Een groot deel van de mensheid laat het morele kompas besturen door religie. In de theïstische religies mag je veel niet, maar moet je juist van alles.
Meestal op straffe van iets bij in gebreke blijven. Bovendien is het noodzaak om te geloven in de onberispelijkheid van wat een heilige schrift allemaal beweert.
Nou kan men mij vrij gemakkelijk irriteren, eh, pardon, toornige energie laten genereren, door te zeggen: ‘Het stáát er.’ Einde discussie. De boven alles en iedereen verheven waarheid die in bijbels, korans en zelfs in de soetra’s gedrukt staat. De magie van en het geloof in het gedrukte.
Geloven in wat? In wie? Waarom? Wie bepaalt dat zoiets moet? Ik kende een man die in plat Leeuwardens zei over homoseksualiteit: ’t staat no ien keer in de biebel, juh, ’t is den Heere een gruwel, daar kist net onderút!’

Toen ik nog maatschappelijk werker was had ik veel collega’s die een sterk christelijke overtuiging hadden. De zuilen waardoor het platform van hun leven ondersteund werden wankelden nog niet zo in die tijd en heetten: God, Jezus, de Bijbel, defensie, maatschappelijk aanzien, vooral binnen de kerk, maar ook daarbuiten. Mattheüs 5:14-17 spoort je aan om je kennis en vaardigheden te etaleren. Zo bewijs je in één moeite door ook nog eer aan de Vader in de Hemel. Misschien wel omdat we Nederlanders zijn werd dit in vooral gereformeerde kring ten faveure van onszelf gretig geïnterpreteerd en uitgevoerd. Dit leidde tot legitieme ambitie bij de gelovigen. Mijn toenmalige collega’s vielen niet alleen op door hun vroomheid, maar ook door hun grote werkijver. Ze etaleerden gezagsgetrouwheid, en loerden op elke leidinggevende functie die er maar voorhanden was. Eigenlijk waren het gewoon behoorlijke strebers, althans, zo zag ik het toen. Dit morele vooroordeel heb ik inmiddels bijgesteld naar: ze deden wat ze deden omdat ze dachten dat het goed was. Dat stiekeme ‘jamaar-stemmetje’ negeer ik bewust.

Bij de dienst waar ik werkte had ik een collega, die zó recht in de leer was, dat hij je al verstoord aankeek als je ‘Verdikkie’ zei. ‘Da’s een bastaardvloek,’ zei hij dan streng. Hij heette Govert en zag eruit als een gereïncarneerde hertog van Alva. Zijn vrouw, Geesje, was in verwachting van hun eerste kind. Toen de bevalling naderde vertelde Govert dat het zover was: Geesje was opgenomen in het ziekenhuis in Leeuwarden. Uiterlijk volkomen onaangedaan zat Govert zijn rapporten te typen op – het was 1979 – een ouderwetse typemachine. ‘Moet je niet bij de bevalling zijn?’ vroeg een vrouwelijke collega. ‘Nee, daar zijn wij niet vóór,’ antwoordde Govert, in het midden latend wie hij met ‘wij’ bedoelde. Door de ervaring wijs geworden zweeg de collega vervolgens. Na úren en uren, terwijl Govert nog steeds als een automaat zat te tikken, ging zijn telefoon. Iedereen keek gespannen op. Een baby? Na enige tijd luisteren zei Govert vlak: ‘Nee. Daar ben ik op tegen.’ En na nog enige tijd naar de spreker geluisterd te hebben: ‘Op religieuze gronden, ja.’ ’t Staat in Genesis: met smart zult gij kinderen baren. Ja. Nee. Moreel niet aanvaardbaar. Nee. Ik blijf hierbij. Goed. Goed. Nee, ik weet het zeker, ja. Ik blijf bij mijn standpunt, zei ik toch? Goedemorgen.’ Govert hervatte zijn type-arbeid. De vrouwelijke collega, Krista, vroeg Govert tekst en uitleg. ‘Wat was dat nou?’ Govert zei altijd eerlijk wat er aan de hand was en maakte ook nu geen uitzondering. ‘Geesje heeft nogal een pijnlijke bevalling. Stuitligging. De arts wilde haar verdoven, maar ze wilde dat niet zonder mijn toestemming doen. En ik ben daar op Bijbelse gronden tegen.’ En hij typte weer rustig verder. ‘Krista stond met een ruk overeind. ‘Geef jij daar verdomme geen toestemming voor!?’ ‘Er is geen enkele reden om te vloeken, zei Govert bestraffend. ‘Géén reden?’ Krista schreeuwde nu.’ ‘Ik geloof dat we dit gesprek maar niet moesten voortzetten,’ zei Govert, terwijl zijn stem nu een zalvend ondertoontje begon te krijgen. ‘En ik geloof dat ik maar naar de plee ga om over te geven,’ schreeuwde Krista woest. ‘Ga daar zelf liggen creperen, engerd! Dit is goed ziek!’ Ze beende driftig weg terwijl Govert, u raadt het al, ogenschijnlijk onaangedaan weer verder typte.
Zelf vind ik het bijna een kunst om iemand zó op te voeden dat het Gedrukte Woord zwaarder weegt dan welke menselijke overweging dan ook. In en uit naam van datzelfde gedrukte woord zijn er mensen vermoord, verkracht, gemarteld en onderdrukt. Het gedrukte woord wordt gebruikt, vervormd en misleid om menselijk handelen onder controle te houden. Anderen iets op te leggen. Iets waarin anders niet geloofd wordt. In gelukkig afnemende mate proberen gedrukte woordbeheerders zich af te zetten tegen LHBTI-mensen, abortus en euthanasie, of dit zelfs te bestrijden.
Zo twijfel ik al jaren oprecht of de inhoud van de Palicanon nou werkelijk weergeeft wat Boeddha gezegd en bedoeld heeft. En vraag ik mij af wat Boeddha ervan zou vinden dat de mensheid er op deze wijze met zijn leer vandoor is gegaan. Er een isme van gemaakt heeft. Een leer zou, lijkt me, moeten zijn als een organisme. Veranderlijk, zich aanpassend aan de omstandigheden en vermogens van mensen. Er is geen enkele noodzaak om je vast te klampen aan drukletters, alleen omdat het er nou eenmaal stáát.