• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Dharma en filosofie » Karma en continuïteit – de filosofie inclusief wedergeboorte

Karma en continuïteit – de filosofie inclusief wedergeboorte

30 oktober 2020 door Ujukarin

Gisteren kreeg je in deel één van deze korte serie de praktische uitleg over karma, en werd vooral benadrukt dat je hier en nu karma opbouwt en soms ervaart – waar niets zweverigs aan is. In dit deel maken we tijd voor wat meer filosofische reflecties. Want, mede beïnvloed door die andere religies die het karma-begrip hanteren, doch er wat anders onder verstaan: er is veel over geschreven en gepraat- juist over die meer ‘zweverige’ kant.

Die andere kant heeft te maken met de vraag of er wedergeboorte is, en van wát dan wel; want paticca-samuppada kan natuurlijk heel wel inhouden dat een geboorte naast biologische ook andere karmische oorzaken kan hebben, en dat er na je dood karma-vipaka overblijft dat ergens anders weer gaat opduiken.

Slag om de arm

Maar eerst, om een vaak opduikende vraag voor te zijn, een disclaimer. Zo ongeveer de hele dharma staat vol met het principe ‘Ehipassiko’ oftewel ‘kom en zie voor jezelf’. De Boeddha moedigde alle toehoorders aan niets voetstoots van hem aan te nemen maar uitgebreid zelf te proberen, en pas dharma te onderschrijven als het bewezen voor hen werkt. Maar het hele stuk over wedergeboorte laat zich in je huidige levensidentiteit niet uittesten. Dus hierin heeft Boeddha, die nadrukkelijk over wedergeboorte predikte, zichzelf enigszins tegengesproken.

Anderzijds valt dit gebied niet onder de ‘avyākṛtavastūnis’, de terreinen waarvan de Boeddha zei dat we er geen uitspraken over moesten doen omdat we ‘t niet zouden snappen. Dus alles wat je van het nu verder geschrevene accepteert en toepast zal zijn op basis van aannemelijkheid, geloofwaardigheid, ‘in lijn zijn met alle stukken van de dharma die je wél praktisch hebt kunnen toetsen en die voor jou bleken te werken’. In de kern dus op basis van Sraddha, vertrouwen (dat wat anders is dan blind geloof!). Houd je vast aan pure Ehipassiko dan kán dat, maar dan is het aan jou om een antwoord te vinden op de vraag wat er met karma-vipaka na de dood gebeurt zonder in nihilisme te vervallen. Boeddha verwierp dat laatste expliciet. Fans van deze denkrichting kunnen o.a. terecht bij Stephen Batchelor- ik wens ze veel sterkte toe want ikzelf kan er vooralsnog weinig mee en vind Sraddha een essentieel element binnen het boeddhisme.

Wedergeboorte – niet: reïncarnatie

Met deze disclaimer nu aan de slag met de tientallen statements van Boeddha over wedergeboorte.

Enerzijds formuleert hij de al genoemde wet van paticca-samuppada: niets is onveranderlijk want alles heeft een achterliggende oorzaak en daaraan kun je werken. Maar hij stelt ook ‘er gaat iets door vanuit vorige levens naar nu en vanuit je leven nu naar de toekomst’. Je zou het kunnen uitleggen dat de ene kaars met zijn vlam de tweede kaars aansteekt alvorens zelf uit te doven. De brandende tweede kaars is niet hetzelfde als de eerste, maar is ook niet fundamenteel verschillend want ze hebben een duidelijk oorzakelijk verband.

Datgene dat doorgaat is niet persoonlijk want dat zou iets van een permanente ‘ziel’ zijn (reïncarnatie). En dat is eternalistisch, de Boeddha vermeed zowel eternalisme als nihilisme. Bovendien opent het de deur naar voorbeschikking want ‘misschien moet die ziel wel iets afmaken uit vorige levens’ of ‘wordt gestraft voor de handelingen in vorige levens’ – en dat is allemaal gespeculeer met veelal een theïstisch sausje en zeker niet de dharma. Je moet dus ook erg uitkijken met veel latere boeddhistische teksten, bijvoorbeeld de Tibetaanse voorstellingen zoals de bardo (tussenwereld) – bij verkeerde uitleg neigen ze naar dat eternalisme. Ook de stelligheid waarmee sommige Tibetanen beweren dat problemen in dit leven van personen X moeten wel komen door hun vorige levens, is totaal ongefundeerd, zie bijvoorbeeld de zo meteen beschreven Niyamas, die overigens grotendeels in teksten staan die door historisch toeval nooit naar het Tibetaans vertaald zijn. Het is veiliger om dat doorgaande stuk niet te koppelen naar een individueel leven, bij Tibetaanse tulku’s bijvoorbeeld zie je dat een ‘vlam’ in drie delen kan splitsen (denk aan de film Little Buddha) of juist weer meerdere vlammen in één persoon kunnen samenkomen.

