“Wat vind jij van het boeddhisme?”
“Een mijnenveld.”
“Mijn idee, Hans.”
“Hoezo?”
“Geloften en goede voornemens leiden alleen maar tot bestendiging van het geloof in de persoon, de vrije wil en de maakbaarheid van de wereld.”
“Wat zou volgens jou het beste zijn?”
“Geen goede voornemens meer maken, geen geloften meer afleggen en dat ook niet van anderen verlangen.”
“Je veronderstelt een persoon, een vrije wil en een maakbare wereld.”
“Wat?”
“Geen goede voornemens meer maken, geen geloften meer afleggen en dat ook niet van anderen verlangen leidt alleen maar tot bestendiging van het geloof in de persoon, de vrije wil en de maakbaarheid van de wereld.”
“Verdraaid.”
“Dat zeg ik.”
“Wat?”
“Een mijnenveld.”
Deze tekst maakt deel uit van de Perongelukexpress, een serie over de vrije wil.
Categorieën: Hans van Dam
We hebben een gratis mailinglijst.
Abonneer je op onze ochtend- of avondeditie
Krishnamurti was een leraar die aangaf dat het niet nuttig was om, kortgezegd, methode te beoefenen om de waarheid te ontdekken. Hij sprak niet zo positief over het ontwikkelen van meer liefdevolle vriendelijkheid, geduld, ijver, ethisch gedrag en concentratie etc. Hij zag er eigenlijk het nut niet van in. Het zorgt niet voor die radicale transformatie die hij voorstond maar was eigenlijk meer van hetzelfde, enkel het niveau van conditionering. In boeddhistische termen vertaald….Krishnamurti sprak niet positief over het nut van methode.
In boeddhisme zie ik een totaal andere benadering. Zowel in de teksten van de Pali Canon als in mahayana werken en bij mahayana leraren zie ik juist benadrukt worden dat het erg belangrijk is zulke methode of oefeningen (conditionering) in combinatie met wijsheid te beoefenen.
Gampopa, kamma-kagyu meester en leerling van Milarepa besteedt hier bijvoorbeeld aandacht aan in zijn beschrijving van de Perfectie van Wijsheid, H. 17 in The Jewel Ornament of Liberation.
Enkele fragmenten (door mij uit Engels vertaald):
De ‘Aksayamati-Requested Sutra’ zegt:
“Aangezien de beoefening van wijsheid zonder methode je zal binden aan nirvana, en de beoefening van methode zonder wijsheid je zal binden aan samsara, is het daarom noodzakelijk ze te verenigen”.
De ‘Sutra Shown by Vimalakirti’ zegt:
“Wat is de gebondenheid van alle bodhisattva’s en wat is bevrijding?
Wijsheid niet ondersteund door methode is gebondenheid; wijsheid ondersteund door methode is bevrijding. Methode niet ondersteund door wijsheid is gebondenheid; methode ondersteund door wijsheid is bevrijding”.
Daarom, het gescheiden beoefenen van of methode of wijsheid is de activiteit van Mara.
De ‘Naga King Sagara-Requested Sutra’ zegt:
“Er zijn twee activiteiten van Mara: methode gescheiden van wijsheid en wijsheid gescheiden van methode. Men dient deze op te geven door ze te kennen als de activiteiten van Mara”.
Ter illustratie, zoals we de ogen nodig hebben om de weg en voeten te onderscheiden, de afstand te overbruggen en om de stad van onze keuze te bereiken, zo geldt ook dat om de stad van niet-verblijvende nirvana te bereiken, we het oog van wijsheid en de voeten van methode moeten verenigen.
De ‘Mount Gaya Sutra’ zegt:
“In het kort, het pad van de Mahyana is tweevoudig: methode en wijsheid”.
Verder, wijsheid ontstaat niet uit zichzelf. Ter illustratie, zelfs als je een vuur ontsteekt van een kleine hoeveelheid hout, een groot lang brandend vuur zal zich niet voordoen. Maar als je een vuur maakt door een grote hoeveelheid droog hout te verzamelen, wordt het groot en lang brandend en je zou het niet uit kunnen maken, zelfs als je het probeert te doven.
Zo zal ook grote wijsheid niet ontstaan daar waar weinig verdienste verzameld is, maar aan de andere kant, grote wijsheid zal ontstaan waar er een grote hoeveelheid verdienste is verzameld uit vrijgevigheid, ethische discipline, enzovoorts, en het zal alle verduisteringen wegbranden. Daarom, voor wijsheid ben je afhankelijk van vrijgevigheid enzovoort. ‘
[einde fragmenten]
Ik zie dat zowel in de Pali Canon teksten als ook in mahayana teksten nadrukkelijk dus de instructie wordt gegeven methode niet te verwaarlozen en voortdurend te oefenen in het perfectioneren van vrijgevigheid, ethische discipline, geduld, ijver, concentratie. Het vuur van wijsheid brandt kennelijk niet goed zonder deze voorraad verdienste.
Waarschijnlijk gaat dat, zoals Hans zegt, gepaard met geloof in een persoon die beoefent, streeft, vordert maar kennelijk is dit geen echt obstakel. Ik zie dat bij de sutta’s ook. Het geloof in ‘Ik ben’ zal sowieso heel lang bestaan en gedrag overheersen. En is dat minder bij iemand die niet bewust traint in vrijgevigheid, ethische discipline, ijver, concentratie, geduld etc? Ik denk het niet. Ook die geest wordt gedomineerd door de notie ‘Ik ben’ maar in tegenstelling tot degene die traint verzamelt die geen verdienste. Je hebt kennelijk wel de verdienste nodig.
