• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Hans van Dam » Het hart was de zetel van het verstand

Het hart was de zetel van het verstand

2 april 2018 door Hans van Dam

Hedendaagse lezers halen soms ten onrechte oude wijsheidsliteratuur aan om hun overtuiging te schragen dat je vanuit je hart, vanuit je gevoel, vanuit je intuïtie moet leven.

Gisteren kon je in deze krant een correspondentie lezen over de wijsheid van het hart.

Over de functie van het hart is in de loop der eeuwen veel gespeculeerd. Wij zien het hart tegenwoordig wetenschappelijk als een bloedpomp en symbolisch als de zetel van het gevoel, vandaar ‘hartstocht’ en ‘hartenkreet’ en ‘harteloos’, maar dat was vroeger wel anders.

De oude Chinezen, Indiërs, Israëlieten, Egyptenaren en Grieken, waaronder Aristoteles, zagen het hart hoofdzakelijk of uitsluitend als de zetel van het denken, de rede, het intellect, de geest, het bewustzijn, de ziel. Wat wij toeschrijven aan het brein, schreven zij toe aan het hart.

(lees verder onder de afbeelding)

Het hart was de zetel van het verstand

Het idee van het hart als de zetel van de emoties vinden we bij de Romeinse arts Galenus (129 – 210 na Christus). Eertijds was het niet meer dan een speculatieve theorie die onder geneeskundigen langzaam aan gezag won en pas anderhalf millennium later wetenschappelijk weerlegd zou worden. Nog steeds heeft hij zijn fans, vooral onder esoterici.

Hedendaagse lezers halen soms ten onrechte oude wijsheidsliteratuur aan om hun overtuiging te schragen dat je vanuit je hart, vanuit je gevoel, vanuit je intuïtie moet leven. Dat staat er misschien wel, als je zo’n tekst leest met de huidige symbolische betekenis van het woord hart in je hoofd, maar wat als je het zou lezen met de woordenschat van de oorspronkelijke schrijver, die zijn hoofd in zijn hart dacht?

Kristofer Schipper is zich bewust van dit probleem in zijn vertaling van de taoïstische klassieker de Zhuang Zi (circa 200 voor Christus). Hij plaatst herhaaldelijk een voetnoot bij het woord ‘hart’ om aan te geven dat het begrepen moet worden als ‘de zetel van de geest en het verstand’ (hoofdstuk 4, voetnoot 15, 1e editie) en niet als de zetel van het gevoel.

Hart komt in zijn vertaling echter ook herhaaldelijk voor zonder voetnoot. Het kan zijn dat Schipper het vertaalprobleem op die plaatsen bekend veronderstelt, maar het kan ook zijn dat hij op die plaatsen heel andere ideogrammen, bijvoorbeeld het Chinese teken voor gevoel, stemming of gemoed, voor de hedendaagse lezer correct vertaald heeft met ‘hart’. Ik weet het niet, ik lees geen Chinees en het staat er niet bij.

Hoe het ook zij, de vele verwijzingen naar het hart in de klassieke spirituele, religieuze en filosofische literatuur kun je niet zonder meer aanvoeren als bewijs dat de ouden het gevoel hoger aansloegen dat het verstand.

Geeft niks. Het argumentum ad antiquitatem is sowieso een drogreden.

Deze tekst maakt deel uit van Zondagskindjes, een serie teksten over niet-weten die geen deel uitmaken van een serie. Illustraties Lucienne van Dam.

 

 

Categorie: Hans van Dam Tags: bewustzijn, daoïsme, dwaasheid, geest, hart, niet-weten, rede, taoisme, wijsheid, ziel, zondagskindjes

Lees ook:

  1. Het hart klopt en de baard groeit vanzelf
  2. Meester Tja 16 – Grote Gedachten, Grote Dwaasheid
  3. Meester Tja 37 – Wie zichzelf in de schaduw stelt werpt geen licht
  4. Meester Tja 190 – Hoe je dwaasheid en wijsheid vermijdt

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Series BD Website Winkel Reageren 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door
  • Locaties
  • Overzicht op kaart

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

16 nov
Oriëntatiebijeenkomst Lotus Team Project
16 nov 23
09 dec
Oriëntatiebijeenkomst Opleiding tot Kum Nye trainer
9 dec 23
10 dec
Meditatiedag “De vier verblijfplaatsen van het hart”
10 dec 23
10 dec
Tibet festival in Amsterdam
10 dec 23
10 dec
Medicijnboeddha ceremonie
10 dec 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Tolerantie: verbinding is alleen mogelijk met zelfkritiek

    Kees Moerbeek - 3 december 2023

    Ondanks het feit dat het begrip in de loop van de geschiedenis verschillende betekenissen kreeg, bleef de grondbetekenis herkenbaar. Kort en bondig noemt Schuyt tolerantie op bladzijde 8: ‘de onderdrukking van de neiging anderen te onderdrukken.’

    ‘Amerikaans centrum Heartwood organiseert eerste bijeenkomst van overlevenden misbruik door boeddhistische leraren’

    gastauteur - 27 november 2023

    'Het samenkomen liet ons stralen. Beloftes om elkaar volgend jaar weer te ontmoeten. De hoop dat andere overlevenden zich bij onze gemeenschap kunnen aansluiten. Heartwood is de enige plek op het internet die ons samenbrengt. Onze adviesraad en medestanders staan in de frontlinie en bieden hun juridische expertise, academische bijdragen en zuurverdiende kennis aan om dit mogelijk te maken. Sommigen zullen zeggen dat we wandelende wonderen zijn. Daar zijn we het mee eens.’

    VrijdagZindag – anatomie van de zwervende kiezer

    André Droogers - 24 november 2023

    Het aanbod aan betekenisgeving was met zesentwintig partijen zeer divers. Daarin verschillen we van Engeland of de VS. Sommige partijen hebben een ideologische basis, andere partijen bestrijden juist ideologieën. Populistische lijsttrekkers vielen op door hun onderbuikspreken, naar eigen zeggen namens het zwevende volk. Enkele partijen gebruikten de democratische verkiezingen om de democratie welbewust uit te hollen. Nogal wat partijen mikten op proteststemmen of op nationalistische sentimenten. Soms kwam men met voorstellen die tegen de Grondwet ingingen en bevolkingsgroepen discrimineerden. En dan waren er ook nog one-issuepartijen en deelgroeppartijen. Hoe plooiden die het algemeen belang met hun particuliere wensen?

    Taigu – Percepties over Palestina, een essay voor boeddhisten

    Taigu - 21 november 2023

    Gautama bevroeg en gaf raad aan wereldse heersers met snode plannen. Juist spreken, een van de onderdelen van het Achtvoudig Pad, was voor hem een middel om zijn middenweg aan de man te brengen. Dus waarom zou spreken in moeilijke omstandigheden een beletsel kunnen zijn voor boeddhisten en hun leraren? Wat is er mis met je verdiepen in de standpunten en gevoelens van anderen, voordat je in hun ogen genocide preekt wanneer je in een daad van protest uit volle borst de leuze ‘From the river to the sea’ scandeert om jouw steun voor de bevrijding van de een ten koste van de ander uit te drukken?

    Wie mediteert er nu eigenlijk?

    Erik Hoogcarspel - 20 november 2023

    Stel je voor dat je weer eens zit te mediteren en dat het allemaal deze keer erg goed gaat. Je aandacht blijft redelijk bij de ademhaling hangen en wordt alleen af en toe afgeleid door voorbijgaande marginale gedachten. Opeens realiseer je je dat de ademhaling helemaal vanzelf gaat en dat de gedachten zich van niemand en niets iets aantrekken. Het is niet jouw ademhaling, het is gewoon ademhaling, het zijn niet jouw gedachten, het zijn gedachten. Je bent er niet, maar dat hoeft ook helemaal niet. Je begrijpt opeens wat de Boeddha bedoelde met zijn uitspraak dat de werkelijkheid zonder zelf is, anātman.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Ksaf – De gespleten geest
    • In de geest van zen vind je geen geest
    • Het jaar 2023 – dag 340 – ontmaskeraar
    • Daisaku Ikeda – ‘Hoe gewelddadiger de tijden, hoe meer de mens zich naar binnen moet keren’
    • Boeddhistische ervaringsdeskundigen gezocht

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.