, er is iets dat die bezigheid uniek boeddhistisch maakt: waarom moeten anderen dat dan weten? Waarom moet dat worden genoemd? Is die bezigheid zelf niet voldoende onderscheidend?
@Joop: is het zinvol onderscheid te maken tussen geld verdienen mét boeddhisme, en geld verdienen áán boeddhisme?
kees klomp zegt
@michael
ik ben me bewust dat er nogal wat verschillende meningen zijn over gregory schopen; net zoals er nogal wat interpretaties van soetra-teksten zijn. ik weet niet zeker of schopen de waarheid vertelt; net zoals ik niet weet of hij deze niet vertelt. persoonlijk zie ik in schopen’s visie allesbehalve een vrijbrief voor kapitalistische hebzucht door de boeddha; slecht de erkenning dat de boeddha zich actief begaf in het domein van kooplui, bankieren en handel. that’s all!
@rob
er is geen écht verschil en er is geen échte aanleiding om hier expliciet mee naar buiten te treden. je kunt het ook – zoals ik het zelf noem – als maatschappelijk meedogend ondernemen, als sociaal ondernemerschap of dienstbaar ondernemerschap betitelen. dat dekt allemaal de lading even goed wat mij betreft. ik heb de boeddhistische voorbeelden louter gedeeld omdat onze discussie in een boeddhistische context op een boeddhistische website plaatsvindt, en om te laten zien dat er boeddhisten zijn die ondernemerschap en commercie constructief gebruiken.
Michael Hoek zegt
Kees Klomp: ik ben me bewust dat er nogal wat verschillende meningen zijn over gregory schopen; net zoals er nogal wat interpretaties van soetra-teksten zijn. ik weet niet zeker of schopen de waarheid vertelt; net zoals ik niet weet of hij deze niet vertelt. persoonlijk zie ik in schopen’s visie allesbehalve een vrijbrief voor kapitalistische hebzucht door de boeddha; slecht de erkenning dat de boeddha zich actief begaf in het domein van kooplui, bankieren en handel. that’s all!
Michael Hoek: Gregory Schopen zegt dat de teksten ons niks kunnen vertellen over het boeddhisme voordat het werd opgeschreven dus het heeft niks met intrepretaties van teksten te maken. Volgens hem was het boeddhisme een ordinaire op wereldse zaken gerichte handelsreligie. Als je niet weet of Gregory Schopen de waarheid niet vertelt ben je geen boeddhist want dan spuug je in het gezicht van de verhevene, Gotama Boeddha. Bovendien zijn intrepetaties van suttas niet nodig want ze zijn heel clear cut hoor. Volgens mij weet jij echt niet eens waar je het over hebt. Je kent het werk van Schopen niet of nauwelijks en je bent onvoldoende op de hoogte van de dhamma. De boeddha begaf zich actief in elk domein! Want mogelijk bevonden zich daar mensen met oren. Daarvoor lees je de suttas geen Schopen. De dhamma is er voor het realiseren van nibbana niet voor het veredelen van samsara en zeker niet voor het pushen van een kapitalistische agenda!
Ik klink misschien een beetje hard maar dat is niet tegen jou persoonlijk gericht. Ik geloof best dat jouw intenties goed zijn, ik betwijfel echter of je ze het best kan vervullen door ze te verbinden aan iets waarin het allerhoogste het einde van wedergeboorte/bestaan is.
met metta,
Michael
Joop Romeijn zegt
Michael
Omdat ik volgens mezelf degene ben geweest die Gregory Schopen als eerste hier in het BD heeft genoemd, voel ik me wel verantwoordelijk. Het was meer dan een jaar geleden dat ik z’n lezing had gehoord, vanmorgen heb ik opnieuw geluisterd en ik moet zeggen dat hij nauwelijks bewijzen heeft voor zijn stellingen.
De verwijzing naar zijn lezing op het BD hoeft m.i. niet weg maar een waarschuwing in de trant van ‘dit zullen veel boeddhisten niet leuk vinden om te horen’ is wel op zijn plaats.
Overigens zijn er drie zeer informatieve boeken van Gregory Schopen over de geschiedenis van het boeddhisme in de eerste eeuwen, voor een groot deel te lezen via http://books.google.nl/advanced_book_search Dus hij zegt ook weer niet zomaar wat.
Ook voor mij is Siddharta Gautama de Buddha, ook wel genoemd Sakyamuni een historisch bestaand persoon, een groot deel van wat we van hem weten, is echter mythologisch van aard. De sutta’s zijn ook geen exact geschiedenisboek, dat was hun functie nooit, die was eerder: ons tot verlichting te brengen.
