• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Mediteren met een lastig lichaam

Veroni Steentjes

Mediteren met een lastig lichaam

16 januari 2022 door gastauteur

´Mediteren met een lastig lichaam is een ontdekkingsreis op zich met veel hindernissen en obstakels. Maar ik ben er wel lichamelijk, geestelijk en spiritueel rijker uit gekomen.´

In onderstaand artikel vertelt Veroni Steentjes over haar ervaringen met mediteren met lichamelijke beperkingen en chronische pijn. Ze geeft aan wat de obstakels waren, hoe ze

daarmee om is gegaan en wat haar geholpen heeft. Tevens geeft ze aan wat het mediteren door de jaren heen teweeg heeft gebracht. Ze laat in haar verhaal zien dat mediteren met beperking wel degelijk mogelijk is. Wellicht helpen de tips anderen om ook hun weg te vinden in het mediteren met een lichamelijke beperking.

Veroni Steentjes

Mijn naam is Veroni Steentjes, 33 jaar. Ik woon in Arnhem met mijn hulphond Amor en heb al vele jaren een relatie met Emile. Ik heb sinds mijn 12e Posttraumatische Dystrofie (PD) in mijn rechterschouder. Daarna verspreidde de dystrofie door de gehele rechterarm en hand.

Vanaf mijn 18e is de dystrofie door het gehele lichaam verspreid door een verkeerde operatie. Dit hield in dat ik snel niet meer kon lopen, zitten en bedlegerig werd door de PD in combinatie met al bestaande rugklachten. Ik had geen arm- en handfunctie en kreeg snel dwangstanden in alle ledematen. Ik heb chronische zenuwpijn, aanraking- en stootpijn in alle ledematen, rug en romp waardoor mijn energieniveau ook beperkt is. Samenvattend kan ik dus wel zeggen dat ik in het bezit ben van een lastig lichaam. Maar daarin ben ik zeker niet de enige! Een lastig lichaam hebben, kan ook inhouden dat je rug -, maag- of schouderklachten hebt, een visuele of auditieve beperking hebt of artrose door de ouderdom. Alleen jij kunt oordelen of je in het bezit bent van zo’n lichaam.

Lichaamsrelatie

Door bovenstaande fysieke beperkingen heb ik weinig binding met mijn lichaam. In mijn hersenen komen veel normale prikkels niet binnen, omdat ik niet kan lopen, zitten en bewegen. Vandaar dat ik al vrij snel lichaamsdelen kwijtraakte qua gevoel en vorm. Datgene wat het verste weg is, mijn voeten en benen dus, ben je als eerste kwijt als je niet kunt bewegen, legde een haptonoom me ooit uit. Vandaar dat het logisch en te verklaren is, dat ik me vaak alleen maar een hoofd voel. Ook maak ik veel meer gebruik van mijn denken om de lichaamsgebreken te compenseren. Mijn lichaam geeft me dus vooral veel ongemakken en pijn. Het doet niet wat ik wil, namelijk functioneren en bewegen, het liefst nog zonder pijn. Ik wil het graag inruilen voor een ander lichaam dat wél functioneert, maar zo werkt het helaas niet in de praktijk.

In 1998 ben ik begonnen met mediteren in de boeddhistische traditie bij Shambhala Boeddhisme in Arnhem. Sinds 2001 ben ik lid van Jewel Heart, omdat het gestructureerde lesprogramma me erg aansprak. Sinds die tijd geeft Ineke Vrolijk cursussen bij me thuis, zodat ik het boeddhisme toch kan beoefenen en bestuderen. Ik ben erg blij met deze mogelijkheid. Op dit moment zijn we met de lam rim bezig met het onderwerp karma. Ik mediteer dus vanaf het begin liggend op bed. Ik had in het begin erg veel moeite met het feit dat ik niet in de ‘normale houding’ kon mediteren. Ik voelde me hierdoor nog meer gevangen in mijn lichaam. Ik wilde graag mediteren in de houding, die ongeveer iedereen gebruikt. Het heeft een lange tijd gekost, voordat ik die weerstanden kon loslaten. Ik kon wel iets blijven nastreven, dat niet te realiseren was, door mijn lichaam niet te accepteren zoals het was, maar daar zou mijn meditatie niet bij gebaat zijn en ik zelf ook niet. Ik aanvaardde uiteindelijk dat ik het toch met dit lichaam moet doen in dit leven en dus ook met het mediteren.

