Onlangs is het boek ‘Reis naar de basis van het Bewustzijn’ van natuurkundige Piet de Korte uitgekomen. Het is zowel een verslaglegging van de persoonlijke ontwikkeling van de schrijver als een wetenschappelijke behandeling van onze kennis ten aanzien van bewustzijn. In zijn persoonlijke ontwikkeling heeft het beoefenen van zenmeditatie door de schrijver een zeer centrale plaats ingenomen en het boek bevat dan ook enkele diepgaande analyses van zen in relatie tot wetenschap. Verder wordt compassie uitgebreid besproken.
Nog maar betrekkelijk kort geleden dacht men, dat bewustzijn slechts was voorbehouden aan de mens en enkele hogere dieren. Deze opvatting verandert sinds 1980 in rap tempo. Dit boek probeert deze revolutie in het wetenschappelijk denken over bewustzijn over het voetlicht te brengen.
Zo laat neurowetenschapper Jaak Panksepp zien, dat alle zoogdieren en vogels een zevental emotionele zenuwcircuits in hun hersenstam hebben, te weten: woede, angst, zorg, paniek/rouw, lust, zoeken en spel. Deze basisemoties zijn ongeveer 500 miljoen jaar geleden ontstaan. Het werk van primatoloog Frans de Waal laat zien dat mensapen in staat zijn tot conflictbeheersing en empathie. Eigenschappen die tot voor kort als puur menselijk werden beschouwd.
Dit boek maakt volgens de schrijver aannemelijk dat bewustzijn is opgebouwd uit lagen van opeenvolgende evolutionaire leeftijd.
Al op het niveau van een eencellige is er sprake van eenvoudig bewustzijn. De volgende bewustzijnslaag bevindt zich waarschijnlijk op het niveau van meercellig weefsel. De communicatie tussen de cellen in dit weefsel vormt een primitief lichaam of weefselbewustzijn. Daarop voortbouwend ontstaan in dieren een zenuwstelsel, inclusief hersenen en een endocrien systeem. Op de grens van lichaam, hersenen en endocrien systeem ontstaat het emotionele bewustzijn. Als zogenaamde ‘kroon’ op de schepping ontstaat met de verdere evolutie van de hersenschors het rationele bewustzijn en het ego-bewustzijn.
Niet het Ego, maar al die lagen tezamen vormen ons bewustzijn.
Cartoon van de emotionele hersenen. In de hersenstam bevinden zich de zeven emotionele basiscircuits, die ongeveer 500 miljoen jaar geleden zijn ontstaan en die we delen met zoogdieren, vogels en reptielen. Later in de evolutie ontstaan in de middenhersenen complexere emotie t.g.v. leer en conditie circuits en nog later creëert de hersenschors meer emotionele afstand en beheersing. Panksepp and Biven 2012.
Bewustzijnsontwikkeling
De Korte: ‘Aan het begin van mijn reis domineerde het ego, dat zich afgescheiden van de wereld ervoer. De aandacht van het Ego is meestal op iets gefocusseerd en staat onder invloed van de wil. Meditatie is een uitnemende methode om de macht van het ego en de daarmee verbonden gefocusseerde aandacht te verkleinen. Na voldoende oefening ontstaan er perioden van open aandacht. Tijdens die perioden valt het ego stil. De wereld dient zich nu zelf aan ons aan. We voelen ons ermee verbonden, het zogenaamde eenheidsbewustzijn.
Dit bewustzijn manifesteert zich als een stille spiegel, waarin iedere beweging of geluid direct wordt opgemerkt. Mijn paard bevindt zich, mede voor zijn eigen veiligheid, voortdurend in deze bewustzijnstoestand.
Loving kindness meditatie, het luisteren naar elkaars emoties en gevoelens en het helpen van minder bedeelden opent stap voor stap ons hart. We maken kennis met emoties als ontroering en compassie, die tot voor kort werden beschouwd als genade Gods. Ze zijn echter onderdeel van het affectief bewustzijn dat zich bevindt in ons lichaam, het limbisch systeem van onze hersenen en delen van onze rechter hersenschors. Het is niet puur menselijk, ook vele dieren vertonen compassie en empathie.
Later ontwikkelden zich spirituele ervaringen gerelateerd aan chi en kundalini. Deze kunnen worden gewekt door Yoga, Tantra, Aikido, Chi Kung en Tai Chi. Chi lijkt in staat het lichaam te zuiveren van emotionele blokkades, waardoor het zacht en soepel wordt, vrij van psychosomatische aandoeningen. Chi hangt vrijwel zeker samen met communicatie in ons meercellig weefsel.
Samengevat, een spirituele reis is een ontdekkingstocht langs de evolutionair oudere lagen van het bewustzijn met lichaamsbewustzijn als uiteindelijke basis. Van deze basis zijn de meesten in onze maatschappij min of meer vervreemd.’
Het boek is gelezen en beoordeeld door een aantal experts.
Reis naar de basis van het bewustzijn heeft een helder, en wat mij betreft zeer juist, uitgangspunt: alles wat mensen denken, doen en ervaren heeft een lichamelijke basis en is dus onderhevig aan natuurwetten. Tegelijk is dat lichaam in staat tot bijzondere, spirituele ervaringen. Op persoonlijke wijze belicht Piet de Korte die ervaringen, en verbindt ze met inzichten van wetenschappers. Het resultaat is een nuchter, open boek, dat niets probeert weg te redeneren.
Marjan Slob – Filosofe en columniste voor de Volkskrant – Auteur van Hersenbeest
Uit innerlijke noodzaak begeeft de auteur zich op twee sporen van onderzoek naar de basis van het bewustzijn. De rijkdom aan recent wetenschappelijk onderzoek, dat wijst op het vaak verwaarloosde belang van het lichaam voor het bewustzijn, wordt goed samengevat. De boeiend beschreven persoonlijke ontwikkeling met accenten op dromen, meditatie, Zen, Chi en Kundalini blijkt hiermee grotendeels in overeenstemming te zijn. Deze twee lijnen resulteren in nader te onderzoeken hypotheses over het bewustzijn.
Prof. Dr. Henk Barendregt – Emeritus hoogleraar wiskunde en informatica aan de Radboud Universiteit Nijmegen – Leraar Vipassana meditatie.
Een prachtig boek met een duidelijke boodschap. Evolutie vernietigt niet wat het tot stand heeft gebracht, maar bouwt daar over het algemeen op voort. Alle lagen van die ontwikkeling zijn aanwijsbaar in ons aanwezig. We zijn onderdeel van de kosmos. Heelwording geschiedt niet door de geest te bevrijden van het lichaam, maar door in het lichaam af te dalen. Dankzij introspectie, meditatie en innerlijke groei ontstaat een transpersoonlijk bewustzijn, dat zich afspeelt in een opnieuw van leven vervuld lichaam in een vibrerende wereld.
Nico Tydeman – Zen leraar – Auteur van o.a.: Het temmen van de os en Zitten, de praktijk van Zen.
Meer informatie over het boek en de auteur zijn te vinden op www.pietdekorteboek.nl
Kay zegt
Het lijkt een boek dat een aanzetgeeft om verder te kijken dan gangbaar is over het bewustzijn. Emoties zijn niet de essentie of de diepste en ruimste laag van het beustzijn.