• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » De verschrikkingen in Gaza

De verschrikkingen in Gaza

11 december 2023 door Edel Maex

Hoe kunnen we omgaan met het geweld in Gaza, en of ik als psychiater en zenleraar daar mijn stem in wou laten horen. Die vraag werd mij gesteld. En ik voelde, net als zovelen, een moment van aarzeling. Maar ik wou ook mijn kop niet in het zand steken en ik besloot de vraag au sérieux te nemen.

De aarzeling heeft er mee te maken dat het bijna onmogelijk is om niet in een kamp geplaatst te worden. Wie kritiek durft uiten op Israel wordt meteen als antisemiet afgeschilderd. En als je iets negatief zegt over Hamas ben je een racist. Maar een jood of een moslim aanspreken op zijn of haar gedrag is geen racisme. Racisme is iemand aanspreken op zijn of haar jood of moslim zijn.

Oorlog is niet vreemd aan het boeddhisme. Ten tijde van de Boeddha was India een bont lappendeken van kleine staatjes en koninkrijkjes die oorlog voerden en elkaar probeerden in te lijven. Aan het einde van het leven van de Boeddha was de kaart van India grondig hertekend. Bij een van die conflicten werd ook de clan van de Boeddha bijna volledig uitgemoord.

En we vinden voorbeelden te over in de recente geschiedenis. De gelofte aan de mensheid van de Japanse zenleraar Shin’ichi Hisamatsu, die we reciteren op onze zenretraites, begint met: ‘Laat ons ontwaken tot ons ware zelf, mensen worden vol van mededogen.’ Het is een reactie op de gruwel van de Tweede Wereldoorlog. En op de kwalijke rol die ook de Japanse zen daarin gespeeld heeft, onder andere bij het opleiden van Kamikaze-piloten. Maak je geen illusies, ook zen heeft boter op het hoofd.

Thich Nhat Hanh was een jonge monnik tijdens Vietnamoorlog. Hij vertelt hoe een vluchtende moeder hem haar baby wou geven, in de hoop om tenminste het leven van haar kind te kunnen redden. Thich Nhat Hanh was actief in de vredesbeweging. Als men hem vroeg of hij van Noord of Zuid-Vietnam was, antwoordde hij dat hij van het midden was. Om die reden werd hij na de oorlog verbannen. Zijn boek ‘The Miracle of Mindfulness’ is een collectie brieven aan mensen die in het naoorlogse Vietnam aan opbouwwerk deden.

Jack Kornfield vertelt over een vluchtelingenkamp in Cambodja ten tijde van de Rode Khmers. Ondanks doodsbedreigingen opende de monnik Mahaghosananda er een tempel. Duizenden mensen kwamen. Mensen getekend door de oorlog, mensen die hun kinderen, hun ouders, hun geliefden hadden zien omkomen. Hij begon de ceremonie met een vers uit de Dhammapada: ‘Haat wordt nooit gestild door haat, alleen door liefde wordt haat gestild.’

Geconfronteerd met die geschiedenis van menselijk geweld, met de beelden die we op TV zien (of met de conflicthaarden waar we bijna nooit van horen omdat ze om een of andere mysterieuze reden op dit ogenblik niet in de belangstelling staan), geconfronteerd met al dat schrijnend menselijk leed, kunnen we protesteren, klagen, rebelleren …We kunnen het ene kamp de schuld geven of het andere. Misschien is dat allemaal soms nodig, maar niets daarvan zal ook maar iets uithalen als we niet doordrongen zijn van die simpele vaststelling: ‘Haat wordt nooit gestild door haat, alleen door liefde wordt haat gestild.’

Samenleven is onze menselijk natuur. We kunnen ook niet anders. Als we elkaars bestaansrecht ontkennen, stuikt het samenleven ineen en vallen er doden, letterlijk. De fundamentele vraag blijft: kunnen we de ander als mens zien, en als medemens erkennen. We kunnen dat liefde noemen, of mededogen, of barmhartigheid, of gewoon menselijkheid. Kies maar welk woord je liefst hoort, maar de betekenis blijft dezelfde.

Dat is toch naïef zullen sommigen mij tegenwerpen. Integendeel, het is heel naïef om dat niet te zien. Geconfronteerd met haat kunnen we twee kanten op: meer haat, of mededogen. Haat kan reflexmatig meer haat oproepen. Maar in ieder ogenblik hebben we de keuze.

Aan de Joodse schrijver Abel Herzberg, die zelf een concentratiekamp overleefde, werd ooit de vraag gesteld: wat moeten we doen om te voorkomen dat onze kinderen weer slachtoffer worden? Hij antwoordde dat dat het probleem niet is. De belangrijke vraag is: wat moeten we doen om te voorkomen dat onze kinderen zelf beulen worden? Meer haat zal alleen maar meer haat veroorzaken.

Die haat legt opnieuw de basis voor vele jaren van geweld. Volgens Thich Nhat Hanh moet je bij de oorlogsslachtoffers ook de kinderen rekenen van de soldaten die teruggekeerd zijn. Geweld ontmenselijkt niet alleen het slachtoffer maar ook de dader. En dat riskeert zich van generatie op generatie verder te zetten.

Betekent dat dat we alles maar met ‘de mantel der liefde moeten bedekken’? Het woord liefde is zo vaak misbruikt. Dat is een van de redenen waarom ik meestal het woord mededogen gebruik. Mededogen is een houding die we kunnen aannemen. Mededogen betekent ook verontwaardiging voor het afschuwelijk geweld waarvan we getuige zijn.

Maar zijn mensen dan niet ook van nature gewelddadig? Ja en nee. Onze natuur is dat we in ieder ogenblik de keuzemogelijkheid tussen haat en mededogen hebben. De vijand is niet het andere kamp. De vijand is het niet beseffen dat die keuzemogelijkheid er is. Als ik voor één kamp partij wil trekken is het voor de mensheid en voor de menselijkheid.

Mededogen roept op tot actie. Maar wat kan ik doen? Wel, in de eerste plaats mij bewust zijn van die keuzemogelijkheid. En dan is het maar de vraag waar ik sta. Ik kan het conflict in Gaza niet oplossen. Ik kan alleen maar mijn verantwoordelijkheid nemen op de plek waar ik sta. Ik kan proberen goed om te gaan met de mensen rondom mij. En ik kan, in mijn geval, nu deze tekst schrijven. Misschien zijn er nog dingen die ik kan doen. Zo heeft iedereen zijn eigen plek. Wat haalt dat uit? Die vraag is even naïef als niet gaan stemmen omdat je denkt dat jouw stem er toch niet toe doet.

In de Indische mythologie is er het beeld van Indra die een net over de kosmos gespannen had, met in elk knooppunt een diamant, waardoor ieder facet van iedere diamant zich in alle andere diamanten weerspiegelde. De vraag is wat wil ik op dit ogenblik op deze plaats in de wereld inbrengen? Dat is mijn verantwoordelijkheid. Niet meer, niet minder.

Categorie: Boeddhisme, Columns, Edel Maex, Geluk, Krijgsmacht, Zen Tags: Abel Herzberg, Gaza, haat, Indra, Israel, Jack Kornfield, Kamikaze-piloten, liefde, mededogen, Thich Nhat Hanh

Lees ook:

  1. Taigu – Boeddhisme zonder boeddhisme
  2. Thich Nhat Hanh – Een mindful antwoord op oorlog en terrorisme
  3. Thich Nhat Hanh – Een mindful antwoord op oorlog en terrorisme
  4. Het jaar 2023 – dag 341 – haat

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Joost zegt

    17 december 2023 om 17:06

    Dank je wel.

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 29 mei 2025
    Rust, eenvoud en tevredenheid
  • 31 mei 2025
    Workshop meditatie | Omgaan met tegenslag en pijn
  • 1 juni 2025
    Thuiskomen in het lichaam - Meditatiedag met Lex van Heel
  • 2 juni 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 3 juni 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 4 juni 2025
    Zen Spirit zenmeditatie Arnhem, 1e helft 2025 8 januari-25 juni
  • 4 juni 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • 5 juni 2025
    Introductieworkshop ‘Leven vanuit Vrijheid’
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Hoe noem je iemand die de lege leer uitlegt?
    • Het jaar 2025 – dag 150 – voedseldropping
    • ‘Hulpplan’ VS en Israël: meer concentratiekamp dan hulpverlening
    • Ad van Dun – Zelfonderzoek – jezelf en de werkelijkheid steeds beter leren kennen
    • Extinction Rebellion trekt kort geding in: politie stopt met huisvisitaties

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.