Qua beoefening en instructie is het dus denk ik geen mijnenveld. De aansporing is toch om voortdurend te werken aan methode (dus de paramita’s perfectioneren) en zo de verdienste te verzamelen die een ontmoeting met de waarheid mogelijk maakt. De instructie is methode niet te scheiden van wijsheid.
Boeddhisme, wat is dat eigenlijk Hans en/of Kees en/of Piet, Klaas, Jan, Marianne, Anna, Maria, Carla, of wie dan ook, als je bestaat???
Vrije wil, wat is dat……enz. enz…???
Zelf, wat is dat…….enz. enz….???
Maakbaarheid, ooit meegemaakt???
Stel bijvoorbeeld dat je in dit leven de intentie of het plan hebt om rijk te worden, maar je hebt weinig opleiding en ziet weinig kansen. Dan op een dag besluit je samen met wat ‘vrienden’ te gaan stelen/inbreken. Dan moet je niet raar opkijken dat het gevolg van die wilsdaden eens is dat je in de gevangenis belandt of allerlei andere moeilijkheden tegenkomt die met je keuze te maken hebben.
Als je intentie aldoor is om je aangenaam te voelen, in een roes, moet je niet raar opkijken dat je op een dag je leven een grote puinhoop is geworden, en je enorm lijdt. Lichaam verwoest door drank en drugs en geestelijk geheel afhankelijk geworden, waarschijnlijk ook levend in een vervuilde omgeving, vol ellende.
Als je als puber gericht bent op indruk maken, je wilt jezelf bewijzen voor je vrienden, stoer doen, dan moet je niet raar opkijken dat je op een dag jezelf in coma zuipt, je been breekt, ongelofelijk domme dingen doet, waarmee je jezelf en anderen in problemen brengt.
Etcetera
Dus maakbaarheid is wel een existentieel gegeven.
En dat de Boeddha over wilsdaden sprak als iets wat vormgeeft aan de toekomst is ook ter zake.
Het doet er ook niet toe of iemand bewust is van dit vormgevend aspect van wilsdaden (incl. neigingen), en ook niet of die wilsdaden vrij of onvrij zijn. Het doet er zelfs niet toe of er een zelf is die zulke wilsdaden wil en de gevolgen ervaart. De relatie tussen wilsdaden en gevolgen, en vice versa, doet zich toch wel voor.
Kijk ook naar klimaatveranderingen of uitputting van grondstoffen. Dat is ook kamma gerelateerd want wij willen, als mensheid,- althans dat is de stroom waarin we gestapt zijn-, zoveel. Het is eigenlijk het gevolg van een hebzuchtig leven. Het toont de gevolgen van onze collectieve wilsactiviteit.
Het zou raar zijn wanneer we als mensheid ons kop in het zand steken, niet-weten voorwenden, terwijl iedereen kan zien/begrijpen hoe dit werkt. Hoe wilsdaden in grote lijnen vormgeven aan de toekomst en ook het heden vormgegeven is door wilsdaden vroeger.
‘Qua beoefening en instructie is het dus denk ik geen mijnenveld. De aansporing is toch om voortdurend te werken aan methode (dus de paramita’s perfectioneren) en zo de verdienste te verzamelen die een ontmoeting met de waarheid mogelijk maakt. De instructie is methode niet te scheiden van wijsheid.’
Waar haal je het toch weer vandaan, Siebe? Of is Siebe een pseudoniem voor Tokai (als in de Hongaarse dessertwijn) Dwaallust?
Beste Kees,
Ik produceer inderdaad een heerlijke dwaalzinnige wijn, maar is toch is Siebe absoluut geen pseudoniem voor Tokai.
(Ik ben slechts een eenvoudige, simpele en onvolledige incarnatie van Tokai, de waanzinnige zenmonnik uit de late middeleeuwen. Een eervol eerbetoon aan een van de vele hoeders van de weg.)
Wat is het probleem Kees?
[““Verdraaid.”
“Dat zeg ik.”]
Voilà, de möbius ring waar ik gisteren op wees toen het over de oude vos ging.
[“Wat?”
“Een mijnenveld.”]
Dat kort ik in tot ‘mijnveld’.
Een historische paralel.
Sigmund Freud stelde 100 jaar geleden dat de zelf-kritische introspectie (‘Durcharbeit’) van een analysand afgerond is zodra hij/zij de dagelijkse pijnlijke gang van zaken accepteert en zich er niet tegen verzet met ik-mij-mijn smoesjes.
De boeddhistische boeken van 2000 jaar geleden stelden hetzelfde: zelfkritische introspectie (‘mediteren’) leidt tot acceptatie van de dingen zoals ze zijn zonder ‘ik-mij-mijn’ als self-serving criterium te hanteren.
Hè, G.J., bedoel je eigenlijk “Leef gewoon, en probeer het niet zo krampachtig te begrijpen “?
Ja, zo ongeveer. Het kardinale punt (draaipunt) is ‘krampachtig’. Zonder zelfkritische analyse is het dagelijkse lijden krampachtig; met zelfkritische analyse verdampt de kramp.
Ontkramper, ontkramp uzelve. G.J.https://www.youtube.com/watch?v=uLlv_aZjHXc
zelfkritisch…..en een beetje flexibiliteit?
Heerlijk, die Monty Python, Sjoerd. Ze zetten alles op z’n kop waardoor je de humor, de relativiteit van het bestaan beter inziet. Het bevordert zelfkritiek en een flexibele geest. Kom daar maar eens om in 2016 :-)
https://www.youtube.com/watch?v=tsb5W0m3S-Y
Tja, misschien was Sakyamuni wel voorloper van Monty P.