Hoe talloos de levende wezens ook zijn, met het internet kun je ze allemaal bereiken. Het is wachten op een nieuwe generatie boeddhistische leraren die inhaakt op de jongste technologische mogelijkheden.
‘Virtueel mediteren’ deed deze week zijn intrede in het Boeddhistisch Dagblad. Op websites als Second Life kun je je avatar als alter ego in een online meditatiehal heerlijk in een volledige lotus laten zitten terwijl je zelf op de bank naar RTL Boulevard kijkt. Mediteren is nog nooit zo makkelijk geweest. Boeddhisme in een schijnwereld is dan ook de veelzeggende kop die boven het artikel prijkt.
Over het boeddhisme en het internet zou je een boek vol kunnen schrijven. Op het oog bloeien op het digitale dharmaveld vele bloemen, maar ook hier is het de vraag of de schijn niet bedriegt. Zien wij door de bomen het bos wel?
Sinds het internet in de jaren negentig van de vorige eeuw doorbrak, heeft het als een tsunami hele industrieën en bedrijfstakken overspoeld, en het einde is nog niet in zicht. De economie is er een goed voorbeeld van hoe impermanent bestaande verhoudingen zijn.
Nieuwe trend
De jongste vloedgolf dient zich aan vanuit de Verenigde Staten, waar ondernemende wetenschappers al experimenterend nieuwe mogelijkheden ontdekken op het gebied van online educatie. Als je in staat bent via webcam en internet goede cursussen aan te bieden, dan kun je veel meer mensen bereiken dan er in de collegezalen passen.
Op dit moment wordt er op deze manier aan duizenden, soms tienduizenden mensen tegelijk onderwijs op afstand gegeven. ‘Massively open online classes’ (MOOC) heet dit fenomeen in een recent artikel op de website van het zakentijdschrift Harvard Business Review. Op het World Economic Forum, de jaarlijkse bijeenkomst van de wereldelite in het Zwitserse Davos, is deze ontwikkeling onlangs als een nieuwe trend besproken.
Overal leven universiteiten in het algemeen doodgemoedereerd op de oude voet voort. In de Nederlandse bestuurskamers drijft de Balkenende norm de visionaire kracht uit die op het naderende ‘onheil’ zou kunnen en moeten anticiperen.
Als dit noodweer daadwerkelijk losbarst, dan zal het de fundamenten wegspoelen onder het netwerk van academische instellingen zoals wij dit nu kennen. Ook andere sectoren, zoals de medische wereld, staan nog grote veranderingen te wachten wanneer skypen met de dokter gemeengoed wordt.
Ik ben benieuwd hoe lang het duurt voordat een nieuwe generatie boeddhistische leraren opstaat die beter inhaakt op de technische mogelijkheden en voor tienduizenden tegelijk in alle uithoeken van de wereld live dharmatalks gaat houden.
Openheid
Wij leven nog in het tijdperk waarin we het gewoon zijn gaan vinden dat de paus van Rome, de Dalai Lama, Thich Nhat Hanh en andere, minder bekende goden met het vliegtuig afzonderlijke landen bereizen. Dit model komt onder druk te staan wanneer het boeddhisme de weg naar de ‘massively open online classes’ weet te vinden, waarschijnlijk in concurrentie met andere spirituele aanbieders, waaronder de commercie.
Zo bezien is het gebruik dat er in boeddhistische kring nu wordt gemaakt van het internet, minder revolutionair dan het lijkt. Op zichzelf is het al een wonder van openheid dat je met de bestaande toepassingen kunt bloggen en chatten met beoefenaren elders, literatuur kunt uitwisselen en podcasts kunt downloaden.
Maar alles wordt anders wanneer een online boeddhistisch televangelisme op grote schaal om zich heen gaat grijpen. Als sangha’s ‘virtualiseren’ heeft dat repercussies voor de organisatie van boeddhistische groeperingen, voor de beoefening en voor de relatie van leerlingen en hun leraren.
De verandering voor het boeddhisme komt misschien langzaam en wordt daarom onderschat. Zoals zo vaak in zijn geschiedenis echter zal, zo verwacht ik, het boeddhisme zich moeten herpakken. Het zal zich moeten aanpassen aan een nieuwe maatschappelijke en technologische realiteit.
Insight Timer
Denk toch eens aan de mogelijkheden van de virtuele sangha. Tijdens een pauze op het werk zet je je mobiele telefoon met steeds sneller internet op het dharmakanaal en kun je met leerlingen op andere locaties live een toespraak van je leraar bekijken, gevolgd door gezamenlijke meditatie. En dit is maar één voorbeeld.
Zelf sta ik altijd open voor het nieuwe en probeer ik er de voordelen van te zien. In zekere zin neem ik deel aan een informeel pilot project sinds ik op mijn iPhone de app Insight Timer heb geïnstalleerd. Hiermee kun je zien welke andere gebruikers er over de hele wereld, dichtbij of ver weg, bezig zijn te mediteren. En anderen kunnen zien dat jij mediteert wanneer je hier Insight Timer als tijdklokje bij gebruikt.
Je voegt je als het ware in een online gelegenheidssangha, een digitaal ‘boeddhaveld’ dat jou steunt in je beoefening. Je avatar komt er niet aan te pas: virtueel mediteren doe je met Insight Timer zélf. De website van de app zegt al meer dan drie miljoen meditatiesessies van deelnemers te hebben geregistreerd.
Via de contactfunctionaliteit van de app kun je ook nieuwe dharmavrienden maken, groepen vormen en met bekenden een tijdstip afspreken voor een gedeelde meditatie. Het is een soort Facebook-kloon voor mensen die in verschillende tradities mediteren. Interconnectiviteit en interzijn vloeien naadloos in elkaar over.
Insight Timer mag dan een commercieel initiatief zijn, maar het is ook een platform dat nieuwe mogelijkheden voor de beoefening aanreikt. Hoe talloos de levende wezens ook zijn, ik kan ze in principe alle bereiken. De app belichaamt dan ook een vroege vorm van de sluipende innovatie waarin de schaduwen van de komende digitale dharmatsunami zich vooruitwerpen. Is het niet geweldig?
Zuivere Land
Ik voorspel dat de toekomst van het boeddhisme mede zal worden bepaald door leraren die zich weten te verstaan met deze nieuwe digitale mogelijkheden. In dit internettijdperk zal de Dalai Lama bij wijze van spreken moeten reïncarneren als Digital Lama. Met zijn humor en zijn inzicht in de wetenschappelijke ontwikkeling zal hij de eerste zijn om bij de gedachte in lachen uit te barsten.
Voor anderen wordt het misschien even wennen wanneer het Zuivere Land zich in een datacenter van Google op een server blijkt te bevinden, maar ook zo kan de Dharma zich ongetwijfeld manifesteren. Misschien staan er op die server ook wel nieuwe sutra’s waarvoor de Boeddha eerst nu de geesten rijp acht. Alle richtingenstrijd in één klap opgelost. Of is dat teveel om op te hopen?
Dezelfde ‘creatieve disruptie’ die het internet in de wereldeconomie heeft teweeggebracht, beschikt over het vermogen het boeddhistische landschap veel ingrijpender te veranderen dan wij ons nu wellicht kunnen voorstellen. Open boeddhisme krijgt er een hele nieuwe dimensie bij.
–
Insight Timer is via de App Store van Apple beschikbaar voor iPhone, iPad en Android smartphones (€1,79): https:/insighttimer.com. Stuur mij even een mail als je wilt afspreken voor een gezamenlijke meditatie.
