• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » De Boeddha aan het woord tijdens meditatie

De Boeddha aan het woord tijdens meditatie

12 februari 2013 door Taigu

In mindfulnesstraining actief mediteren op de woorden van de Boeddha? De tijd is rijp om de grenzen wat op te rekken. Laat de ervaring leidend zijn en neem de proef op de som. Tijdens het zitten knauwen op de condities van het lijden: wie durft?

Thanissaro Bikkhu‘In het nu verwijlen is een dwaalleer, het brengt niet de bevrijding die de Boeddha voor ogen had’, zo parafraseerde ik in de titel van mijn vorige artikel het boek Right Mindfulness van de theravada boeddhist Thanissaro Bhikkhu.

Kalmeren van de geest is niet afdoende voor bevrijding, zegt hij. Meditatie is hard werken. Je hebt er je geest in actieve staat bij nodig om je waarneming te ontleden in factoren en deze te plaatsen in de context van de vier Edele Waarheden, het Achtvoudig Pad en het Voorwaardelijk Co-ontstaan.

Mijn artikel heeft de nodige reacties opgeleverd. Nogal wat mensen toonden zich verrast over een geluid dat haaks staat op veel van de moderne meditatiepraktijk waarin de nadruk ligt op zitten, ‘niets doen’ en wachten tot het moment dat de geest zich over je uitstort.

Proef op de som
Tegen een ieder zou ik zeggen: neem vooral de proef op de som. Zelf heb ik sinds mijn vorige artikel de daad bij het woord gevoegd en de Pali Canon ter hand genomen als studiemateriaal bij mijn meditatie. Beter de Boeddha dan maar zelf aan het woord te laten, voor zover je erop kunt vertrouwen dat de Canon zijn leringen inderdaad correct vertolkt. Maar veel anders om op af te gaan hebben we niet.

Neem de volgende passages uit de Samyuta Nikaya (SN 35:84-85) , overgenomen uit The Connected Discourses of the Buddha, vertaald door Bhikkhu Bodhi:

At Savatthi. Then the Venerable Ananada approached the Blessed One … and said to him: “Venerable sir, it is said, ‘the world, the world.’ In what way, venerable sir, is it said ‘the world’?”
“Whatever is subject to disintegration, Ananda, is called the world in the Noble One’s Discipline. And what is subject to disintegration? The eye, Ananda, is subject to disintegration, forms … eye-consciousness … eye-contact … whatever feeling arises with eye-contact as condition … that too is subject to disintegration. The ear is subject to disintegration … The mind is subject to disintegration … Whatever feeling arises with mind-contact as condition … that too is subject to disintegration. Whatever is subject to disintegration, Ananda, is called the world in the Noble One’s Discipline.

Then the Venerable Ananada approached the Blessed One … and said to him: “Venerable sir, it is said, ‘Empty is the world, empty is the world.’ In what way, venerable sir, is it said, ‘Empty is the world’?”
“It is, Ananda, because it is empty of self and of what belongs to self that it is said, ‘Empty is the world.’ And what is empty of self and of what belongs to self? The eye, Ananda, is empty of self and of what belongs to self. Forms are empty of self and of what belongs to self. Eye-consciousness is empty of self and of what belongs to self … Whatever feeling arises with mind-contact as condition – whether pleasant or painful or neither-painful-nor pleasant – that too is empty of self and of what belongs to self.
“It is, Ananda, because it is empty of self and of what belongs to self that it is said: ‘Empty is the world’.”

Heerlijk toch? Voor een eenvoudige zenbeoefenaar als ik is deze tekst een mooi verbindingsstuk. Leegte (sunyata), dat komt bekend voor, ook al valt er niet veel aan te kennen. ‘Gedragen door wijsheid voorbij alle wijsheid’, zegt de Hartsutra immers, ‘is er in de leegte geen oog of oor.’ Of toch wel?

Wat voor de ‘techniek’ van de zenmeditatie geldt, gaat eveneens op voor andere vormen van mindfulnesstraining. Je zou eens kunnen kijken wat er gebeurt wanneer je tijdens het mediteren eerst de geest kalmeert en dan omschakelt naar een actieve(re) modus waarin je de woorden van de Boeddha als object van meditatie neemt. We zijn dan weliswaar geen getrainde bosmonniken, maar in mindfulness kan er niet veel fout gaan, toch, zolang de ervaring leidend is? Misschien gaat er wel een wereld voor ons open!

In meditatie steeds verder doordringen in de voorwaardelijkheid van het bestaande is in de woorden van de Boeddha onmisbaar wil je op termijn kunnen losmaken van de diepste oorzaken van je lijden: onwetendheid, begeerte en haat. Voorwaar de moeite van het proberen waard. Dus knauwen maar op die condities tijdens het zitten!

