The record of Linji
Mijn vertaling van de Linji Lu is vooral gebaseerd op The record of Linji van Ruth Fuller Sasaki, redactie Thomas Yuho Kirchner, Honolulu Press 2009.
Hoewel de publicatiedatum anders doet vermoeden, is The record of Linji niet postmodern. De vertaling zelf, de inleidingen en de talloze voetnoten getuigen allemaal van groot respect, om niet te zeggen kritiekloos ontzag voor de legendarische Linji. Ze doen eerder aan het absolutisme van Burton Watson denken dan aan het relativisme van Wang (zie onder). Dat is best te begrijpen als we naar de ontstaansgeschiedenis van deze vertaling kijken.
The record of Linji is een langlopend project geweest. Het werd al in de jaren dertig van de vorige eeuw in gang gezet door Sasaki Shigetsu Roshi (1882–1945). Na zijn dood werd het project voortgezet door zijn echtgenote, Ruth Fuller Sasaki en een team van academici.
De definitieve versie werd pas gepubliceerd in 1969, enkele jaren na de dood van mevrouw Sasaki, maar ruim voordat de postmoderne deconstructie en de structuralistische benadering van het discours begonnen door te dringen tot de gemeenschap van vertalers. Vandaar dat deze vertolking, hoe academisch en verantwoord ook, toch ouderwets aandoet.
The zen teachings of Lin-chi/Rinzai
Twee andere vertalingen waarvan ik gebruik heb gemaakt, zijn The Zen Teachings of Master Lin-chi van Burton Watson (Shambala Publications, 1993) en The zen teachings of Rinzai van Irmgard Schloegel (idem, 1975).
Schloegel is hertaald in het Swierengaals (knottnerisch Nederlands of Knotterwaals) door mevrouw Aleid Knottnerus Swierenga en antiquarisch verkrijgbaar als Zenleer van Rinzai (1979). Over interpretaties gesproken. Je weet niet wat je leest.
Vertaling of hertaling?
Omdat ik me gebaseerd heb op Engelse vertalingen en niet op het Chinese origineel, is Niet te geloven! De Linji Lu per definitie een hertaling.
Hetzelfde geldt voor de meeste vertalingen van oosterse religieuze werken in het Nederlands. De Poortloze Poort van Yamada Koun bij uitgeverij Asoka bijvoorbeeld is een serievertaling van de Wumenguan: uit het Chinees in het Japans, uit het Japans in het Duits en uit het Duits in het Nederlands. Ook mijn vertaling van de Poortloze Poort is niet meer en niet minder dan een hertaling en een bewerking.
Laten we hopen dat de vertaallijnen in de toekomst korter worden. De sinologen Kristofer Schipper en Jan de Meyer geven hierin met hun vertaling van diverse taoïstische werken rechtstreeks uit het Chinees het goede voorbeeld. Ik zou graag zien dat de Linji Lu ook op die manier vertaald werd. Het is beslist de moeite waard. De Linji Lu is een sleuteltekst en zo’n canonieke vertaling kan een paar generaties mee.
Naar de letter of naar de geest?
Om Linji tot leven te brengen en aantrekkelijk te maken voor lezers van nu heb ik gekozen voor een vrije hertaling in plaats van een letterlijke. Wat er zoal vrij aan is?
Binnen de individuele preken en koans heb ik met het oog op de logica van de argumenten hier en daar veranderingen aangebracht in de volgorde.
Al te wollige of cryptische zinnen zijn vervangen door puntige.
Bij de gedichten en de citaten heb ik me regelmatig laten leiden door metrum, rijm en context, en ben ik van de letterlijke vertaling afgeweken wanneer die in mijn oren als orakeltaal klonk.
Sommige beeldspraken van het origineel zijn gedateerd of ronduit onbegrijpelijk zonder uitgebreid voetnotenapparaat. Waar nodig en mogelijk heb ik ze vervangen door eigentijdse metaforen die geen toelichting behoeven.
De Linji Lu is van zichzelf nogal repetitief en stereotiep. Zo spreekt Meester Linji zijn toehoorders voortdurend aan met ‘volgers van de weg’. Op den duur gaat dat vervelen. Daarom heb ik variatie aangebracht in de aanspreekvorm.
Verder heb ik me bepaalde vrijheden veroorloofd die voortvloeien uit mijn interpretatie van de Linji Lu. Daarover gaat het volgende deel van mijn verantwoording.
