Vandaag de dag lenen ook de vier edele waarheden zich voor een hippe remix. Door karma, lot en toeval kwam ik bij het Alwetende Wikipedia op de pagina over geluk terecht. Daar staat dat sommige boeddhistische leraren de vier edele waarheden hebben geherformuleerd zodat de leer meer aanspreekt voor westerlingen. De nadruk ligt niet meer op lijden en de oorzaak en oplossing ervan. Met de gepimpte positieve formulering zou de leer sneller en beter te begrijpen en praktiseren zijn. En voor de oudere luisteraars die achterlopen op mijn turbotaal; gepimpt is een modern woord voor opgedirkt.

De eerste veredelde waarheid luidt: er is geluk. De tweede: men ervaart geluk als men het edele achtvoudige pad bewandelt. Nummer drie is ook een waarheid als een koe: soms is er geen geluk. Tot slot stelt waarheid vier: de oorzaak van het afwezig zijn van geluk is verlangen en begeerte.

Deze trendy aanpassing boeit me om verschillende redenen. Volgens wikipedia is de herformulering in zwang bij westerse leraren. Aan het wijzigen van de klassieke terminologie lijkt een populaire opvatting vast te zitten. Namelijk dat er verschil is tussen westerlingen en oosterlingen, iets dat ook Tibetaanse leraren creatief maakt in hun onderricht. Sterker nog, ik hoor regelmatig in boeddhistische kringen dat de kracht van het boeddhisme juist is dat het zich aanpast aan nieuwe geografische en culturele omgevingen. De overdracht van leraar op leerling maakt het een levende, zich evoluerende traditie.

Op zich sta ik vrij neutraal tegenover nieuwe interpretaties van oude leringen. Al is het maar vanwege de wettelijk vastgelegde vrijheid van meningsuiting. Ik vraag me wel af of de vernieuwde waarheden op veel steun hadden kunnen rekenen bij de eerste drie boeddhistische raadsvergaderingen voor onze jaartelling. In die tijd werd er veel meer waarde gehecht aan de letterlijke uitspraken van de boeddha, in plaats van aan interpretaties en commentaren. Dan rijst de vraag: zijn de Pali-canon en andere klassieke geschriften soms te ingewikkeld en uitgebreid voor de vluchtige westerling, of is er iets anders aan de hand?

Verder valt op dat de uitgangspositie in de gemoderniseerde waarheden niet langer lijden, maar geluk is. Dit lijkt voor de meeste westerlingen inderdaad aardig overeen te komen met de dagelijkse realiteit. Als je met volle maag en een dak boven je hoofd op een comfortabele bank zit, heb je in principe weinig reden om te klagen. Een gezond mens zou eigenlijk gelukkig moeten zijn. Het lijden is meer mentaal dan fysiek, hoewel het onderliggende verlangen in het westen vaak toch gericht is op materiële zaken.

In beide versies van de vier waarheden biedt het edele achtvoudige pad uitkomst. En hoe mooi en diep die lering ook is, anno 2012 hoor ik een heleboel oorzaken voor geestelijk lijden waarvoor de oplossingen niet expliciet in het pad zijn terug te vinden. Ik noem een gebrek aan zonlicht en frisse lucht, ongezonde en eenzijdige voeding, onvoldoende lichaamsbeweging en de hele bijkomende rits aan welvaartsziekten. Met moderne inzichten in neurale en hormonale processen is de grens tussen fysiek en geestelijk lijden daarbij flinterdun of niet te duiden. Daarom zou wat mij betreft – meer nog dan de vier edele waarheden – het edele achtvoudige pad een update kunnen gebruiken.

© Copyright (kuch kuch) Boeddhistische Omroep Stichting / Ferry van Haastert