Michael Hoek zegt
Hallo Joop,
Bedankt voor uw reactie.
ik denk dat dit artikel (van een monnik waar ik zeer veel respect voor heb) zeer nuttig is:
http://santifm.org/santipada/2010/the-ironic-assumptions-of-gregory-schopen/
Rob Hogendoorn zegt
In mijn recente gesprek met Stephen Batchelor voor • open boeddhisme • zegt hij over Gregory Schopen en andere leerlingen van Richard Gombrich:
‘Gombrich bewonder ik zeer, net als zijn leerlingen: Alexander Wynne, bijvoorbeeld, Gregory Schopen, Bernard Faure en dus Bronkhorst. Deze mensen stellen stukje bij beetje de aan ons overgeleverde opvattingen over boeddhisme bij: waar het boeddhisme vandaan komt, de relatie ervan met brahmanisme.
Al deze zaken zijn belangrijk voor mijn werk. Het helpt me enorm, omdat ik net als zij gefascineerd ben door de poging te achterhalen hoe het ‘oerboeddhisme’ eruit moet hebben gezien. Dat hele idee is problematisch, natuurlijk. Niettemin, ons historisch inzicht nadert het punt waarop we iets beter beginnen te begrijpen wat de Boeddha van zijn tijdgenoten onderscheidt.’
Rob Hogendoorn zegt
@Kees: OK, dat begrijp ik.
Uit je reactie op @Michael maak ik op dat voor jou het filmpje met Gregory Schopen illustreert dat de Boeddha het gezelschap van kooplui, bankiers enz. niet meed.
In welke zin was de Boeddha in die kringen ‘actief’, volgens jou? Wat maak je daar uit op? Immmers, de Boeddha schuwde ook het gezelschap van dieven, leugenaars, verslaafden, moordenaars en prostituees niet.
Ik herinner me dat Petra Hubbeling (boeddhisness.nl) op haar website schreef dat de Boeddha nooit heeft gezegd dat winst een vies woord is.
Dat wil ik aannemen, maar de Boeddha heeft ook nooit gezegd dat het roken van sigaretten kankerverwekkend is. Uit dat laatste kun je moeilijk een aanbeveling van het roken destilleren.
Zelf verbind je via je website, columns en social media jouw opvattingen over maatschappelijk meedogend ondernemen/sociaal ondernemerschap/dienstbaar ondernemerschap expliciet met boeddhisme, in het bijzonder het leerstuk karma.
Het logo van je website vertoont een boeddhabeeld. Eén van je boeken heeft de titel ‘Karmanomics: wat bedrijven van het boeddhisme kunnen leren’.
Is het fair te zeggen dat je als auteur en adviseur geld verdient met de verkoop van jouw opvattingen over boeddhisme en karma?
Als dat niet het geval is, welke functie vervult je gebruik van de termen boeddhisme en karma dan?
Is dat gebruik zelf ook een vorm van maatschappelijk meedogend ondernemen enz.? In welke zin?
kees klomp zegt
@rob
het verhaal achter karmanomics is vooral persoonlijk. niet commercieel. ik merkte een aantal jaren geleden dat ik – ethisch – in de knel kwam. er ontstond een kloof tussen mijn persoonlijke boeddhistische beoefening en mijn professionele marketingadvies beoefening. ik merkte dat het mij niet langer lukte om ‘gewoon’ bedrijven te adviseren hoe hun producten te verkopen. ik merkte een enorme sterke behoefte om ook in mijn werk mededogen en liefdevolle vriendelijkheid manifesteren. ik heb er toen voor gekozen om een naam te kiezen die eerst en vooral naar mezelf toe – en pas daarna ook naar opdrachtgevers toe – geen enkel misverstand liet bestaan over mijn intenties. het was bedoeld als een soort baken waarmee ik mezelf elke dag opnieuw met mijn intenties kon confronteren. ik wilde een onontkoombare selectie aan de deur creëren. ik had die duidelijkheid toen nodig. het is nooit(!) mijn bedoeling geweest het boeddhisme te commercialiseren en/of het boeddhisme binnen het bedrijfsleven te evangeliseren. mijn opdrachtgevers hebben mij nog nooit expliciet ingehuurd vanwege mijn boeddhistische levensbeschouwing; ik werd en word puur en alleen maar ingehuurd om mijn ‘diepere’ visie op maatschappelijk verantwoord ondernemen, die ik door middel van boeddhistische beginselen over het voetlicht breng. voortschrijdend inzicht heeft mij na ruim 6 jaar geleerd dat ik het expliciete boeddhistisch baken – de naam karmanomics – niet meer nodig heb. ik sta vandaag de dag stevig genoeg in mijn ethiek. er is geen enkel onderscheid meer tussen werk en privé. ik ga karmanomics dan ook loslaten. ik sluit me binnenkort aan als een ‘gewone’ MVO-specialist bij een ‘gewoon’ marketing-advies bureau. karmanomics blijft wel bestaan, maar dan louter als spreekbuis waarmee ik mijn (boeddhistische) visie op marketing en management deel, in de hoop dat ook anderen met mededogen aan de slag gaan in het zakelijke domein.
Michael Hoek zegt
Rob Hogendoorn: Ik herinner me dat Petra Hubbeling (boeddhisness.nl) op haar website schreef dat de Boeddha nooit heeft gezegd dat winst een vies woord is.
Michael Hoek: De Boeddha vermeed het om te strijden met de wereld. Als de Boeddha geboren zou zijn in een socialistische maatschappij, had hij de mensen daarin geleerd eerlijk en vredig te zijn (in hun eigen systeem). Hij sprak op het niveau van zijn publiek, over daden die naar het geluk leiden en over bevrijding van wedergeboorte (geboorte, ziekte, ouderdom en de dood).
Michael Hoek zegt
Rob Hogendoorn: In mijn recente gesprek met Stephen Batchelor voor • open boeddhisme • zegt hij over Gregory Schopen en andere leerlingen van Richard Gombrich:
‘Gombrich bewonder ik zeer, net als zijn leerlingen: Alexander Wynne, bijvoorbeeld, Gregory Schopen, Bernard Faure en dus Bronkhorst. Deze mensen stellen stukje bij beetje de aan ons overgeleverde opvattingen over boeddhisme bij: waar het boeddhisme vandaan komt, de relatie ervan met brahmanisme.
Al deze zaken zijn belangrijk voor mijn werk. Het helpt me enorm, omdat ik net als zij gefascineerd ben door de poging te achterhalen hoe het ‘oerboeddhisme’ eruit moet hebben gezien. Dat hele idee is problematisch, natuurlijk. Niettemin, ons historisch inzicht nadert het punt waarop we iets beter beginnen te begrijpen wat de Boeddha van zijn tijdgenoten onderscheidt.’
Michael Hoek: We moeten beter beginnen te begrijpen hoe onze geest werkt en of de suttas en de vinaya daarin nuttig zijn. Aan speculeren over historische zaken hebben we niks. Daar is ons leven te kort voor en onze tijd te kostbaar. We kunnen alleen met zekerheid zeggen dat er teksten zijn, niks meer niks minder. Als ze werken accepteer ze, werken ze niet vergeet ze dan. De figuren die Batchelor noemt (en Batchelor zelf) draaien om het probleem heen. waarschijnlijk omdat ze zich op hun gemak voelen in samsara, zonde. Die blijven lang dwalen!
kees klomp zegt
als ik voor alle keren dat ik ervan beticht werd geen boeddhist of een slecht boeddhist te zijn, dan wel geen verstand van de dhamma te hebben, een euro had gekregen…. over boeddhisme en commercie gesproken :-)
Rob Hogendoorn zegt
@Kees: Als ik het goed begrijp scheid je voortaan je privé-uitlatingen over boeddhisme (en karma) van je beroepsmatige uitlatingen over maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo).
Het ‘boeddhistische baken’ heeft zijn nut gehad. Je hebt het niet langer nodig, althans niet buiten de privé sfeer. Om die reden maak je er binnen het bedrijfsleven geen gebruik meer van.
Je brengt je visie op mvo voortaan niet langer over door middel van expliciet aan het boeddhisme ontleende woorden, begrippen en ideeën.
Misschien laat je je wel leiden door boeddhisme en boeddhisten, je draagt dat in je dagelijks werk niet langer expliciet uit.
Kortom, je verricht je goede (boeddhistische) werken voortaan in stilte, en (vreemd genoeg) schept dat een hoop duidelijkheid.
Daarmee voeg je je in het gezelschap van joden, christenen, moslims, hindoes enz. die dat ook doen.
Mij persoonlijk spreekt die nieuwe benadering meer aan dan de oude: ik heb een broertje dood aan het etaleren van boeddhisme door boeddhisten.
In feite illustreer je hiermee dat het ‘isoleren van de markteconomie’ en het ostentatief uitdragen van dankzij het boeddhisme opgedane inzichten en ervaringen geen uitersten op één continuüm zijn.
Het is dus mogelijk -óók binnen je werk, óók binnen het bedrijfsleven- het achtvoudige pad (in het bijzonder dat van ‘juist levensonderhoud) in de praktijk te brengen zonder ook maar één woord aan het boeddhisme te wijden.
Dat is een belangrijk inzicht, lijkt mij.
kees klomp zegt
@rob
en zo is het _/\_
Henk Molenaar zegt
Het koppelen van algemene zaken specifiek aan het boeddhisme om het zodoende commercieel te exploiteren lijkt me geen zuivere koffie, het getuigd van een beperkt bewustzijn om iets dergelijks te willen nastreven.