Een vogel op grote hoogte, geen kruipende mier

De Haagse criminoloog en onderzoeker Richard Wishaw (47) leerde door het boeddhisme als een vogel op hoogte en niet als een kruipende mier naar de dingen om zich heen te kijken. Het verschaft hem een helder inzicht in het dagelijkse leven en zijn werk.

Richard is onderzoeker bij het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP). Dat heeft als taak te controleren of de overheid maar ook particuliere organisaties de Wet bescherming persoonsgegevens (WBP) naleven. Ook ziet het CBP toe op naleving van de Wet politieregisters en de Wet gemeentelijke basisadministratie. Alleen over de registratie door de AIVD heeft het college niets te zeggen.

Het CBP is een vrij kleine organisatie, er werken ongeveer 70 mensen, merendeels juristen. Richard werkt bij de afdeling onderzoek, een acht personen tellend team dat in onder meer bedrijven en instellingen controleert of de WBP goed wordt nageleefd. Richard: “Een organisatie mag slechts die persoonsgebonden gegevens verzamelen die voor de uitvoering van gedefinieerde taken noodzakelijk zijn. Bijvoorbeeld kranten en ook de uitgever van dit blad slaan gegevens van abonnees op. Albert Heijn houdt via onder meer bonuskaarten gegevens van klanten bij. Geldverstrekkers en banken doen dat ook. Wij controleren of dat volgens de wettelijke normen gebeurt. Is dat niet het geval dan kunnen we boetes opleggen. Onze bevindingen gaan ook naar de Tweede Kamer, zodat de politiek invloed kan uitoefenen en via wetgeving of vragen aan de minister misstanden kan opheffen.”

De jurist noemt registratie van persoonsgegevens, mits op de juiste wijze vastgelegd, een goede zaak. Is dat niet het geval dan kunnen de gevolgen zeer ernstig zijn, misbruik ligt voor de hand. Het college onderzocht de werkwijze van particuliere recherchebureaus. Zo bleek dat de mensen die gevolgd of nagetrokken werden daar door de bureaus achteraf nooit van op de hoogte zijn gesteld. En dus ook geen inzicht hadden in de juistheid van de opgeslagen gegevens of zich daartegen konden verweren. Dit jaar onderzochten Richard en zijn collega’s de centrale opslag van persoonsgegevens van zogenoemde zwarte lijsten, die in de detailhandel, onder meer door supermarktketens, worden gebruikt om stelende werknemers het opnieuw met succes solliciteren in deze branche onmogelijk te maken. Onderzocht werd of normen voor de registratie wel klopten. Of bijvoorbeeld de stelende werknemer ook ontslagen is. En of dat, behalve de ondernemers, ook de betrokkenen inzicht hebben in de over hen opgeslagen gegevens.

In een onderzoek naar malafide gerechtsdeurwaarders zijn er enkele veroordeeld, omdat ze vertrouwelijke informatie voor veel geld aan handelsinformatiebureaus doorspeelden. Ook die bureaus zijn veroordeeld door een rechtbank. Richard: ,,We leven in een maatschappij waarin opslag van gegevens onontbeerlijk is. Door mijn werk kan ik burgers beter beschermen tegen schadelijke praktijken en de gevolgen daarvan. Het werk doe ik met veel plezier. Ik heb het gevoel dat ik de juiste baan heb. Dat ik op een goede en eerlijke manier de kost verdien.”

Richard praktiseert het Mahayanaboeddhisme. Dat leerde hem kritischer naar zijn werkzaamheden te kijken dan toen hij nog niet op het boeddhistische pad was. ,,Boeddha leert ons dat de werkelijkheid relatief is. Niet alles wat we zien is absoluut, er is ook een inherent bestaan. Door die visie leerde ik een stapje terug te doen bij het beoordelen van kwesties. En niet zo direct te reageren op wat ik dacht dat de realiteit was. Zoals een vogel dat doet, vanaf een hoogte en niet zoals een mier die kruipend nauwelijks overzicht heeft van wat er om hem heen gebeurt. Het boeddhisme stelt dat er een groter geheel is, dat alles met elkaar verbonden is. Dat vind ik belangrijk. En wat mij in het bijzonder treft, de Boeddha heeft gezegd dat we de juistheid van zaken moeten onderzoeken voordat we die tot de onze maken. Als jurist en criminoloog ben ik het daar van harte mee eens. Ik ben van nature een wroeter, een graver, dus die kritische houding spreekt mij aan. Die komt mij van pas in mijn werk, maar ook in mijn privéleven. Pas als ik zaken van verschillende kanten heb bekeken, pauzes heb ingelast en dingen heb gerelativeerd en beoordeeld, kom ik tot een conclusie. Ik wil altijd het groter geheel zien. Ook binnen het CBP gedraag ik me zo, daarin merk ik de invloed van het boeddhisme. Hoe verhoudt een onderzoek zich tot het grotere doel waar het CBP voor staat? Welke gevolgen heeft een onderzoek voor de burgers, om de mensen om wie het werkelijk gaat. Die vragen stel ik mezelf en anderen binnen het CBP. Dat levert soms een levendige discussie op. In onze boeddhistische traditie willen we dat iedereen gelukkig is. Door mijn werk goed en dus kritisch te doen, kan ik daar een belangrijk steentje aan bijdragen. Heb ik in ieder geval de intentie mensen gelukkiger te maken. Zoals ik zelf ook gelukkig wil zijn.”

Door de beoefening van het boeddhisme veranderde er voor Richard ook het een en ander op de werkvloer. ,,Op het werk lopen de emoties soms hoog op. Vervelende woorden kunnen een werksfeer kapot maken, zuigen mensen mee in een negatieve spiraal. Door te praten, oplettend te zijn in het hier en nu, mijn geest en spraak te bewaken, de oorzaak van de boosheid te achterhalen en dingen in groter verband te zien, probeer ik situaties op te lossen of bij te sturen. Of ze gewoon te laten gebeuren zonder dat ik daar last van krijg. Omdat je ook moet kunnen loslaten. Maar ik wil vooral toch een bruggenbouwer zijn. Vroeger drukte ik boosheid weg, bouwde een muur om mij heen. Ik kreeg een hartinfarct. Toen ging er een bel rinkelen. Ik vroeg mij af: ‘Als ik nu zou sterven ben ik dan tevreden met het leven dat ik heb geleid?’ Nee dus. Dat was erg confronterend. Ik wilde in de toekomst meer goede dingen doen. Een zegen zijn voor mijn omgeving. En niet een man van alleen maar woorden, die zegt: ‘ik schaad toch niemand door mijn gedrag’. Op mijn grafsteen mag staan: ‘Hij was een zegen voor anderen’. Zo probeer ik te leven. Privé ben ik in het ziekenhuis Haaglanden hier in Den Haag aan de slag gegaan als pastoraal medewerker. Voor mij is dat liefdevolle vriendelijkheid in de meest zuivere vorm omdat ze zo belangeloos is. De band met patiënten, soms zonder woorden. Dat is toch zo bijzonder”.

De keuzes die je in je leven maakt, bepalen wie je bent, vat Richard samen. Wie verkies je te zijn. ,,Bij mij draait het om grootheden die ook zo alledaags kunnen zijn. Oplettendheid, liefde, compassie. Op basis daarvan leef ik mijn leven. Dat maakt het zo wonderlijk en juist ook weer zo gewoon.”