• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Hans van Dam » Zen is een vrij woord – Idioticon van de Poortloze Poort

Zen is een vrij woord – Idioticon van de Poortloze Poort

22 mei 2019 door Hans van Dam

Wat is zen? Zen is een vrij woord. Vrij als de Poortloze Poort. Woordenlijst om een lang verhaal kort te maken.

 

Alle woorden tussen aanhalingstekens

Voor zen hoef je volgens meester Wumen niet intelligent te zijn. Het komt erop aan dag en nacht te twijfelen aan alles wat je meent te weten. Twijfel is de weg. Eer je bent uitgetwijfeld is alles wat je wist weg. Zen als lege leer.

Niet-weten is wel radicaal maar niet moeilijk. Wie kan de lege leer nou niet begrijpen, vraag ik je. Aan de andere kant: wie kan de lege leer nou wel begrijpen.

Grote twijfel, grote verlichting, zeggen ze in rinzai. Die grote twijfel mag ook groot voorbehoud of groot ongeloof of groot wantrouwen heten, of wat je maar wilt – als je er maar niet op bezuinigt. Hoe ver moet je gaan? Verder, verder, almaar verder, zelfs het verdergaan voorbij.

De wijsheid zonder wijsheid is voorbij alle wijsheid. Daar is geen samsara en geen nirwana, geen bodhisattva en geen boeddha, geen ego en geen zelf. Er is geen fout en geen goed, geen dwaasheid en geen wijsheid, geen leugen en geen waarheid. Er is geen vorm en geen leegte, geen afgescheidenheid en geen eenheid, geen weten en geen niet-weten.

Mag dat verlichting heten? Dat moet je zelf maar weten. Iedere naam is misleidend en niets zeggen is ‘de verkeerde zen van het zwijgend stralen.’

Hoe je het ook noemt, wat je er ook over zegt, in een radicaal niet-we­ten staan al je woorden voorgoed tussen aanhalingstekens.

Ook deze.

A is agnose

afhankelijk ontstaan, afhankelijk bestaan, interzijn
boeddhistische doctrine dat niets in en uit zichzelf begrepen kan worden

Schrik niet van het woord doctrine. Boeddha deed niet aan metafysica. Afhankelijk bestaan betekent alleen maar dat de schijnbaar zelfstandige dingen en wezens in werkelijkheid één grote kluwen vormen. De knopen des levens zijn niet te ontwarren. Wie daar niet mee leert le­ven, zal lijden.

advaita
Sanskriet (a-, niet + dvaita, twee): niet-twee; geen onderscheid weten te maken

agnose
(a-gnose) mooi woord voor niet-weten

agnost
weetniet

Agnosereeks
serie boeken van Hans van Dam over niet-weten

agnostiek
niet-weten opgevat als zelfstandig spiritueel paradigma

antimeester, antileraar
leraar die niets leert en bij wijze van meesterschap zijn meesterschap ondermijnt

arme van geest
agnost, weetniet

Zalig zijn de armen van geest, zei Jezus, beweert Matteüs (5-7). Om het rijk der hemelen binnen te gaan moeten wij weer als kinderen worden, zei Jezus, beweert Marcus (18:2). Hoor je het ook eens van een ander.

boeddha
wijze zonder wijsheid, agnost

de dans ontsprongen
beeldspraak voor een beweeglijk denken dat niet lang in dilemma’s blijft hangen

denk-beeld
gestold denkbeeld (mensbeeld, zelfbeeld, godsbeeld, wereldbeeld, ideaalbeeld…)

Een denk-beeld is een onwrikbaar uitgangspunt in het denken van de hokjesgeest. Er is een beeldenstorm voor nodig om het van zijn sokkel te blazen.

dummy
1. iemand die nog niet weet, 2. iemand die niet meer weet

dwaalgesprek
dialoog in de geest van niet-weten

dwaalgids
iemand die voorgaat door niet voor te gaan

dwaaltekst
koan over willekeurig welk onderwerp

dwaalweg
grote twijfel als weg naar niet-weten

In niet-weten is de twijfel weg en de weg verlaten.

dwijs
dwaas noch wijs

grote twijfel
radicale scepsis, groot ongeloof, groot wantrouwen, groot voorbehoud.

hokjesgeest
zwart-witdenker

koan
dwaaltekst over een boeddhistisch onderwerp

leeg
zonder eigenheid, substantie of wezenlijkheid

Gezegd van wezens, dingen en leringen. Volgens de boeddhistische filosoof Nagarjuna is niets wat het lijkt. Alles is leeg, niet alleen het relatieve, maar ook het absolute. Zie ook afhankelijk bestaan.