Je kunt de wedergeboorte zelfs zien als een algemeen ‘overerven’, net zoals de omstandigheden van je geboorte door algemene factoren bepaald worden. Zoals de welvaart in een regio, een sociaal zekerheidsstelsel of juist het gebrek daaraan, gelijke kansen voor alle standen in het leven etc. En zoals datgene waaraan jij herinnert zult worden na je dood los staat van de discussie over wedergeboorte. Enerzijds kunnen vrienden/familie etc. en misschien wel hele groepen in een maatschappij je zien als een inspiratie voor hun verdere leven en langdurige dankbaarheid tonen, anderzijds kunnen ze je liever heel snel vergeten zijn. Je kunt in ieder geval zeggen dat positief karma in dít leven ook zou moeten leiden tot het achterlaten van positieve herinneringen bij anderen.

Slagen om de arm

Dus ‘er gaat iets door’ en ‘je bent mede het product van karma-vipaka dat er al voor je geboorte was’, zoveel stelt Boeddha. Maar ondanks dat hij zelf bij heel wat volgelingen uitlegde wat de relatie met ‘hun’ vorige levens was, heeft hij nooit en te nimmer anderen aangeraden dat zelf te doen. Een belangrijke reden is dat je om dat vermogen te bezitten zelf zo ongeveer Stroombetreder (een gevorderd stadium op het Pad) moet zijn, maar er is nog veel meer reden tot voorzichtigheid.

Zoals de uitwerking van de paticca-samuppada in de abhidharma. Daar vind je de lijst van vijf niyamas, oftewel de vijf vormen van oorzakelijkheid. Utu niyāma (fysieke oorzaak, denk aan natuurverschijnselen) en bija niyāma (biologische oorzaak, denk aan ziekten) zijn de eersten. Dan komt citta niyāma oftewel psychologische oorzaken, en vervolgens kamma niyāma oftewel karmische relaties. Uiteindelijk is er dharma niyāma oftewel effecten van spirituele wetten en inzichten. Bronnen van de niyamas zijn o.a. stukken soetra’s en abhidhamma en commentaren van Buddhaghosa. Een mooi voorbeeld is een niezende persoon. De oorzaak kan de koude wind zijn (utu niyāma), een virusziekte (bija niyāma), stress en burnout (citta niyāma), een schok door inzicht (dharma niyāma ) en tot slot handelingen in dit leven of daarvoor (kamma niyāma). Zonder grondig nader onderzoek kunnen we niet bepalen wat de oorzaak is, en karma is hier niet de meest voor de hand liggende.

De niyamas helpen ons nuanceren. Je zou kunnen zeggen dat niets in het leven ‘noodlot’ is wat we maar gewoon moeten ‘accepteren’, er is altijd een gelegenheid om positieve energie te ontwikkelen en iets ten goede te transformeren. Maar als er een repeterend patroon in je gedrag is, waar je echt geen andere oorzaak voor weet- ook niet in karma van dit leven, dan stelt het sommigen gerust te horen dat dít patroon misschien wel karma-vipaka uit het verleden is.

Een andere slag om de arm zit in de soorten karma. In het eerste deel zag je al de rijpings-classificatie: direct, later rijpend en zal-waarschijnlijk-gecompenseerd-worden-dus-niet-rijpen. Dus ook een gefixeerde redenatie dat je ogenblikkelijk een wie-goed-doet-goed-ontmoet of boontje-komt-om-zijn-loontje zou krijgen, is volgens de Boeddha onjuist. Je weet (en ervaart bij vlagen) dát wat je nu doet effect zal hebben, maar weet van tevoren niet hoe en wanneer.

Toepassing in het leven

Toch zijn deze slagen om de arm, qua verklaren uit het verleden en qua voorspellen naar de toekomst, geen ontkrachting van de karma of paticca-samuppada doctrine – het zijn belangrijke nuances in de toepassing ervan. Ze laten onverlet dat alles wat je nu opbouwt aan geestestoestanden en speciaal in de laatste tijd voor je dood kan ‘meegaan’ naar wat er daarna ook moge komen.  Zij die een slecht geweten hebben komen dan vaak in die laatste levensfase tegen, en je zou bijna zeggen dat ze daarmee na de dood een eigen helletoestand met zich meedragen. En een gewelddadige dood is altijd slechter qua karma dan een vredige dood, dat valt moeilijk te ontkennen. Dit betekent ook dat zelfdoding (gemotiveerd door wat dan ‘psychisch lijden’ moet heten) op zichzelf karmisch ongunstig is. En zelfdoding vanwege het één of andere protest, of in de hoop op een betere reïncarnatie, is gewoon dom. Het is wat anders dan ‘passieve’ euthanasie vanwege ondraaglijk fysiek lijden, dat laatste kan wel degelijk samengaan met een vredige dood.

