In november 2023 overleed Jan Veenendaal, vaste columnist en schrijver voor het BD. Hij bezocht jarenlang als vrijwilliger (langgestrafte) gedetineerden in gevangenissen en justitiële inrichtingen. Als boeddhist kwam hij van zijn kussen af. De komende tijd herplaatsen we zijn teksten over zijn gesprekken en inzet voor gedetineerden – en andere teksten, die hij onder meer schreef onder het pseudoniem Jacob Nieuwersluis.
Columns
Het jaar 2024 – dag 50 – allemachtig
De gereformeerde Zwarte Piet.
Somewhere over the rainbow, skies are blue.
Take care out-there.
Kennen en weten (1)
Een kenmerkende werkwoord dat direct met ‘kennen’ en ‘weten’ te maken heeft is ‘leren’. Leren is een vaardigheid waaraan de maatschappij zoveel waarde hecht dat het kinderen verplicht ermee bezig te zijn. Deze verplichting is zelfs wettelijk vastgelegd. Bovendien klinkt tegenwoordig ook de indringende oproep om levenslang te blijven leren. Zouden mensen zonder deze maatschappelijk opgelegde plichten ophouden met leren? Ik denk het niet. Leren hoort bij het leven, zoals ademen.
Advaita nader bekeken
Ik ben simpelweg wat is en dat is wat ik waarneem: de waarnemer is het waargenomene. Alleen dan, en alleen dan verdwijnt het innerlijk conflict van: ik-en-mezelf. Alleen dan zal er sprake zijn van keuzeloos gewaarzijn: waarin alles en niets een rol speelt. Dit noem ik dan: volledige non-dualiteit.
Overleven als identiteit
Ons overlevingsinstinct probeert ons uit pijnlijke situaties te redden. Wanneer we fysieke of psychische pijn ervaren dan is onze reactie vechten, vluchten of bevriezen. Vernederende ervaringen, als voorbeeld, kunnen er toe lijden dat toekomstige sociale situaties uit de weg gegaan worden of dat een psychologisch verdedigingsmechanisme gebruikt wordt om de pijn af te weren (ontkennen, projecteren). De pijnlijke ervaring blijft zijn werk achter de schermen nog steeds doen, maar nu afgedekt, begraven ergens in ons systeem.
Guy – dhammazaadjes – Wijsheid is een individuele realisatie
In het lexicon van de Boeddha horen scheppers, creators, opperbouwmeesters niet thuis. Dhamma is een agnostische ervaringsleer zonder enige goddelijke interventie.
Een beeld van het geluk
Na verloop van tijd vroeg ik me af: hoe kan een trein, dit dwaas geraas van een goederentrein, nu zoiets moois oproepen als het voorgevoel of de nasmaak van geluk? En ik maakte de wachttijd zoek met een lange meditatie over geluk.
Hojoki – aantekeningen uit mijn kluizenaarshut (3 en slot)
Een lichte droefgeestigheid en melancholie zou de lezer hier kunnen overvallen, zoals die mogelijk ook Kamo no Chomei zelf overviel. Wat hij schrijft is, zo lees ik het, geen valse bescheidenheid. Dit, zijn hechten aan bijna niets, is eerder een (lichte?) vorm van wroeging – maar ja, begeerte is begeerte, naar wat dan ook.
Het jaar 2024 – dag 47 – iftomorrownevercomes
De dood in woord en geschrift.
Somewhere over the rainbow, skies are blue.
Take care out-there.
De sangha als Boeddha
Toen ik bijna 15 jaar geleden begon met mediteren was ik zo groen als gras op dit gebied. Ik zocht een manier om te leren omgaan met mijn drukke hoofd en het leren omgaan met moeilijke zaken in mijn leven. Iets wat ik ook al op andere manieren had geprobeerd maar die, hoewel natuurlijk ook hadden bijgedragen, niet de vrijheid boden waarnaar ik zo op zoek was. Vrijheid, een ontsnappen aan een rol die ik zo lang gespeeld had, een jas afgooien die veel te krap geworden was. Maar wat zou er gebeuren als ik die jas zou uitdoen, voorgoed?
VrijdagZindag – Waardenvolle dialoog
Je hebt van die discussies. De wrevel neemt toe, zoals tussen links en rechts, of rechts en nog rechtser, tussen democraten en anti-democraten, tussen wereldburgers en de patriotten van de heilige landsgrens.
Het jaar 2024 – dag 46 – armgevonden
Hulp geven aan hen die dat behoeven.
Somewhere over the rainbow, skies are blue.
Take care out-there.
De Sangha, een veilig toevluchtsoord?
Het is voor de purist toch oppassen geblazen wanneer hij/zij zich aansluit bij een sangha die gerelateerd is aan het theravada. Wees er altijd van bewust dat de Boeddha (voordat hij uitdoofde) geen persoon, maar zijn leer en discipline als enige autoriteit heeft aangewezen. Alles wat de mogelijke leraar of lerares van de desbetreffend sangha ons bij wil brengen moet getest worden door middel van vergelijking met de leer uit de suttas (en de vinaya).
Het jaar 2024 – dag 45 – ikeetgoet
De bossen waren er wel mooi, maar die heimwee.
Somewhere over the rainbow, skies are blue.
Take care out-there.
Het portret als valkuil
Wenden we ons nu naar het Boeddhabeeld. Dit is geen portret van de historische Boeddha. Hoe deze eruitzag weten we niet. Het Boeddhabeeld kwam pas een paar honderd jaar na zijn heengaan in zwang; in de vroegste boeddhistische periode werd de Boeddha alleen aangeduid met symbolen zoals een levensboom, een voetafdruk of een lege zetel.
Een tekst geschreven vanuit verbazing
‘Ik heb de indruk dat sommige Zenboeddhisten en iemand als Thich Nhat Hanh de concepten dukkha en samsara niet erg centraal stellen in hun uitingen, om het voorzichtig te zeggen. Ik ben niet te beroerd om het stelliger te zeggen: die de concepten dukkha en samsara hebben verdonkeremaand in hun Dharma. Een helder statement, een diepe overtuiging, die helaas toch de meeste lezers niet zal overtuigen.’
Guy – dhammazaadjes – Vormen
Fixeer je niet op vormen. Identificatie met vormen creëert slechts begoocheling: onwetendheid, verlangen en afkeer. Kortom: illusie.
De wereld is mijn Walden
Overal zocht ik een excuus voor afzondering, ook als tegenhanger voor mijn enerverende werk als journalist en bezoeken aan slonzige drinklokalen. Na drie decennia stadsleven ben ik geland in een klein stadje. Ik woon muisstil, zoals ik het graag heb. Mijn nieuwe Walden is een appartement van de woningbouwvereniging, uit de categorie sociale huur.
Het jaar 2024 – dag 44 – diezovalsgetuigenvaneenblijdejeugd
Perceptie en de foto’s.
Somewhere over the rainbow, skies are blue.
Take care out-there.
De herontdekking van de natuur
Momenteel lijken we als mensheid in de fase van onze levenscyclus te zitten waarin we de oude intuïtieve kennis over het net van Indra dringend aan mekaar moeten doorgeven, in alle richtingen van deze planeet en tot in het oneindige herhaald. We hebben zoveel invloed en verantwoordelijkheid dat we ons niet langer kunnen opsluiten binnen nationaliteiten, geloofsovertuigingen en deelwetenschappen.
Nathan – Liefde stroomt door het individu
Het willen organiseren van iets, kan gauw uitlopen op het kwaad van verafgoding: bijvoorbeeld, miljoenen betalen voor iemand die een flink balletje weet te trappen of heel goed weet te schaken of wat dan ook. Het is toch volkomen absurd dat we bepaalde mensen zo nalopen, verafgoden en belonen?
Het jaar 2024 – dag 43 – allewapensdewerelduit
Woensdrecht.
Somewhere over the rainbow, skies are blue.
Take care out-there.
Stemmingen en emoties (2)
Die oceaan in jou, die zee van waarnemingen, herbergt allerlei geheimen, precies zoals de echte oceaan op aarde in haar diepten geheimen heeft. Wist je dat wij als mensheid meer weten van het maanoppervlak dan van de diepzee? Dat verder terzijde. Aan de oppervlakte van jouw binnenzee heb je golven en golfjes. Dat zijn de affecten, veroorzaakt door de wind van alle gebeurtenissen om je heen. Die rimpels, golfjes en golven zijn stuk voor stuk van zeer korte duur. Ze komen op en verdwijnen weer, om plaats te maken voor wat anders, de hele dag door.
Guy – dhammazaadjes – Parinibbana
Parinibbana is de absolute uitdoving bij de dood—bij het definitief uiteenvallen van de vijf khandha’s—van een Boeddha of van een arahant.