Doolhof
pali en canonDe Pali Canon is een doolhof voor wie geen goede gids heeft. Uit de sutraverzamelingen (nikaya’s) die deel uitmaken van de Canon, heeft Bhikkhu Bodhi een schitterende bloemlezing samengesteld, getiteld In the Buddha’s Words. Zijn boek lijkt op de Nederlandse bloemlezing Aldus sprak de Boeddha door Jan de Breet en Rob Janssen, maar Bhikkhu Bodhi gaat in zijn toelichting veel dieper op de materie in. Het zou voor ons taalgebied een uitkomst zijn wanneer er een Nederlandse vertaling van verscheen.

Evenals Thanissaro Bhikkhu is Bhikkhu Bodhi theravadaboeddhist. Hij laat in zijn inleiding bij hoofdstuk 9 van In the Buddha’s Words dan ook duidelijk blijken dat er zonder actief gebruik van de geest, van meditatie geen wijs inzicht (prajna in het Sanskriet of pañña in het Pali) moet worden verwacht:

Contemporary Buddhist literature commonly conveys two ideas about pañña that have become almost axioms in the popular understanding of Buddhism. The first is that pañña is exclusively nonconceptual and nondiscursive, a type of cognition that defies all the laws of logical thought; the second that pañña arises spontaneously, through an act of pure intuition, as sudden and instantaneous as a brilliant flash of lighting. […] Such ideas of pañña receive no support at all from the teachings of the Nikayas. […] First, far from arising spontaneously, pañña in the Nikayas is emphatically conditioned, arisen from an underlying matrix of causes and conditions. And second, pañña is not bare intuition, but a careful, discriminative understanding that at certain stages involves precise conceptual operations.

In deze tijd waarin boeddhistische tradities elkaar ontmoeten, hebben we een uitgelezen kans om inzichten en methodes uit verschillende stromingen in onze beoefening te integreren.

Meer Boeddha in het boeddhisme, de grenzen van de mindfulness wat oprekken. ‘Gegaan, gegaan, voorbijgegaan, en met alles samen zelfs voorbijgegaan aan het voorbijgaan’: deze roep uit de Hartsutra krijgt er een nieuwe dimensie door, voor wie bereid is buiten gebaande paden te treden.

Hierboven heb ik een voorbeeld gegeven van werken met een tekst van de Boeddha tijdens het mediteren. In alle voorlopigheid zeg ik op grond van eigen ervaring: het loont. Wie durft er nog meer?

Kruisbestuiving
Voor de broodnodige begeleiding door meditatieleraren doemt de vraag op wie er in kringen van mahayana eigenlijk goed onderlegd is in het vroege boeddhisme. Welke leraren gaan voorbij aan het beeld van de ‘scholastiek’ van de oudere tradities en kennen hun klassieken diepgaand genoeg, van meer dan oppervlakkige studie? Biedt het ‘Grote Voertuig’ naast de Lotus Sutra en de Avatamsaka Sutra e.d. ook ruimte aan de Pali Canon?

Sheng-yenBij Sheng-yen, de in 2009 overleden Chinese boeddhist in de ch’an-traditie, ontmoet ik een benadering waarin de typische meditatiepraktijk van zen vervloeit met inzichten uit het oudere boeddhisme. Zie bijvoorbeeld zijn geschriften The Method of No-Method en Silent Illumination.

Bij Thich Nhat Hanh, die ooit binnen de Rinzai-traditie zijn dharmatransmissie als zenleraar ontving, zie je in een boek als Het hart van Boeddha’s leer wel de ‘theorie’ van het oude boeddhisme aanwezig. De vraag is echter of de verbinding hiermee niet verloren gaat in de accenten die men binnen de sterk toepassingsgerichte praktijk van zijn geëngageerde boeddhisme legt.

Dit zijn mahayanaboeddhisten die van jongsaf geschoold zijn in Azië. Hoe zit het met de opleiding van meditatieleraren hier?

Bij de enkele theravadaboeddhist die ik in ons deel van de wereld ken, ben ik vooralsnog niet gestuit op bereidheid tot actieve medewerking aan het delen van kennis en ervaring. Dat is jammer, want uit kruisbestuiving zou zoveel moois kunnen ontstaan. In welke traditie het al dan niet past, lijkt me eerlijk gezegd van ondergeschikt belang.