Zowel als samenvatting als om nog een ander stukje toepasbaarheid te benadrukken, zeg ik iets over het verschil met de Hindoe-uitleg van karma. Boeddhisme kent geen onveranderlijk migrerende ziel dus geen reïncarnatie van zo’n ziel. En dharma ziet een grote veranderbaarheid, ongeacht het karma uit vorige levens. Zoals de Indiase oprichter van het neo-boeddhisme Dr. Ambedkar een soetra modern vertaalde: ‘In life it is about bringing worth, not about ones birth’. Grofweg zou je kunnen stellen, mede door de boven uitgelegde niyamas, dat individueel karma uit vorige levens slechts een paar procent van je conditionering uitmaakt. Daarbovenop geldt in de starre Indiase maatschappij dat 50% of meer van die condities uit ‘algemene factoren’ bestaan; zoals ernstig onethisch en antisociaal gedrag van grote groepen van de bevolking, gebaseerd op eigen overleven ten koste van andere levende wezens. Je zou het citta Niyāma kunnen noemen.

De lage welvaart in de regio, het gebrek aan een sociaal zekerheidsstelsel en aan gelijke kansen voor alle standen in het leven zijn allemaal factoren uit het verleden die ongunstig zijn voor de toekomst van een maatschappij. Aan die algemene factoren moet vanuit compassie sowieso hard gewerkt worden, los van de vraag van karma.

Nogmaals: karma uit vorige levens en zelfs wat je in dit leven opgebouwd hebt,  is nooit en te  nimmer ‘onveranderbaar lot’ net zomin als astrologische voorspellingen dat zijn. Karma-vipaka (individueel of als groep) is een startpunt en niet meer.

Tot zover de wat meer filosofische reflecties over afhankelijk ontstaan en karma. De vertaling naar praktisch advies is nog steeds: positief handelen is hét fundament van je dharmabeoefening in het hier en nu!

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Dharma en filosofie, Pali-Canon Tags: karma, wedergeboorte

Lees ook:

  1. Karma en continuïteit – de filosofie inclusief wedergeboorte
  2. Karma in de tijd van de Boeddha
  3. Evan Thompson is geen boeddhist, maar wel een vriend
  4. Karma en de dood van God

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Ujukarin

Ujukarin is lid van de Triratna Boeddhistische Orde. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

02 feb
Meditatie in het dagelijks leven
2 feb 23
08 feb
Online Lezingenserie 'Spirituele wetenschap - De nieuwe wetenschappelijke mentaliteit' (2)
8 feb 23
08 feb
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
8 feb 23
09 feb
ONLINE - Meditatiecursus in de Dhammakaya traditie
9 feb 23
09 feb
Rotterdam - geleide meditatie (vipassana meditatie)
9 feb 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Taigu – Het lijden in de wereld

    Taigu - 6 februari 2023

    Het komt Taigu voor dat boeddhisme te vaak gaat over ‘verlichting’ en te weinig over het lijden in de wereld, dat eerst moet worden opgelost voordat iemand zich in spirituele zin bevrijd kan wanen. Het existentiële kerndilemma van boeddhisme is dat wij ieder delen in de rotheid van de wereld, terwijl wij over het vermogen beschikken onze bevrijding dichterbij te brengen door het lijden van de ander te verminderen. In sommige teksten wordt dit vermogen ‘boeddhanatuur’ genoemd.

    Linkerhemisfeer domineert – een catastrofale weg

    Rob van Boven en Luuk Mur - 6 februari 2023

    We leven steeds meer in een materialistische wereld gericht op nut en macht, met hebzucht als doorlopende achtergrond motivatie. Afleiding is inmiddels vooral een noodzakelijkheid, waardoor het een gevangenis is geworden. Volle brede aandacht voor de natuur, elkaar, de omgeving kunnen we niet meer opbrengen.

    Ashoka – India’s bijna vergeten keizer

    Kees Moerbeek - 5 februari 2023

    De verdiensten van Ashoka (circa 268 – 232 v.o.j.), de derde keizer van het Mauryaanse rijk zijn groot, maar hij was bijna vergeten. De vertaling van zijn inscripties in de 19de eeuw ontrukte hem aan 2.000 jaar vergetelheid. Dit artikel gaat over het boek Mauryan India van de ook internationaal eminente Indiase historicus Irfan Habib en vooral over Ashoka’s inscripties.

    Erik – Een kleine geschiedenis van de leegte

    Erik Hoogcarspel - 1 februari 2023

    Logica is als de Formule 1: het geeft een hoop lawaai, maar het leidt ergens naar. Leegte gaat ook nergens naartoe, het heeft geen geschiedenis, dat hebben alleen de mensen die erover praten.

    Erik Hoogcarspel – Een beter boeddhisme met fenomenologie

    gastauteur - 16 januari 2023

    De Boeddha heeft zich ook nooit 100.000 geboortes herinnerd. Als je een goede meditatie hebt dan kan het voorkomen dat er heel veel situaties van vroeger door je hoofd spelen. En dat zijn allemaal geboortes van een ik en de dood van een ik. Je ik is niks anders dan het volledig verwikkeld zijn in jouw situatie. En dat gebeurt ook in je meditatie.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het regressieprobleem in de advaita vedanta
    • Het jaar 2023 – dag 38 -ziekzwakmisselijk (2)
    • Als individu ben je nooit alleen…
    • Stichter van Fo Guang Shan – eerwaarde meester Hsing Yun (97) overleden
    • Onderzoek Aon: 313 miljard dollar schade in 2022 door natuurrampen

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens