• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Hans van Dam » 3. Linji als lege filosoof

close-up van de penseur van Rodin waar allemaal gedachten uitkomen

3. Linji als lege filosoof

27 maart 2020 door Hans van Dam

De wijsheid zonder wijsheid

‘Kleine twijfel kleine verlichting, grote twijfel, grote verlichting’, heet het in zen. Een waar woord, als er zoiets zou zijn als een waar woord.

Chan in het algemeen en de Linji Lu in het bijzonder gaan niet over overdraagbare wijsheid maar over ‘de wijsheid zonder wijsheid’ of ‘de wijsheid voorbij alle wijsheid’. Niet over weten maar over ‘weten zonder weten’ of ‘niet-weten’.

Daarmee bedoel ik niet dat de waarheid voorbij de woorden is. Ik bedoel ermee dat zen geen inzicht is. Zen is alle inzichten doorzien. Dit inzicht ook.

Zoals iedereen voor zichzelf kan vaststellen, is de Linji Lu geen verzameling wijsheden. De tekst ademt van begin tot eind de geest van de Diamantsoetra en van Nagarjuna’s Madhyamaka – van compromisloze agnose.

Onvermoeibaar verwijst Linji naar de leegte van de mensen, de dingen en de woorden. Ook het boeddhisme is volgens hem leeg. Vandaar dat hij in preek 2 de trikaya drie keer niks noemt. Vandaar dat hij in preek 4 verlichting en nirwana stalpalen voor ezels noemt. Vandaar dat hij in preek 34 oproept de boeddha te doden.

Boeddhisme is geen metafysica

Hoewel alles erop wijst dat Linji de leer van de leegte aanhangt, of liever de lege leer, bevat de Linji Lu heel wat weerwoorden die op hun beurt naar substantialisme rieken.

Om te voorkomen dat de argeloze lezer zwicht voor de verleiding om steeds terugkerende metaforen als ‘het licht’ of ‘de boeddhanatuur’ of ‘de ware mens zonder rang of stand’ of ‘de geest’ of ‘de leegte’ te verabsoluteren, heb ik de apofatische deconstructie, het kenmerk bij uitstek van de Linji Lu, in mijn vertaling uitvergroot.

Dat is een keuze die bij de academici van onze tijd met hun obsessie voor objectiviteit, neutraliteit en wetenschappelijkheid misschien niet in de smaak zal vallen. Voor hen is de Linji Lu geen middel om iets open te breken maar een voorwerp om te bestuderen.

Ook de Burton Watsons van onze tijd, met hun uitgesproken voorkeur voor katafatische metafysica en onweerlegbare, alomvattende verklaringen, zijn er vast niet van gecharmeerd. Voor hen is de Linji Lu geen manier om je van het eeuwige waarheidsdenken te bevrijden, maar een mystieke verwijzing naar de Eeuwige Waarheid.

Deze absolutisten daag ik uit om hun tijdloze zekerheden eventjes in de ijskast te zetten en Linji te lezen als de iconoclast die hij nu eenmaal is. Al was het maar omdat de Boeddha zelf, herstel, al was het maar omdat een flink aantal pseudoboeddha’s in verschillende soetra’s zich uit naam van de historische Boeddha, radicaal agnostisch uitlaat over ontologische kwesties.

Probeer het gewoon eens, al is het maar één keer, en voel het verschil tussen weten en niet-weten, tussen vasthouden en loslaten, tussen mystificatie en mystiek, tussen spanning en ontspanning. ‘Laat lopen en alles marcheert.’ (preek 20)

Zengeest, weetnietgeest

Ik wil nog even terugkomen op het gevaar van substantialisme. Een van de sleutelbegrippen van de Linji Lu is ‘geest’. In de vertaling van Sasaki komt het woord ‘mind’ met en zonder hoofdletter meer dan vijfhonderd maal voor, de inleidingen en voetnoten meegeteld.

“De drie rijken zijn alleen maar geest.”

“Jouw geest is geen andere dan de Geest.”

Dit soort zinnen doet denken aan idealistische reïficatie in de trant van de advaita vedanta en dzogchen. Omdat, nogmaals, absolutisme op geen enkele wijze te verenigen valt met de sunyata-vada waarvan de Linji Lu doortrokken is, heb ik Linji ook hier het voordeel van de twijfel gegeven en ‘mind’ waar nodig vertaald met ‘je geest’ of met ‘weetnietgeest’ of iets dergelijks:

“De drie rijken bestaan alleen maar in je geest.” (preek 30)

“Jouw geest is geen andere dan de weetnietgeest.” (preek 25)

De weetnietgeest is natuurlijk geen innerlijke of universele instantie, faculteit, autoriteit of wijze, maar gewoon een wijze van spreken.

Chan is geen leer, maar het einde van alle leerstelligheid.

De dharma is geen icoon, maar een iconoclasme.

De Boeddha is er niet om te vereren maar om te doden.

De Linji Lu wil niet overstijgen, maar ondermijnen.

Tenminste, dat maak ik ervan.

Wat maak jij ervan?

Deze tekst maakt deel uit van Niet te geloven, de Linji Lu. Woord: Hans van Dam. Beeld: Lucienne van Dam. Alle teksten van deze serie. De Linji Lu op NietWeten.nl. Alle publicaties van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad.

Categorie: Hans van Dam Tags: agnose, chan, de Linji-lu, Linji, Linji Lu verantwoording, niet-weten, zen

Lees ook:

  1. 1. ‘Niet te geloven, de Linji Lu’ is een vrije hertaling
  2. 2. Interpretaties van de Linji Lu
  3. 4. De indeling van de Linji Lu
  4. Preek 59 – Grootspraak van kleinkunstenaars!

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Hans van Dam is de auteur van de Agnosereeks, een serie van 13 boeken over niet-weten. Lees ze gratis op NietWeten.nl of in het BD, of als paperbacks tegen kostprijs. Disclaimer. Contact. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 29 mei 2025
    Rust, eenvoud en tevredenheid
  • 31 mei 2025
    Workshop meditatie | Omgaan met tegenslag en pijn
  • 1 juni 2025
    Thuiskomen in het lichaam - Meditatiedag met Lex van Heel
  • 2 juni 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 3 juni 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 4 juni 2025
    Zen Spirit zenmeditatie Arnhem, 1e helft 2025 8 januari-25 juni
  • 4 juni 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • 5 juni 2025
    Introductieworkshop ‘Leven vanuit Vrijheid’
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Hoe noem je iemand die de lege leer uitlegt?
    • Het jaar 2025 – dag 150 – voedseldropping
    • ‘Hulpplan’ VS en Israël: meer concentratiekamp dan hulpverlening
    • Ad van Dun – Zelfonderzoek – jezelf en de werkelijkheid steeds beter leren kennen
    • Extinction Rebellion trekt kort geding in: politie stopt met huisvisitaties

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.