Voor dit artikel heb ik gebruikgemaakt van de Hartsutra-vertaling van Ton Lathouwers.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Columns, Dharma en filosofie, Jules Prast Tags: Ananda, Hartsutra, Jules Prast, meditatie, Pali-canon, Thanissaro Bhikkhu, Ton Lathouwers

Lees ook:

  1. De anti-consensusboeddhist
  2. In den beginne was het woord
  3. Totaalboeddhisme
  4. Beroepsgelovigen en amateurzitters

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Doshin Houtman zegt

    3 maart 2013 om 22:15

    Zat op de site te lezen, en kwam een artikel van ruim twee weken geleden tegen. Nog een late reactie: Ik ben begonnen met Rinzai Zen en kwam in aanraking met vipassanameditatie ( theravada) dat een wereld opende op het gebied: hoe te oefenen. Meester Sheng Yen is/was inderdaad iemand die de basisoefeningen en leringen uit de theravada traditie heeft overgenomen.Hij heeft naast Chan/Zen andere boeddhistische tradites bestudeerd en beoefend. Ik heb bij hem retraites gedaan. Ik ben nu een vipassana beoefenaar, bestudeer de pali teksten en put daaruit veel inspiratie voor de oefening. De “hoofdtekst” die binnen de vipassana gebruikt wordt is de Satipatthana soetra (MN I 10).In deze tekst komen we de zeven factoren van ontwaken tegen. De tweede ervan is onderzoek van de Dharma ( begrip van de leer). De oefening staat in het teken van oefenen en onderzoeken om tot realisatie van de woorden van de Boeddha,de vier edele waarheden, te komen. In het achtvoudige pad komen we juiste visie en juiste inzet tegen. We kunnen leren wat onheilzaam is ( oa ook verkeerde visie), en dat los laten, en wat heilzaam is, en dat naar boven halen. Dat leren we door met aandacht te spreken, te handelen en te leven,en ook door de geest te zuiveren op het kussentje. Ik denk niet dat we dat kunnen realiseren door alleen maar stil te zijn op een kussentje.

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

02 feb
Meditatie in het dagelijks leven
2 feb 23
04 feb
Innerlijke ruimte | Live en Online Workshop Kum Nye Yoga
4 feb 23
05 feb
Zen ochtend met Doin Sensei
5 feb 23
05 feb
Medicijnboeddha ceremonie | Live en Online
5 feb 23
05 feb
Ontspanningsmeditatie Rotterdam (vipassana)
5 feb 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Erik – Een kleine geschiedenis van de leegte

    Erik Hoogcarspel - 1 februari 2023

    Logica is als de Formule 1: het geeft een hoop lawaai, maar het leidt ergens naar. Leegte gaat ook nergens naartoe, het heeft geen geschiedenis, dat hebben alleen de mensen die erover praten.

    Erik Hoogcarspel – Een beter boeddhisme met fenomenologie

    gastauteur - 16 januari 2023

    De Boeddha heeft zich ook nooit 100.000 geboortes herinnerd. Als je een goede meditatie hebt dan kan het voorkomen dat er heel veel situaties van vroeger door je hoofd spelen. En dat zijn allemaal geboortes van een ik en de dood van een ik. Je ik is niks anders dan het volledig verwikkeld zijn in jouw situatie. En dat gebeurt ook in je meditatie.

    Periyar E.V. Ramasamy de hemelbestormer

    Kees Moerbeek - 15 januari 2023

    De maatschappelijke initiatieven van de zakenman Periyar maakten hem populair en zijn populariteit nam toe door zijn activiteiten in de lokale politiek. In 1919 sloot hij zich aan bij het Indian National Congress, maar verliet deze partij teleurgesteld in 1925, omdat volgens hem de partij alleen de belangen van de brahmanen diende. In 1925 richtte hij de Self-Respect Movement op en daarna de Vaikom Satyagraha. In datzelfde jaar ging hij zijn eigen politieke weg.

    De twee hersenhelften ondergaan een hiërarchie verwisseling

    Rob van Boven en Luuk Mur - 11 januari 2023

    Een vriendin brak haar voet op vier plaatsen en kwam thuis te zitten. Ze woont alleen en toen ze de thuiszorgmedewerkster vroeg een boterham te smeren voor haar, was het antwoord dat ze dit niet mocht doen volgens haar protocol.

    Paul Boersma – Meditatie en pijn

    Paul Boersma - 10 januari 2023

    We vermijden in het dagelijks leven het lijden door er instinctief omheen te gaan, of anders door het te negeren, er geen aandacht aan te schenken, het te onderdrukken. In het eerste geval gaat het om mogelijke toekomstige pijn, in het tweede om aanwezige pijn, waarbij het makkelijker is psychische dan lichamelijke pijn te negeren, en makkelijker om de pijn van anderen dan de eigen pijn te negeren. Vermijden en negeren: dit is de dierlijke kant van ons mens-zijn.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Tussen natuurlijk en onnatuurlijk vind je de deur naar non-dualiteit
    • Het jaar 2023 – dag 34 – rotterdamseriet
    • Wie straft koning Yama?
    • Boeddha in de Linie – terugblik op een verstilde periode
    • Boeken – ‘Odi en het Grote Bedoelingenboek’

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens