Evan Thompson is geen boeddhist, maar wel een vriend
Waar hoogleraar Evan Thompson kritiek op heeft, is het boeddhistisch modernisme. Deze vorm van boeddhisme profileert zich volgens hem als de wezenlijke en originele kern van het boeddhisme. Het ontstond in het 19de eeuwse Azië en reageerde op het Europese kolonialisme en op de vermeende superioriteit van Europa en het christendom. De westerse wetenschap had een enorm prestige in Azië. Het christendom liftte mee en zou het beste overeenkomen met die wetenschap. De boeddhistische hervormers keerden dit om en stelden dat juist het boeddhisme bij uitstek het best overeenkomt met wetenschap, omdat dit het bestaan van een schepper God en het bestaan van een eeuwige ziel ontkent. Zij kleineerden echter de rol van ritueel en devotie in het etnisch boeddhisme, die bijgeloof waren in de ogen van de 19de eeuwse Europeanen.
Een sutta geeft aan dat de Boeddha, intens getroffen door de aanblik van een zieke, oude en dode, en intens bewust dat hijzelf ook van deze natuur was, zocht naar dat wat niet ziek wordt, niet veroudert en niet sterft” [MN26].
De Boeddha zocht een toevlucht te midden van een beangstigend instabiele, onveilige wereld waarin gevaar constant loert. De ellende van ziekte, verval, verandering, dood. Een erg onveilige wereld.
Hij zocht naar herstel van vertrouwen want met die angst en beklemming op het hart, kan niemand leven. Maar hoe kun je niet angstig, onzeker, wantrouwend zijn als je elk moment door ziekte, aftakeling, dood, ellende kan worden getroffen en dat allemaal om je heen ziet gebeuren?
Dit is toch van alle tijden? Dat mensen zo’n existentiele crises meemaken?
Dit is het gewone in boeddhisme. Dat je als wakker geschud mens, dus bewust van de waarheid van lijden, van ziekte, verouderen en dood, niet goed meer kunt slapen, je onveilig voelt, depressief wordt en ongerust over je gezondheid, ongerust om dood te gaan en erg te lijden etc. Allemaal normaal toch?
Ja, natuurlijk, lang gaat de waarheid van het lijden onbewust of halfbewust aan iemand voorbij, totdat…Dat punt trof de Boeddha kennelijk met een mokerslag. Zo hevig dat ie zelfs zijn vrouw en kind verliet.
Het zette de Boeddha kennelijk aan te zoeken naar dat wat ongeboren is, niet-veroudert, niet sterft, niet aftakelt, dat wat stabiel is, kortom een ware toevlucht.
In ieder geval zocht bij een oplossing voor de beklemming van zijn hart die zich meester van hem had gemaakt.
Dit is denk ik de kern van Boeddha’s leven en leer. Mensen komen op een punt dat de waarheid van lijden hen intens treft nadat het lange tijd min of meer aan hen voorbij ging. Vaak bij het sterven van een vader of moeder of kind. Het naieve leven is dan voorbij.
Beklemming maakt zich meester van je hart. De Boeddha overkwam denk ik hetzelfde en zocht heel ijverig naar een oplossing.
Hij, en vele anderen vonden die. Ze kwamen angst, wantrouwen, duisternis te boven door wijsheid. Ze vonden een toevlucht in en via zichzelf.
Dit is volgens mij de kern van boeddhisme en niet zozeer dat je heel erg geengageerd bij de wereld betrokken zou moeten zijn. Dat vind ik juist zo groot. Mag dat ajb wat minder?
groet,