Lichaamscan

In het begin van de meditatie wandel ik altijd door mijn lichaam heen in de vorm van een lichaamscan om mijn lichaam, denken en voelen in de drie kwaliteiten van rust, ontspanning en heldere aandacht te brengen. Ineke heeft me dat geleerd. Dat is dus erg moeilijk als je een lichaam hebt dat erg verkrampt is, veel pijn heeft en waar je geen gevoel in hebt. Voor mijn gevoel lig ik bijvoorbeeld niet plat op bed en ik voel de vorm van mijn benen en voeten niet als ik er doorheen wandel. Als je geen afleiding hebt en in stilte bent met je lichaam, merk je vaak pas echt hoeveel pijn je hebt. Afleiding leidt van de pijn af, waardoor de pijn minder op de voorgrond speelt en dus minder voelbaar en merkbaar is. Mediteren is dus met regelmaat frustrerend, omdat ik dan echt met de pijn geconfronteerd word. Ik kan er niet aan ontsnappen. Ik ben van nature een doener dus alleen met mijn lichaam zijn, komt niet veel voor. Door de instructies van Ineke dat je bijvoorbeeld aan pijnlijke lichaamsonderdelen warme aandacht moet geven, bijvoorbeeld in de vorm van een roos, betrek ik deze delen bij de lichaamscan met positieve aandacht. Ook kan je naar het pijnlijke onderdeel ademen, maar met een heel pijnlijk lichaam gaat dat wat moeilijker. Ik richt me dus op mijn gehele lichaam als geheel met én zonder pijnlijke onderdelen.

Gehlek Rinpoche

Als ik erg veel pijn heb en dus alleen maar ‘pijn ben’, is het moeilijk om door mijn lichaam te wandelen en te ontspannen. De pijn is dan zo groot en overheersend dat het niet aan de kant te zetten is. Het is mogelijk om de identificatie losser te maken door er bijvoorbeeld naar toe te ademen, het warme aandacht te geven of door de huid van het gehele lichaam of een onderdeel in en uit te ademen met licht met als doel het ruimer te maken. Soms werkt het wel en soms ook niet. Mijn leraar, Gehlek Rinpoche, heeft ooit gezegd dat ik moet stoppen met mediteren als het echt niet lukt door de pijn of als het echt te veel weerstand oproept. Daar houd ik me dus ook aan. Als ik net behandeld ben in het ziekenhuis is mediteren niet mogelijk.

Het enige wat dan soms lukt, is het in mijn hoofd opzeggen van de Ganden Lha Gyema of de Migtsema. Daar moet ik genoegen meenemen en geduld hebben tot mediteren wel weer mogelijk is.

Rinpoche heeft me ook diverse malen, de laatste keer tijdens de lezing op 28 april 2009, gezegd dat het om de geest, het bewustzijn, gaat en niet om het lichaam. Geluk en welbevinden zitten in onze geest en niet in ons lichaam. De geest nemen we mee ui t een vorig leven en gaat ook door naar een volgend leven. Het lichaam laten we dit leven achter bij de dood.

Veranderingen

Na verloop van tijd, door ongeveer iedere dag te mediteren, veranderde er langzaam iets. Ik merkte op dat ik langzaam iets meer contact met mijn lichaam kreeg. Door mijn aandacht ging het er langzaam weer wat meer bij horen. Al voel ik vaak niet waar ik in mijn lichaam ben, ik kijk met regelmaat naar mijn benen of armen om te zien hoe ze liggen en waar ze contact maken met het kussen of het matras. Ik probeer het dan te visualiseren om zo een beeld te vormen in mijn geest. Als ik het niet voel, ben ik nu minder gefrustreerd dat het niet lukt. Ik krijg meer momenten, zeker na het mediteren, dat ik me meer dan alleen een hoofd voel. Ik voel me dan meer aanwezig in mijn lichaam, in mijn middelpunt. Lichaam en geest zijn meer in balans.

Ook ben ik mijn lichaam na verloop van tijd anders gaan waarderen. Ik merkte dat het lichaam een belangrijke functie heeft bij het mediteren in de vorm van een voertuig om de geest in het hier en nu te brengen. Zonder mijn lichaam kan mijn geest niet in het hier en nu komen. Het is mijn ankerplaats.

