Levensvreugde in onvoltooid verleden tijd

Mijn korte beschouwing en het gedicht ‘Onvoltooid verleden tijd’ (BD 31 oktober) zetten mij aan tot verder overdenken. Immers als er onvoltooid verleden tijd bestaat, is er ook verleden tijd, en daarmee het besef dat niets blijvends is. Een boeddhistische zienswijze. Voor velen, helaas, een beangstigend en verdrietig stemmende gedachte. Een gedachte waar je liever niet bij stil staat, die je graag ontloopt. Een gedachte die velen als somber bestempelen, of één die kan leiden tot somberheid, vreugdeloosheid en existentiële frustratie.

De westerse ziel smoort die frustratie maar al te vaak in vergaren, feesten, consumeren, strijd. Is de strijd gestreden, het feest over, en het lijf, soms tot walgens toe, verzadigd dan ligt er leegte op de loer. Leegte. Niet in filosofische zin (het besef dat niets een eigen onafhankelijk bestaan heeft) maar leegte als een diep gevoel van zinloosheid.

Kunnen boeddhistische zienswijzen dan een helpende hand bieden? Is het besef van leegte (in filosofische zin) te combineren met levensvreugde? Zou dit de jachtige, in zekere zin verweesde, westerse ziel een zinvol perspectief kunnen bieden: de handreiking van een vrolijk en maatschappelijk actief boeddhisme dat levenslust hand in hand laat gaan met contemplatie en meditatie?

Ja, denk ik. Wij kunnen de eindigheid omarmen en tegelijkertijd vreugde scheppen in dit leven. Wij kunnen de leegte zien en tegelijkertijd ten volle leven. Ons bewustzijn maakt ons tot scheppende wezens (uiteraard geen almachtig scheppers). Wij kunnen scheppen.

Wij kunnen vreugde scheppen door te creëren. De mogelijkheden zijn oneindig: je kunt ze vinden in de tuin, achter een schildersezel, in muziek, in koken, schoonmaken, verhalen schrijven of vertellen, een voorstelling geven. De kunst is, de kunst van het creëren vrij te laten, vrij te laten stromen, los van het ego dat wil hebben, schitteren, concurreren.

We kunnen vreugde scheppen door te genieten. Genieten van de passie die te horen, te voelen en te zien valt in dans, muziek, beeldende kunst.

Wij kunnen vreugde scheppen door liefde te geven én te ontvangen.  De kunst is liefde vrij te laten, vrij te laten stromen, onbegrensd te laten stromen, los van het ego dat wil bezitten, voorop wil staan en concurreren. Een liefde die zich wil uiten in actief mededogen door geweldloos verzet en je te laten horen tegen onrecht, onderdrukking en uitbuiting van mensen, dieren en natuur. Om zo bij te dragen aan het tegengaan van lijden, ook op fysiek niveau. Mijns inziens de plicht van elke, zichzelf respecterende, bodhisattva.

Ja, wij kunnen vreugde scheppen door dood en lijden te aanvaarden én volop leven en geven. Zitten, bespiegelen, mediteren én opstaan, constructief deelnemen en genieten. Memento mori en carpe diem.