Zoals een landbouwer zijn grond bewerkt en de zaadjes plant heeft de Boeddha zijn verlichting bereikt op eigen kracht en mits zware inspanningen. Maar net zoals de landbouwer die na het ontkiemen van de zaadjes en het ontwikkelen van de planten overbodig is, was ook de Boeddha zijn hoofdrol uitgespeeld. Dit bevestigde hij trouwens op zijn eigen sterfbed met te zeggen: wees een lamp voor jezelf, geloof niet zomaar wat ik zeg, laat geen ander je leermeester zijn, maar onderzoek en werk nijverig, laat de dharma je richtlijn zijn.
Theravada
Guy dhammazaadjes – Regenretraite (P. vassa)
Beschadiging van de rijstvelden en verstoring van de natuur waren dus de twee hoofdmotieven om de monniken te verplichten tijdens de moessonregens op één plaats te verblijven en niet rond te trekken.
De rol van spirituele vrienden op het vipassana-pad
Welke rol vervullen spirituele vrienden op ons vipassana-pad en hoe hebben we dat georganiseerd? Deze vragen kwamen bij mij op naar aanleiding van een idee om een retraite zonder leraren te organiseren.
‘Dat felle, echt geëngageerd zijn, is wel een beetje geschiedenis voor mij’
Joop Romeijn: ‘Met een aantal dingen in de theravada, zoals wedergeboorte, heb ik moeite. Moet ik daar nou in geloven? Nog niet zo heel lang geleden, na lange gesprekken met boeddhistische vrienden, en het lezen van boeken en deelnemen aan retraites van Steven Batchelor, zei ik: nou laten we het maar helder hebben, daar geloof ik gewoon niet in. Ik ervaar daar niets van, ook niet om mij heen. En zonder dat te accepteren moet het mogelijk zijn dat ik gewoon een theravada boeddhist ben. Op zich is dat wel lastig, want het zit natuurlijk helemaal vervlochten in die traditie.’
Ontketend
Meditatiearbeiders verbreekt uwen keetenen! In de beeldspraak van de Boeddha komen we termen als net (van twijfel), moeras (van meningen) en ketens (aan samsāra) tegen. Het net doorklieft hij, het moeras vermijdt hij en de ketens verbreekt hij.
Sander (Oudenampsen) Khemadhammo – ‘Hoe een Amsterdammer een Thaise boeddhistische monnik werd’
‘Regelmatig verlaten wij de tempel. Soms om wat wereldse inkopen te doen. Of juist om leken te ontmoeten. De Boeddha heeft de kloosterdiscipline zodanig in elkaar gezet dat wij geregeld met hen in contact komen. Dit geeft ons de kans om iets van boeddhistische wijsheid te delen die we zelf hebben beoefend. Maar, leken zijn ook een soort spiegel voor ons. Ze herinneren ons dat we een goede leraar dienen te zijn en een goede vertegenwoordiger van de Boeddha.’
De kracht en betekenis van een mooi ritueel
‘Lp Sander Khemadhammo nam ons bij Defensie stap voor stap mee in een Thais ritueel waarbij we stilstonden bij dierbaren overledenen en wat ze voor ons betekent hebben. We namen hen in herinnering en deelden onze goede gedachten met hen. Om dit te symboliseren werd er water opgeschonken.’
Boeddhisme in Tibet
Vanaf het begin van zijn onderricht heeft de Boeddha grote nadruk gelegd op het feit dat je hem niet moest geloven, dat zijn leer geen dogma of religie was, en dat je het leven in al zijn facetten zelf moest onderzoeken. Alleen als je je eigen psyche onderzoekt, wordt dat wat je ontdekt je eigen inzicht. Daarom was een van zijn uitspraken ‘Wees je eigen eiland’, dat wil zeggen, vertrouw op jezelf en niet op de leer of op de leraar. Bovendien vertelde hij aan het eind van zijn leven, dat hij alle inzichten die hij zelf verworven had in zijn compleetheid had doorgegeven: ‘Er is niets verborgen gebleven in de gesloten vuist van de leraar’. En al die kennis over de werking van de psyche en de mogelijke bevrijding van frustraties en lijden is in de loop van vijfentwintighonderd jaar verder uitgewerkt en vervolmaakt.
Boeddhistische bevrijdingsparadigma’s
Naar mijn gevoel gaat boeddhisme te gemakkelijk over ‘mij’ en niet over de ‘ander’. En voor zover het op de ander gericht is, gaat het vaak om een naïef ‘lief zijn voor elkaar’ zonder de slag te maken van woorden naar daden, zonder een ketenverantwoordelijkheid te activeren die verder reikt dan ik-en-mijn-directe-omgeving. In het Mahayana van tegenwoordig komt paradoxaal genoeg gedrag voor dat men historisch gezien aan het Hinayana-kamp toeschreef. Velen schuilen binnen het boeddhisme tegen de boze buitenwereld in plaats van de bevrijding de wereld in te brengen.
Dhamma zonder wedergeboorte?
Conform de huidige nadrukkelijke behoefte aan religieuze leringen die persoonlijk relevant en direct verifieerbaar zijn, wordt de aloude boeddhistische wedergeboorteleer in bepaalde Dhamma-kringen aan een strenge herbeoordeling onderworpen. Hoewel slechts enkele hedendaagse boeddhistische denkers er nog steeds voor pleiten dat deze leer als ‘onwetenschappelijk’ wordt geschrapt, wint een andere mening terrein, die erop neerkomt dat, of wedergeboorte nu een feit is of niet, de leer van wedergeboorte geen wezenlijke invloed heeft op het beoefenen van de Dhamma, en dus geen aanspraak kan maken op een vaste plaats in de boeddhistische leringen.
Afscheid van de Boeddha is niet nodig
De democratisering van de Dharma gaf, eeuwen na de dood van de historische Boeddha, de stoot tot Mahayana, van oorsprong een beweging binnen het ‘oude’ boeddhisme die de beeldtaal van het religieuze voorstellingsvermogen vernieuwde. Ergens in de latere doorontwikkeling van Mahayana is men zich, helaas, tegen dat oude boeddhisme gaan afzetten. Dat houdt mede verband met de culturen waarin het boeddhisme landde, maar het blijft jammer dat het onderscheid zich in de hoofden van mensen nu heeft voortgezet. Alsof bodhisattva’s superieur zouden zijn aan arhats.
Behoort Mindfulness en Insight Dialogue tot de Dhamma?
Op dit moment is bij enkele vipassana-leraren de behoefte gerezen om scherper onderscheid te maken tussen wat wel of niet vipassana-dhamma is. De noodzaak om de zuiverheid van de traditionele methodologie te behouden komt niet voort uit sektarisme of starheid, maar uit bezorgdheid over het mogelijke verlies en de verwatering van de leringen. Deze methodologische leringen zijn van dhamma-meesters die grotendeels teruggaan tot hun inspiratiebron, de wijlen Ledi Sayadaw. De verwatering wordt het meest zichtbaar bij zitgroepen waar van de begeleiders wordt gevraagd dat zij Mindfulness of Insight Dialogue in hun pakket dhamma onderwijs opnemen.
De Grote Drie
Het boek gaat over drie auteurs die in de twintigste eeuw een sleutelrol hebben gespeeld niet alleen bij het ontdekken van een alle religiegrenzen overstijgende wijsheid, maar ook bij het ontmaskeren van de moderne westerse beschaving als anti-spiritueel en materialistisch. Precies op het moment dat in Europa het geloof in de empirische wetenschap zijn hoogtepunt bereikte en de opvatting dat alleen de op uiterlijke waarneming gebaseerde wetenschap geldige kennis kan verschaffen naar zijn hoogtepunt klom, wezen zij erop dat het Westen iets essentieels verloren had, iets wat de moderne wetenschap nimmer geven kan, namelijk kennis die op innerlijke waarneming is gebaseerd, spirituele kennis, en dat dit gemis op negatieve wijze doorwerkte in de gehele samenleving en in de gehele beschaving.
Afscheid van de historische Gotama
Als we werkelijk wedergeboren zouden worden zou er voor mij geen twijfel bestaan over de validiteit van Boeddha’s woorden. De leer zou voor mij- en ik denk voor heel de mensheid, uitermate belangrijk zijn. Nou ben ik een mens met veel interesse voor de wetenschap. Ik weet dat de evolutie geen theoretisch karakter meer heeft maar een feitelijke. De kans dat mijn bewustzijn een fysieke dood overleeft is naar mijn mening zeer onwaarschijnlijk. Het is de samenwerking van verschillende hersendelen die geboorte geven aan onze geest. Wat wist een man die ongeveer 2500 jaar geleden leefde hier van?
Jacques den Boer archief door NBA overgedragen aan Universitaire Bibliotheken Leiden
Het Jacques den Boer archief bestaat o.a. uit: naslagwerken, overzichten, chronologieën, correspondenties, kladversies, kopieën van relevante artikelen, enz. Alles werd door hem persoonlijk verzameld en samengesteld, met als resultaat: een unieke bron van kennis inzake de geschiedenis van het boeddhisme zoals dat zich in Nederland ontwikkelde.
De Metta sutta en de weerbarstige praktijk
Neem een ieder die claimt ‘geweldloos’ te zijn niet met een korreltje, maar met zakken vol zout. Gandhi en Ambedkar waren dat beslist niet met hun drinkwater- en zoutmarsen met collectieve blokkades, Martin Luther King was het zeker niet, XR, Greenpeace en de boerenprotesten trekken zichzelf hierin ook consequent een te grote broek aan.
De dhamma en de natuur der dingen
Echter is het heel goed mogelijk er voor te kiezen vleesloos te leven en ons toe te leggen op het begrijpen van de Dhamma. Bewust geen vlees eten is een zeer verstandige keuze die ik zelf bewonder. Want er zijn natuurlijk tal van goede redenen om je te onthouden van vlees! Net als zorg voor zieken en armen is dit een nobel steven. Maar het zou een zeer ernstige misvatting zijn dat iemand meent de Dhamma te beoefenen door een vegetarisch dieet te volgen, klimaatactivist te worden of een bepaalde levensstijl aan te hangen. Dit valt dan regelrecht in de categorie verkeerde zienswijze iets wat in de Dhamma wel degelijk zeer verwijtbaar is.
Relikwieën Boeddha en discipelen aangekomen in Thailand
De ceremonie bij de aankomst van de relikwieën werd gekenmerkt door plechtigheid en eerbied. Zowel toegewijden als hoogwaardigheidsbekleders kwamen bijeen om getuige te zijn van deze heilige gebeurtenis. Monniken uit Thailand en India leidden gebeden en rituelen, wat de spirituele band tussen de twee naties verder onderstreepte.
Het mahayana boeddhisme en het eten van vlees
Jammer genoeg kent de regelgeving rondom het eten van vlees en vis in bepaalde boeddhistische landen en scholen nog maar weinig volgelingen. Tibet en Japan zijn hiervan goede voorbeelden. Het ruige landschap en harde klimaat van Tibet vormen tezamen een geldige reden om het eten van vlees daar niet volledig uit te bannen.
De Sangha, een veilig toevluchtsoord?
Het is voor de purist toch oppassen geblazen wanneer hij/zij zich aansluit bij een sangha die gerelateerd is aan het theravada. Wees er altijd van bewust dat de Boeddha (voordat hij uitdoofde) geen persoon, maar zijn leer en discipline als enige autoriteit heeft aangewezen. Alles wat de mogelijke leraar of lerares van de desbetreffend sangha ons bij wil brengen moet getest worden door middel van vergelijking met de leer uit de suttas (en de vinaya).
Michael Hoek – Afscheid van de historische Boeddha
De twijfel sloeg toe! Waarom zou ik heel mijn leven om een leer heen bouwen en zelfs al jaren plannen maken om de monastieke weg te gaan bewandelen. Dit alles om het nirvana te bereiken, de verlossing van de ketenen de verlossing van wedergeboorte. Ik geloof echter niet meer dat ik na mijn fysieke dood wedergeboren zal worden.
Eerste steen voor Asoka’s pilaar in Sri Lanka’s Rajaguru Sri Subuthi tempel
Na de steenlegceremonie bezochten de gasten het heiligdom dat de heilige relikwieën van Kapilavasthu huisvest en ontvingen ze zegeningen door middel van traditionele rituelen. Tijdens de Anushasana vertelde Waskaduwe Thero over de historische reis van de authentieke relikwieën, waarbij hij de nadruk legde op de centrale rol van koning Asoka bij het behouden van de boeddhistische leer.
De zoektocht naar een boeddhistisch stopcontact
Ik heb wel eens tijdens een bijeenkomst met vipassana-beoefenaren gezegd dat ik meer een Mahayana-boeddhist ben. Haha, en wat dacht je? Er gebeurde helemaal niks. Iedereen zat opmerkzaam te luisteren. Dat was het. Tijdens een Tibetaans-boeddhistische retraite heb ik een keer laten vallen dat ik Theravada-boeddhist ben. Men keek met meer medelijden dan compassie naar me.
Guy – dhammazaadjes – De Perfectie van wijsheid
Inzicht en beoefening van de prajnaparamita belichamen de kern van het bodhisattva-ideaal. Voor het Mahayana is dit het hoogtepunt van transcendente wijsheid—de meest perfecte manier om de ware aard van de dingen te zien. Het is te vergelijken met de manier waarop de Mahasatipatthana Sutta van het Theravada de aard van de verschijnselen forensisch analyseert en tot uiting brengt.