Tevens zie ik nu meer in dat ik ook lichaamsonderdelen heb, die wél functioneren. Daar heb ik nu meer waardering voor. Ik zie nu in dat mijn lichaam meer is dan alleen maar lastig en beperkend. Wat me ook heeft geholpen, is dat Ineke vaak tijdens de geleide meditaties bij de visualisatie van het Veld van Toevlucht of het Veld van Verdienste zegt dat de verlichte wezens blij zijn dat je er bent. Ze waarderen en accepteren je zoals je bent met alles erop en eraan, dus inclusief het lastige lichaam. Dat zorgt voor een blijer gevoel dat ik er mag zijn, zoals ik ben.

Daarnaast besef ik door het onderwerp kostbaar menselijk leven, behandeld in de cursussen, dat ook dit leven met dit lichaam kostbaar is. Dit mensenleven biedt mij mogelijkheden om de dharma te beoefenen om mijn spirituele ontwikkeling te bevorderen. Ik kan nu in dit leven, door mijn handelen, goede zaden uit te zetten voor een beter volgend leven of om de verlichting te bereiken. Ik woon in een land waar de dharma vrij beschikbaar is, waar ik mijn leraar kan ontmoeten en ik de mogelijkheid heb om mijn ervaringen met Jewel Heart Sangha leden uit te wisselen. Ik ben mijn leven meer gaan waarderen door de mogelijkheden in te zien, die het me Boeddhistisch gezien biedt, gezien de gunstige omstandigheden waarin ik nu verkeer.

Meditatiehouding

In de afgelopen jaren heb ik te maken gekregen met fysieke veranderingen, zowel positief als negatief. Ik heb meer klachten in mijn romp waardoor het ademhalen bemoeilijkt wordt. Lang uitademen om alles los te laten, zit er niet meer in. Ook dit frustreerde me in het begin met grote regelmaat. Ik ben van nature een controleur. Maar ook dit kon ik na verloop van tijd wat meer loslaten en laten zijn zoals het is.

Vanaf eind 2003 verbeterde mijn arm- en handfuncties onverwacht door zware medicijnbehandelingen. Dit zorgde ervoor dat ik in mijn armen en handen wat meer in de ‘normale meditatiehouding’ op mijn buik kon leggen. Hierdoor kreeg ik meer contact met mijn ademhaling. Dit was een fysieke vooruitgang, maar helaas valt de laatste twee jaar deze arm- en handfunctie weer ineens uit.

Ik ervaar opnieuw aan den lijve hoe veranderlijk en vergankelijk alles in dit leven is. Al deze veranderingen zorgen ervoor dat ik steeds meer open sta om steeds opnieuw een meditatiehouding te zoeken waarin mijn lichaam het beste aanvoelt om te mediteren, zonder dat de pijnlijke onderdelen te veel afleiden.

Ik mediteer nu ruim tien jaar liggend. Ik heb zelf geen last van in slaap vallen, maar hierin speelt dus mee dat ik na vijftien jaar liggen, gewend ben om alles liggend te doen. Het is dus niet te vergelijken met iemand die even liggend gaat mediteren, als je normaal gesproken wel kunt lopen of zitten. Dan hoor je wel vaak dat mensen wegzakken of in slaap vallen. Daar moet je dan wel mee oppassen, want wegzakken of in slaapvallen bevordert de meditatie niet.

Ik denk dat in het algemeen geldt dat je in een houding moet mediteren die voor jou goed voelt en waarin je niet steeds wordt afgeleid door een pijnlijk of gespannen lichaamsonderdeel. Als dat inhoudt dat je in een andere houding dan de standaardhouding mediteert, dan is dat zo. Mediteren met pijnlijke onderdelen kan voor afleiding zorgen. Hierdoor kan je je concentratie verliezen wat niet ten goede komt aan de meditatie. Dan kan je beter je houding aanpassen, dan door te blijven gaan in de standaardhouding. Natuurlijk moet je wel eerst uitproberen wat mogelijk is en wat niet. Je moet niet meteen alle zeven punten van de houding van Boeddha Vairocana over boord gooien. Voor mijzelf zijn de volgende punten belangrijk: de rechte rug , de houding van het hoofd met de kin ietsje naar beneden, de tong tegen het verhemelte hebben, stevig verankerd liggen en de handen ter hoogte van de navel, mits mogelijk.