de lege leer, het lege boek
metaforen voor niet-weten

lege leraar
leraar zonder leer, leraar van de lege leer, afleraar

niet-weten
dat je het niet meer weet, maar dan ook helemaal niet meer – en daarvoor uitkomt

nirwana
geestelijke ontspanning in niet-weten

non-dualiteit
niet-twee (en niet-een); agnose

postpostmodernisme
het einde van alle grote ideeën en idealen, inclusief het postmodernisme; niet-weten

pleingeest
tegenovergestelde van een hokjesgeest

rijk der hemelen
beeldspraak voor agnose

samsara
zeker weten, heilig in je ideeën en idealen geloven, je gedachten over de werkelijkheid aanzien voor de werkelijkheid

satori
agnose

sunyata
(Sanskriet) leegte; het leeg zijn van de dingen, de wezens, de woorden en de leer

sunyata-sunyata
het leeg zijn van de leegte

De boeddhistische doctrine van de leegte is overal op van toepassing, dus ook op de boeddhistische doctrine van de leegte. Sunyata-sunyata is tegelijk het toppunt en het einde van deze doctrine, van zen en van de dharma. Het is de dood van de Boeddha en de dood van de boeddhadoder.

tekSst
tekst die stil maakt; dwaaltekst, koan

tja
tussenwerpsel om duidelijk te maken dat je het niet weet; synoniemen: eh, ach, och, mwah, poe, oei, hm

In plaats van een tussenwerpsel kun je ook je schouders ophalen, glimlachen, knipogen.

tja-tja-tja
de dans van niet-weten – verwijzing naar de lichtvoetigheid van het dwijze denken

vedanta
Sanskriet voor het einde (anta) van de wijsheid (veda)

vergankelijkheid
veranderlijkheid, tijdelijkheid, sterfelijkheid, ijdelheid, vanitas

Volgens het boeddhisme is vergankelijkheid een van de drie kenmerken van het bestaan die we onder ogen moeten zien en waarmee we moeten leren omgaan. Niets is bestendig, alles ontstaat, groeit, bloeit, verdort, bederft, vervalt, vergaat. Nergens kun je op rekenen, je weet maar nooit.

Vergankelijkheid, onderlinge afhankelijkheid en leegte maken het leven ongrijpbaar en onbegrijpelijk. Daarmee in het reine komen is het doel van het boeddhistische pad.

verlichting
niet-weten, ook niet van verlichting of niet-weten

vrijgeest
weetnietgeest

weetniet
iemand wiens woorden en gedachten voorgoed tussen aanhalingstekens staan; agnost

weetnietfeest
1. mateloze agnose; 2. gelaten uitgelatenheid waarmee mateloze agnose gepaard gaat

weetnietgeest
agnost

weetnietkunde
agnostiek

weetnietzen
zen zonder zen, de leer zonder leer, weten zonder weten, doen zonder doen, zijn zonder doel

wegdenken, ontdenken
uit het denken schrappen, stukdenken, dooddenken, deconstrueren

de weg terug, de terugweg
de weg uit het weten, de weg van de twijfel, de weg naar niet-weten

de wijsheid zonder wijsheid, de wijsheid voorbij alle wijsheid
zen, vedanta, niet-weten

zelfdenkend
gezegd van iemand die niets op gezag aanneemt

zen
niet-weten

zengeest, weetnietgeest
agnostische variatie op het gevleugelde woord ‘zengeest, beginnersgeest’ van Shunryu Suzuki

de zenweg
grote twijfel

Zen is een vrij woord

Is zen inderdaad hetzelfde als niet-weten? Natuurlijk niet. Zen is een vrij woord. Alle woorden zijn vrij, al probeert menigeen de betekenisgeving te monopoliseren.

Voor de een is zen grote twijfel, voor de ander groot mededogen. Voor de een is het liefdevolle vriendelijkheid, voor de ander jezelf zijn. Voor de een is het engagement, voor de ander quiëtisme. Voor de een is het innerlijke vrede, voor de ander vrede op aarde. Voor de een is het spirituele groei, voor de ander acceptatie van wat is.

Sommigen verstaan onder zen soberheid, anderen eenvoud, leegte, overgave, egoloosheid, vrijheid, meditatie, het achtvoudige pad, de drie juwelen, zwijgzaamheid, aandachtigheid, mystieke eenwording, niet-zelf of, in toenemende mate, chill, cool, relaxed weet je wel.

Wat mij betreft heeft iedereen gelijk, of niemand.

Dat noem ik zen, of niet-weten.

De Poortloze Poort in het Boeddhistisch Dagblad: alle links

 

Deze tekst maakt deel uit van de serie Niet om door te komen, de Poortloze Poort. Woord: Hans van Dam. Beeld: Lucienne van Dam. Alle teksten van deze serie. De Poortloze Poort op NietWeten.nl. Alle publicaties van Hans van Dam in het Boeddhistisch Dagblad.

 

Categorie: Hans van Dam Tags: agnose, Hans van Dam, Inleidingen Poortloze Poort, niet-weten, poortloze poort, woordenlijst, Wumenguan, zen

Lees ook:

  1. De koan als dwaaltekst – de weg terug
  2. Wat is de Poortloze Poort en wie is Wumen Huikai?
  3. De verkeerde zen van het zwijgend stralen
  4. Het leven als koan – de wegdenkweg

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Hans van Dam is de auteur van de Agnosereeks: 13 boeken over niet-weten, verluchtigd door Lucienne van Dam. Lees ze gratis op NietWeten.nl of in het BD, of als paperbacks tegen kostprijs. Disclaimer. Contact. Winkel. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2025 – dag 129 – vrede en alle goeds
    • De dood van de paus
    • Seks: Joodse posities in Joods Museum Amsterdam
    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.