Worden wij monddood gemaakt?  

In onze westerse democratieën is de vrije meningsuiting het hoogste goed. Deze vrije meningsuiting, die ons onderscheidt van dictaturen, komt steeds meer onder druk te staan. Op een sluipende manier worden wij steeds meer monddood gemaakt. Als voorbeeld van dit proces staat de coronacrisis. Wereldwijd werden mensen verplicht om de maatregelen die de overheid en met name de farmaceutische industrie ons voorschreef te volgen. Daarbij werd de angst tot het extreme opgevoerd. Wat waren wij volgzaam.

Tegenwoordig wordt de angst opgevoerd door een dreigende oorlog met Rusland. Is dat een reële angst? Als je het aan de Oekraïner vraagt strijden zij voor de westerse wereld en hun vraag naar wapens en munitie wordt door Europa  gewillig opgevolgd. Kan het ook anders? Bijvoorbeeld om aan de onderhandelingstafel vrede te sluiten? Met dit voorstel heeft paus Franciscus in een interview met de Zwitserse zender RSI  als het ware een bom laten ontploffen. De aantijgingen die hij te verduren kreeg waren niet mals. Vrijheid van meningsuiting is ook voor de paus een mijnenveld.

Een ander voorbeeld: In een gerenommeerde krant stond een artikel over de oorlogskoorts in Europa.  Het artikel  waarschuwde voor de risico’s van een marktgedreven Europese defensie-industrie die aanzet tot een dynamiek van eindeloze oorlog. Een artikel helemaal uit mijn hart gegrepen. Ik was dan ook verbouwereerd toen de hoofdredactie de volgende dag met een excuus kwam dat zij deze  “andere opinie” geplaatst hadden.

Het medialand wordt gedomineerd door DPG Media-Groep NV. In het Boeddhistische Dagblad wordt een artikel van Edel Maex gepubliceerd wat je aanspreekt, ook al merk je bij hem de twijfels en de moeite om je over de oorlog in Gaza uit te spreken. Hij geeft een paar voorbeelden van boeddhisten die tijdens een oorlog wel de moed hadden om kleur te bekennen.

Dan stelt zich de vraag wat wij in de huidige tijd als boeddhist kunnen doen. Is het niet te gemakkelijk om je achter mededogen en compassie te verschuilen? Laten ook wij ons de mond snoeren?

In het boek van Han F. de Wit, “De lotus en de roos”, staat het volgende verhaaltje: De Mahayanasutra vertelt over een helderziende bodhisattva, die een man doodde.

De bodhisattva zag dat een man op het punt stond een schip met een paar honderd mensen erop tot zinken zou brengen en dat de situatie geen andere uitweg bood dan de man te doden. De daad wordt in het Mahāyānaboeddhisme gezien als een daad geboren uit inzicht en mededogen voor deze mensen én voor de man zelf. Immers, deze toekomstige boeddha redde daarmee vele mensen en hij voorkwam dat deze man een enorme hoeveelheid negatief karma op zich zou laden. Tegelijk wordt daar uitdrukkelijk bij gezegd, dat deze bodhisattva door de man te doden zichzelf met negatief karma opzadelde. Maar hij was daar uit mededogen graag toe bereid, ook al stelde deze negatieve daad zijn eigen verlichting uit.

Wat kunnen wij als boeddhist in deze tijd wel doen? Op ons kussentje gaan zitten en compassie oefenen? Of kunnen wij onze mening laten horen door bijvoorbeeld een meditatiedag voor de vrede te organiseren?

Wij hoeven ons niet als klimaatactivisten aan het asfalt vast te plakken en ook niet zoals de boeren massaal met onze trekkers de snelwegen blokkeren. Maar ons zonder tegengeluid monddood te laten maken is voor de bewuste boeddhist geen optie.