• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Waarom fanatiek mediteren slecht is – maar ook goed

Waarom fanatiek mediteren slecht is – maar ook goed

28 december 2023 door Peter Pijls

In mijn Amsterdamse jaren deed ik fanatiek aan zen-meditatie. Ik raakte er niet verlicht van – wat toch de uiteindelijke bedoeling is van dat spelletje. Het zorgde er wel mede voor dat ik psychotisch raakte. Een psychose zou je trouwens best als een vorm van verlichting kunnen omschrijven, hoewel van de gevaarlijke soort.

Tekst Peter Pijls

Er wordt veel te weinig gewaarschuwd tegen de gevaren van fanatiek mediteren. Nu de Nieuwe Mens in de ban is van spiritualiteit, stort hij zich tegenwoordig massaal op mindfulness. Dat draait net als zen allemaal om in het hier en nu leven.

Alleen kunnen labiele mensen zoals ik knettergek worden van een overdosis hier en nu. Dat zeggen al die mindfulness-coaches en believende psycholoogjes er niet bij. Ze hebben dan ook een kassa die zo snel mogelijk vol moet. De middenstander is overal, vooral in de wereld van de spiritualiteit.

Omdat het nog niet zo makkelijk is om een uur roerloos met een rechte rug op een kussentje te zitten en rustig via de buik te ademen, mediteerde ik een jaar met een zengroep om het kunstje te leren. Die groep deed aan soto, de meest strenge en kale vorm van zen. De groep werd geleid door een beroepsacteur, Paul, die zich ‘verantwoordelijk monnik’ noemde. In werkelijkheid was hij een fanatiek, totalitair dictatortje, die zich omringde met labiele ex-junks die hij van zich afhankelijk maakte door ze verantwoordelijke taken te geven binnen de groep.

De loyale discipelen mochten kesa’s dragen, zwarte monnikspijen. Toen ik verantwoordelijk monnik Paul in een nieuwsgierige bui vroeg wat de kesa voor hem betekende, keek hij me langdurig en zeer indringend in de ogen. Daarna sprak hij plechtig: “De kesa is de kosmos.” Ik schoot in de lach. Tussen Ubermonnik Paul en mij kwam het sindsdien niet meer goed. Het werd nog erger toen ik een volgende keer de brutaliteit had hem te vragen wat 25 jaar meditatie hem gebracht had. Opnieuw die indringend bedoelde blik. Na een beladen stilte kwam het antwoord: “De essentie.”

Ik kon het niet laten: ik schoot weer in de lach om zoveel nietszeggende pathos. Sindsdien wierp Paul me uitsluitend nog blikken toe die haat verrieden. Want je mag in die sektarische zenwereld alles doen, behalve kritische opgevatte vragen stellen.

Mijn Japanse vrouw vond het bijzonder komisch dat Nederlandse mensen een zwarte soepjurk aantrokken en dan in een achterafzaaltje voor zenmonnik speelden. “Jullie westerlingen verwarren de parafernalia van de oosterse wijsheid met die wijsheid zelf”, zei ze dan altijd. Ik denk dat ze gelijk had. Zelf had mijn vrouw zeer occulte opvattingen over boeddhisme en shinto, het animistische Japanse volksgeloof. Ze bad iedere dag voor schrijntjes in de woonkamer, maar gaf nooit een serieuze toelichting. Toen ik vroeg waarom ze iedere dag bad, zei ze: “Omdat ik bid gaat het beter met mijn carrière.”

Dat laatste kon ik niet tegenspreken.

Mijn vrouw vond het ook al tamelijk vermakelijk dat ik zoveel las over shinto en boeddhisme. “Lees maar zoveel je wilt. Je zult het nooit begrijpen”, zei ze dan. Ook daar had ze gelijk in. Wie niet van kinds af aan doordrenkt raakt met Oosterse spiritualiteit, zal alleen maar krabben aan de buitenkant en voornamelijk potsierlijk imitatiegedrag vertonen.

Toch heb ik veel gehad aan de jaren dat ik aan zen deed. Mediteren is namelijk erg lekker. Verraderlijk lekker. Als het je lukt zonder helse pijnen een uur lang roerloos stil te zitten op een kussen en alleen maar laag door de buik te ademen, kun je de ‘zen-high’ krijgen. Dat is een hele fijne lucide staat van geest, een beetje te vergelijken met het effect van zachte marihuana na een gelukte hardlooptraining (ik liep 20 jaar halve marathons voor de cirkelzaag van de vaatchirurg mijn onderbenen verwijderde).

Het probleem is alleen dat je steeds meer wil van die zen-high. En dus zat ik op het laatst dagelijks meer dan een uur thuis te mediteren. Tot ik juli 2008 voor het eerst een psychose in knalde. Die psychose werd overigens ook uitgelokt door uitbundig alcohol- en drugsgebruik en vooral een manisch-depressieve aanleg.

Inmiddels blijf ik zorgvuldig uit de buurt van mijn meditatiekussen. Ik ken de gevaren. Maar ik doe nog iedere dag mijn voordeel met de zenpraktijk. Er wordt een heleboel bullshit verkondigd over meditatie. Bijvoorbeeld dat je er verlicht van kunt raken. Vergeet het maar. Ook een zenmeester die 40 jaar non-stop mediteert, is niet verlichter dan een vuilnisman. Die vuilnisman is waarschijnlijk wel prettiger in de omgang, en niet zo aanmatigend.

Wat je wel leert van zen is dit: je gaat opkomende gedachten en emoties zien als wolkjes die altijd weer voorbij drijven, zonder waardeoordelen te hechten aan die wolkjes. Ze zijn niet goed of slecht. Ze zijn wat ze zijn: tijdelijke passanten, van zeer gering belang. Dat heeft me de afgelopen jaren serieus geholpen mijn bipolaire temperament te managen. Ik laat me nooit meer provoceren, reageer nooit meer impulsief en laat me vrijwel niet meer meeslepen door emoties. Ik ben door die zen-gevoede geesteshouding van heel veel de relatieve humor gaan inzien, vooral ook van mezelf en de ongemakjes die me overkomen zijn.

Dat is alles. En ik vind het veel.

Er is nog iets. Mijn succesvolle Japanse vrouw mocht het komisch vinden dat ik me zo verdiepte in de boeddhistische literatuur; ik ben er wel door in aanraking gekomen met de boeken van Dogen Kigen, een dertiende-eeuwse Japanse zenmeester. Zijn Shobogenzo zou bekender moeten zijn dan de bijbel. In dit boek beschrijft Dogen Kigen niet alleen de zenpraktijk van monniken; hij geeft ook zeer bruikbare aansporingen voor het leven van alledag en verdedigt fanatiek de gelijkheid tussen man en vrouw.

Ik schreef net dat een zenmeester niet verlichter is dan een vuilnisman. Voor Dogen Kigen maak ik misschien een uitzondering. Tot zover mijn gezwets over zen. Overigens laat ik me graag inhuren als zen-consultant. Tegen een tarief van 500 euro per uur. Verlichting gegarandeerd.

Categorie: Boeddhisme, Geluk, Gezondheid, meditatie, Onderwijs, Zen, Zorg Tags: fanatiek mediteren, kesa, Peter Pijls, pijen, psychose

Lees ook:

  1. Het jaar 2023 – dag 66 – vlokjesneeuw
  2. Boeken – ‘reis naar de basis van het bewustzijn’
  3. Boeken  – Waarom een psychose niet zo gek is
  4. Dick – Stilte, de oerbron

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Henk Molenaar zegt

    29 december 2023 om 08:12

    Indrukwekkend en vermakelijk geschreven, bedankt voor het delen.

  2. (De andere) Dick zegt

    29 december 2023 om 09:25

    Wat vervelend dat je dit overkomen is en dat meditatie niet jou ‘ding’ is. Ik zie wel een beschuldigende vinger naar buiten, bijvoorbeeld de zenmeester. Maar waar een wijsvinger naar buiten wijst, wijzen er 4 naar jezelf. Want wie heeft de zenmeester (wat dat ook moge zijn) uitgekozen? En wie besluit om er te blijven? Een disclaimer bij een cursus zenmeditatie krijg je net zo min als bij een cursus tafeltennis. In beide en andere gevallen is ’te’ goed voor je. Om te mediteren heb je geen zenleraar nodig naar mijn mening. En als die wel kiest ben je er zelf bij. Externe attributie voelt vaak makkelijker dan naar jezelf kijken.

    En wees gerust, je bent al verlicht. De kunst is dat te zien. Daar heb je niet per se een meditatiekussen voor nodig. En voor mij geldt dat dat inzicht niet de hele dag aanwezig is. Gelukkig heb ik een vrije keuze om te doen waarvan ik denk dat dat het beste is, ook al is soms het tegendeel waar. Want ook dat is een kans. Een kans om iets te leren. Je kunt proberen je ervaringen ook zo eens te bekijken. Maar… je hoeft het niet en garanties op succes zijn er niet. Toch maar een disclaimer 😀.
    Maar ik wens je oprecht wel het allerbeste.

Primaire Sidebar

Door:

Peter Pijls

Peter Pijls werkte 23 jaar als journalist. Een optelsom van verslavingen en andere psychische kwetsbaarheden maakten hem juridisch arbeidsongeschikt. Op zijn tiende viel hij van zijn katholieke geloof af. Sindsdien is hij dolende. Peter vindt de meeste boeddhisten best aardig. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • De dood van de paus
    • Seks: Joodse posities in Joods Museum Amsterdam
    • Paus Leo XIV – ‘help ook elkaar om bruggen te bouwen – met dialoog, met ontmoeting’
    • Aardbeving van magnitude 3,7 schokt Tibet
    • Vrijdag Zindag – Wat Schoof had willen zeggen

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.