Conclusie

Als afsluiting kan ik concluderen dat ik tijdens het mediteren geen voordelen van mijn lastig lichaam heb gehad, maar meer nadelen. De pijn en ongemakken leiden me met regelmaat af. Soms zijn ze zo groot dat mediteren niet mogelijk is. Dat is en blijft moeilijk, omdat je toch merkt dat als je een aantal dagen niet kunt mediteren, je weer overnieuw moet beginnen met opbouwen. Ik merk dat zeker bij het visualiseren, waar ik normaal al moeite mee heb. Het heeft een tijd gekost voor ik me kon neerleggen dat mediteren in de normale houding niet mogelijk is.

Mediteren met een lastig lichaam is voor mij een ontdekkingsreis waar ik veel in heb gezien, gereisd, gedacht en gevoeld. Ik heb ook veel gevochten en me rijk uiteengezet met mijn lichaam, spraak en geest. Het was geen gemakkelijke reis, maar wel eentje waar ik lichamelijk, geestelijk en spiritueel rijker uit ben gekomen.

Het is vergelijkbaar met de alledaagse problemen en hindernissen overwinnen en gewoontepatronen doorsnijden, wat verre van gemakkelijk is, maar waar je uiteindelijk wel rijker en stabieler uit komt. Ieder mens moet zijn eigen weg vinden in dit leven en omgaan met de hindernissen die op je pad komen. De ontdekkingsreis is zeker nog niet ten einde.

Mijn lichaam is en blijft in verandering waar mijn lichaam zich, in de vorm van de meditatiehouding, in moet blijven aanpassen naast het feit hoe ik daar geestelijk mee omga. Ik kan enigszins sturen in hoe erg ik me geestelijk laat beïnvloeden door de fysieke tegenslagen. Door het vele reizen in mijn lichaam, denken en voelen, ben ik me meer bewust van het feit dat ik bewustzijn ben. Ik ervaar mezelf nu ook als bewustzijn en kan ook goed voelen dat ik erg in mijn hoofd zit en niet in mijn lichaam. Ik kan er door mijn beoefeningen iets in veranderen door bijvoorbeeld meer mijn lichaam in te gaan door naar de onderbuik te ademen, naar binnen te keren, door mijn hartgebied in te ademen of door mijn lichaam te wandelen.

Ik zie door het boeddhisme meer de mogelijkheden van dit leven in, zelfs met een lastig lichaam. Ik ben in het bezit van een goede geest en zie nu in dat ik zoveel meer ben dan alleen dit lastig lichaam. Zelfs weet ik dat lastige lichaam nu meer te waarderen. Het boeddhisme heeft me onbeschrijfbaar veel opgeleverd door de bijbehorende meditaties en lessen, wat wellicht niet zo rijk was geweest met een gezond lichaam… Ondanks dat heb ik toch altijd nog de hoop om eens in de normale houding te kunnen mediteren. Wie weet…misschien in een volgend leven?

Stichting Intermobiel www.intermobiel.com

 Dit artikel werd eerder, in 2012, in het BD geplaatst, omstandigheden kunnen zijn veranderd.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Geluk, Gezondheid, meditatie Tags: dwangtoestanden, fysieke beperkingen, moeheid, PD, pijn, Veroni Steentjes

Lees ook:

  1. Kletsen met L5
  2. Ksaf – omgaan met pijn (2)
  3. Boeken – lichaamsgericht mentaliseren
  4. Wakker Dier – Minister negeert rechter bij vangmethode kippen

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Bert Dorrestijn zegt

    17 januari 2022 om 07:37

    Wat een mooie zin: “Zonder mijn lichaam kan mijn geest niet in het hier en nu komen, het is mijn ankerplaats”. Wat een mentale kracht spreekt hieruit als dat lichaam veel pijn oplevert en je het niet ontkent maar gebruikt om de geest te “ankeren” in het hier en nu. Het hele bovenstaande relaas maakt mij stil en is bijzonder inspirerend. Met dank aan Veroni!

  2. Olga van der Linden- de Both zegt

    17 januari 2022 om 08:37

    Lieve Veroni,
    Met grote bewondering heb ik je artikel gelezen. Zo jong nog en dan zo’n zwaar lichaam om te bewonen. Het is mooi dat je ervaart dat de geest nooit beperkt is en ook geen pijn of ziekte kent.
    Ik wens je veel liefde en sterkte en moed toe om je verdere leven te lijden. Ik ben 72 jaar en heb pas sinds 7 jaar vervelende hoofdklachten. Toch bied meditatie en de sangha mij veel steun.
    Je artikel inspireert mij om tevreden te zijn met mijn lot. Lieve groet,
    Olga van der Linden- de Both.

  3. Myriam zegt

    17 januari 2022 om 10:07

    Met groot respect voor Veroni dit artikel gelezen!

    • Jacqueline Meysmans zegt

      20 januari 2022 om 23:32

      Zeer veel respect voor het uithoudingsvermogen en de wilskracht van Veroni! Zij doet wat vele gezonde mensen niet zouden vol houden.

      Een voorbeeld voor velen…ook voor mij, heb geen pijn maar heb geen discipline om dit vol te houden en telkens maar verder te doen.

  4. Joost zegt

    17 januari 2022 om 19:55

    Dag Veroni. Ik ben overdonderd door de reis die jij maakt en zo verhelderend beschrijft. Het is een reis die alles in mijn belevingswereld overtreft. Ik zou je zoveel willen vragen, en zoveel willen zeggen . Maar het is beter te zwijgen. Alleen nog, dank Veroni.

Primaire Sidebar

Door:

gastauteur

diverse schrijvers 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 20 mei 2022 - 22 mei 2022
    The work that reconnects -Het werk dat weer verbindt
  • 22 mei 2022
    Kum Nye Yoga op zondag | Online
  • 22 mei 2022
    Lezingencyclus
  • 23 mei 2022
    Online course The Twelve Links of Interdependent Origination
  • 23 mei 2022
    Discovering Buddhism taster / refresh evenings
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boekbespreking – De jonge Filosoof

Erik Hoogcarspel - 9 mei 2022

In het boekje “De jonge filosoof” wordt een zekere Christoph opgevoerd, die in de bibliotheek een boek vindt van David van Goorle. Dit is het kleinere boek “Idea Physicae”, maar dan in het Nederlands. Christoph vindt met andere woorden de (niet bestaande) Nederlandse uitgave” Schets van de Natuur” in de bibliotheek.

Over populisme en het menselijk tekort

Kees Moerbeek - 8 mei 2022

‘Waarom is de burger boos?’ is volgens de geschiedkundige Maarten van Rossem gemakkelijk en ook wetenschappelijk verantwoord te beantwoorden, schrijft hij in zijn boek Waarom is de burger boos? De burger is boos, omdat hij bezorgd is over de omvangrijke immigratie en de veronderstelde negatieve effecten op onze samenleving. Dit artikel geeft een indruk van zijn boek, met aanvullingen van de socioloog Anton Zijderveld.

Boekbespreking – Een leven als ‘man of letters’. Biografie van David Hume.

Erik Hoogcarspel - 1 mei 2022

De rede kan ons tot overtuigingen leiden of laten twijfelen, maar alleen gevoelens zetten ons volgens Hume aan tot daden. Hume onderscheidt primaire indrukken en secondaire. Gevoelens zijn secondaire indrukken, want ze zijn als het ware een reactie op primaire indrukken, zoals pijn of genot.

Voor kinderen is een heel dorp nodig (2)

Rob van Boven en Luuk Mur - 20 april 2022

We houden van categorieën. Deze ouders zijn fout, en die pleegouders zijn goed. Zou het kunnen zijn dat er bij die foute ouders ook sterke punten zijn? En kan het zijn dat pleegouders ook hun problemen hebben? Wat voor boodschap krijgt een kind dat bij de ouders weggehaald is, bijvoorbeeld vanwege de toeslagenaffaire. Je ouders zijn slecht, fraudeurs, oplichters. Je bent nu bij ons en wij zijn goed?

Onmacht begrijpen, zonder klakkeloos goed te praten

Kees Moerbeek - 18 april 2022

In de ogen van de nieuwrechtse populisten is de gewone man de dupe van de globalisering en de immigratie, die hem dreigen weg te vagen. Deze taal verstaan de progressieven niet en ze staan met een mond vol tanden. Dit populisme gaat over identiteit en gemeenschap en dit bezorgt weldenkenden koude rillingen, aldus de auteur. Ook hierdoor werden de uitwassen van de globalisering en de immigratie niet ingezien. Deze populisten richten hun pijlen dan ook op de ‘de zelfgenoegzame, progressieve elite’, die een betere wereld had willen bewerkstelligen, maar ‘intussen de gewone man doodgemoedereerd aan zijn lot overliet.’

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • De schoonheid van het vergankelijke en onvolmaakte: wabi-sabi
  • Haiku
  • In het hart van alle dingen
  • Verlichting is nat gaan
  • Het jaar 2022 – dag 137 – functioneringsgesprek

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens