Als de rook om je hoofd is verdwenen

Er is mij ooit gevraagd of ik een groepje rokers via meditatie wilde begeleiden om ze te laten stoppen met roken. Het leek mij wel een uitdaging en splitste onderstaande tekst in hun maag.

Ik ben boeddhist en boeddhisten mediteren, meditatie is geen methode om te stoppen met roken. Meditatie is bedoeld om een ontmoeting te bewerkstelligen met het werkelijke zelf. Dit werkelijke zelf  is het ultieme onvervangbare zelf, dat wat we Boeddha kunnen noemen, ‘niet gebonden aan tijd of ruimte’, de ervaring van de eenheid van alle bestaan. Meditatie zorgt voor een herstel met het werkelijke zelf.  Wat je doet met roken is  daar steeds verder van verwijderd raken.

Op de meest uiteenlopende manieren wordt melding gemaakt dat roken slecht is voor de gezondheid. Er wordt nergens melding gemaakt dat roken afbraak van het bewustzijn bewerkstelligt.

Het meest duidelijke signaal is dat een x aantal keer per dag een roker zijn aandacht verlegt naar ‘even een sigaretje roken’. Dit is het hele probleem van het roken. Er is behoefte aan een prettige sfeer en een prettig gevoel. Je aandacht ligt niet meer bij waar je mee bezig was maar bij: ‘Ik wil even genieten’. Dat wil zeggen dat je het leven op z’n minst ongezellig vindt en met een sigaretje er bij kan je daar iets aan doen.

Rokers zijn dan ook gezellige mensen, het is goed toeven in hun gezelschap. Vanuit dit standpunt is er voor niemand iets mis met roken. Een tevreden roker is geen onruststoker. Totdat het je  duur komt te staan, je betaalt een hoge prijs.

Je begint in te leveren door het aantasten van je reuk- en smaakvermogen. Begin nu niet met: Vertel mij eens wat nieuws. Ik heb zelf jarenlang gerookt en ben een ervaringsdeskundige. Wat ik jullie ga vertellen heb ik geleerd lang na dat ik gestopt ben met roken. Ik zei al dat het goed toeven is bij rokers, rokers zijn gezellige mensen, tot dat er geen sigaretten meer voorradig zijn.

Jaren heb ik met drugsverslaafden gewerkt, heroïneverslaafden zijn constant overspannen zonder dat ze het zelf in de gaten hebben. Ze zijn luidruchtig, ze schreeuwen en zijn duidelijk aanwezig, de hele wereld staat in dienst van hun behoefte.

Hoe ben je er aan toe zonder sigaretten? Hoe overspannen ben je dan? Waarom ben je in de eerste plaats begonnen met roken?

Op deze vragen moet je zelf een antwoord zien te vinden. Aan mijn antwoord heb je niets, dat is mijn antwoord, een antwoord dat je misschien aanneemt of verwerpt. Je moet je eigen overtuigende antwoord vinden, dat is werkzaam en daar heb je iets aan.

Boeddhisten zijn min of meer vegetarisch, laat ik via het boeddhistisch dieet trachten uit te leggen waarom roken je bewustzijn aantast.

Shojin Ryori, vegetarisch koken

De zenklooster keuken

De Japanse kloosterkeuken heet Shojin Ryori. Letterlijk vertaald betekent Shojin ‘voeding voor spirituele ontwikkeling’. De basis hiervoor ligt in de tien boeddhistische voorschriften. Eén van die voorschriften is:

‘Wie de weg[1] volgt zal zich niet verliezen in alcohol of drugs, nog anderen daartoe aanzetten’.

Alles wat je tot je neemt heeft invloed op je zintuigen, reuk- en smaakvermindering, en daarmee op je bewustzijn. Van alcohol raak je beneveld, je brandt op en uitdroging is het gevolg. Vlees eten is ook niet bevorderlijk voor je bewustzijn, suiker geeft een kortstondige energiestoot, met vermoeidheid als gevolg, en ga zo maar door.

Het menu van de zenkeuken is gebaseerd op het helder houden van het bewustzijn. Helderheid van geest is een voorwaarde om tot inzicht te komen; inzicht in wat roken is, wat roken met je doet. Je voedingspatroon aanpassen is niet voldoende om tot werkelijk inzicht te komen.

Om een confrontatie te hebben met dat: ‘wat lekker wil eten, lekker roken, lekker leven, met dat wat we als ‘ons zelf’ beschouwen’. Daar inzicht in te krijgen biedt daadwerkelijk een oplossing.

De techniek die hiervoor gebruikt wordt heet meditatie. De manier van meditatie die we vandaag beoefenen wordt bompuzen of gewone zen genoemd. Dit is samen meditatie beoefenen om te verkrijgen wat elk mens zoekt- geluk en gezondheid, een gevoel van welbehagen.

Er is ook niets mis met het ontwikkelen van gezondheid en welzijn. Gezonde en gelukkige mensen maken geen problemen of ruzie en zorgen voor een vreedzame samenleving. Je hoeft hiervoor ook geen vegetariër te worden en je mag gewoon je biertje of wijntje blijven drinken. Je doel is te stoppen met roken. Je bewust te maken van je eigen rookgedrag.

Onze manier van zenbeoefening heet daijozen voor beginners, en saijojozen voor gevorderden. Deze manier van beoefening leid tot het inzicht, dat, zolang er nog één wezen in het universum lijdt, boeddhaschap onmogelijk is. Vanuit deze gedachte is een keuken ontstaan waar ingrediënten gebruikt worden die het bewustzijn zo min mogelijk aantasten. Als vanzelf vloeit hier ook een milieubewuste levensstijl uit voort.

Dogen Zenji, de grondlegger van het soto zen-boeddhisme, schreef in 1237 het boek Tenzo Kyokun: Aanwijzingen voor de kok. Daarin schrijft hij dat het begrip ‘doshin’ het belangrijkste ingrediënt van de zenkeuken is. Doshin betekent ‘gedrevenheid’, of ‘streven naar’.

Ga bij jezelf maar na wat jouw doshin is, jouw drijfveer om te stoppen met roken.

Het gaat om voortschrijdend inzicht. Zestig jaar geleden was er niks mis met roken, het leek gezond, dokters prezen het aan, je had zelfs sigarettenmerken zoals ‘Dokter Dushkind’. Blijf kalm, neem een dr. Dushkind, dat was de leuze waarmee de gelijknamige tabaksproducent in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog reclame maakte voor zijn sigaretten. Roken zorgde voor een rustmoment in ons o-zo-drukke bestaan. De dokter rookt ze zelf ook!

Druk, in die goeie ouwe tijd? ‘In een rijtuigie, in een rijtuigie helemaal naar Vinkenveen.’ In de goeie ouwe tijd was het net zo druk, druk, druk, als nu. Het was anders druk maar roken zorgde voor even uitblazen, de therapie van de dertiger-, veertiger-, vijftiger jaren.

Roken was in de jaren voor de oorlog zo gewoon, als je niet rookte behoorde je tot de kleine minderheid, roken was gezond.

Het boeddhistisch gedachtegoed ‘zolang er nog één wezen in het universum lijdt is boeddhaschap onmogelijk’ is er de oorzaak van dat het collectieve wereldbewustzijn zich ontwikkelt. Alles is aan verandering onderhevig, het totale universum is in beweging.

Deze universele ontwikkeling heeft er toe geleid dat roken als ongezond wordt gezien.

Maar er is nog nooit iemand door roken gestorven. Op pakjes sigaretten hoort niet te staan: ‘Roken is schadelijk voor uw gezondheid’, er zou moeten staan ‘Leven is schadelijk voor uw gezondheid.’

1. Het boeddhistische pad