Een lezer vroeg me na het lezen van mijn vorige columns over het dementeren en de dood van mijn vader welke boeddhistische visies er zijn op het geheugen. Er is opvallend weinig gezegd of geschreven over ons ‘gewone’ geheugen, terwijl de westerse psychologie daar zeer veel theorieën over formuleert. Binnen het boeddhisme is het geheugen, net als andere psychische functies gewoon één van de vele middelen om al dan niet een dieper of breder bewustzijn te ontwikkelen.
Ksaf
De gedeelde hemel
Ik heb op het eerste gezicht geen vanzelfsprekende drang om te doden en te vernietigen. Maar ik heb een sterke drang om iedereen die te storend is uit mijn leven te bannen. Als ik naar mijn diepste emotie peil is dat: de ander elimineren. Mijn oordeel is: het lijkt soms alsof er nog ontelbaar veel neanderthalers rondlopen op aarde. De gedachte die dat verrechtvaardigt is: o heer, ben ik dan één van de weinige, echte homo sapiens?
Het kind met ons oorspronkelijke gezicht
Ik genoot eerst als vader en nu als grootvader ontzettend van mijn kinderen en kleinkinderen. Ik ben een speelvogel gebleven en heb altijd een hekel gehad aan de saaie, al te ernstige aspecten van het ‘volwassen zijn.’ Maar soms zijn kinderen ook kleine diertjes die je moet temmen en helpen om mens te worden. Uiteraard hebben kinderen een natuurlijke wijsheid, maar evengoed moeten we hen als volwassene voldoende regels, grenzen en kennis aanbieden om hun plaats te vinden in een complexe samenleving.
Ik spit zo graag
de struik
Het denken (2) – Een superieur brein in een kreupel lichaam?
Alhoewel de mens een wezen is dat samenwerkt, laat de huidige egocentrische politieke en sociale evolutie zien dat we geen idealistisch beeld moeten hebben van onszelf. We komen nog maar pas uit een dierlijke staat en ons gedrag weerspiegelt dat. Beschaving is vooruitgang, we lijken steeds meer controle te hebben over ons eigen lot. Toch op het individuele vlak want collectief zijn we net zo goed een slachtoffer van wat multinationals uitspoken met ons voedsel, met het al dan niet oorlogen ontketenen, met verder onze ene, kwetsbare aarde leeg te plunderen.
Het denken (1) – Boeddhisme is gezond verstand
Wijsheid groeit in kronkels, zoals alles wat leeft. Het leven verandert voortdurend, dus wijsheid is je voortdurend aanpassen aan onvoorspelbare ontwikkelingen. Boeddha zei steeds opnieuw dat er geen zekerheid is, er is enkel een leven dat ons voor enkele tientallen jaren wordt gegeven.
Wat zou de Boeddha doen? (2 en slot)
Na lang volhouden, heb ik een dieper doorvoelde ervaring als ik me concentreer op Boeddha in zijn aardse vorm, de wijze Gautama. Ik zie hem dan in een deuropening staan, met een zachtaardige glimlach maar licht verontrustend doordringende ogen. Ik probeer niet teveel betekenissen vast te knopen aan mijn voorstelling, het volstaat dat het me effectief helpt om me langer te concentreren op innerlijke stilte. Ik ben me ervan bewust dat ik een zeer persoonlijk beeld creëer van een openbaring van het onvergankelijke…
Wat zou de Boeddha doen? (1)
Ik droomde zo’n twintig jaar geleden eens dat de helft van mijn schedel verlicht was. Die helft was gemaakt van mat glas, zoals sommige bolvormige lantaarns. Het glas gloeide van een zacht wit licht. Ik vond dat toen een bijzonder treffend beeld voor mijn bewustzijnstoestand. Half verlicht.
Hoe knip ik de verlichting aan? (3) – ‘De moderne wereld hunkert naar wonderen’
Boeddha noemde zichzelf verlicht maar mat zich nooit een verheven, laat staan een goddelijke status aan. Hij trapte nooit in de val van deelname aan wereldse, noch van streven naar religieuze macht. En nu hij dood is, heeft hij onze ogen nodig om naar de wereld te kijken.
Hoe knip je de verlichting aan? (2) – Streven naar verlichting heeft geen zin
Diep inzicht, wijsheid, verlichting bereiken: welk woord we ook gebruiken, er zal een werkwoord bij moeten staan. Het vraagt een inspanning en vooral: het vraagt de moed om je in te spannen zonder doel en zonder de kinderlijke behoefte aan beloning. De inspanning om wakker te blijven is het doel, het wakker zijn is de beloning.
Hoe knip je de verlichting aan? (1) – geen woorden-meer
Ik heb mezelf getraind in vertrouwen op intuïtief weten. Ik kan mijn denken vaak loslaten maar toch kan ik niet volledig vertrouwen op het totaal andere, de ondefinieerbare toestand van niets moeten ‘weten’ en je totaal durven overgeven aan de realiteit. Paradoxaal genoeg blijft het belangrijk om goed om te gaan met kennis, met het juiste onderscheid tussen de dingen.
Wester boeddhisme (3 en slot)
Ongelijkheid leidt tot verharding van onze maatschappij. Mensen zijn bang omdat ze geen vaste grond onder hun voeten hebben en geen duidelijke, morele waarden om met anderen om te gaan. Vooral jongeren lijden daaronder omdat onze leiders blind blijven voor een ecologische ramp en de aanpak van massale migratie die daaruit zal volgen. Vooral wordt een hoopvolle toekomst gestolen.
Westers boeddhisme (2)
Er is nog een andere motivatie die westerlingen bij het boeddhisme brengt. Velen voelen hoe het ongebreideld streven naar succes, macht en financiële winst onze morele waarden uitholt en zowat alle domeinen van ons leven bepaalt. We accepteren daarom niet langer dat verziekte morele waarden van buitenaf worden opgelegd, maar willen ethiek vanuit onze eigen inzichten toepassen. Boeddhisme komt aan die behoefte tegemoet
Westers boeddhisme (1)
Het is ondertussen alleszins gebleken dat de westerse en de boeddhistische benadering van de psyche zeer goed samengaan. De manier waarop boeddhisten de ervaring van alle verschijnselen analyseren en erover reflecteren komt zeer nauw overeen met de westerse wetenschappelijke methode. De Boeddha leerde ons dat je niets alleen op basis van traditie, geruchten of logica moet geloven, maar dat je zelf kan ontdekken wat waar en nuttig is.
Psychotherapie en meditatie
Meditatie en psychotherapie vormen in feite twee polen van eenzelfde gebied. Na een tijd heeft het in psychotherapie geen zin meer om eindeloos in jezelf te blijven wroeten. Na een tijd mediteren, beland je weer in een diepere laag van waaruit inhouden naar boven komen waar in feite psychotherapie of op zijn minst ondersteuning van een ander voor nodig is. Meditatie en psychotherapie overlappen mekaar, vullen mekaar aan maar hebben ook belangrijke verschillen.
Ksaf – De drie biggetjes van het ego
We cultiveren ons ego als biggetjes die de bijna goddelijke macht hebben om onbetrouwbare wolven in een dierentuin te kunnen zetten. Alles is onder controle. Zonder wolven leven we in een roze en lichtblauwe sprookjeswereld, zonder andere kleuren, afgesneden van de buitenlucht.
Ksaf – Geweldloosheid
Geweldloosheid is een van de boeddhistische levenshoudingen. Het is goed om te beseffen dat geweld in de eerste plaats bestaat uit klein dagelijks geweld, bijvoorbeeld als we onze irritatie of kwaadheid op een ander gooien. De meeste mensen veroordelen fysiek geweld. Maar alleen al met woorden kunnen we een ander even diep kwetsen.
Waarom schrijven en lezen manieren zijn om ter communie te gaan
Voor mij is zelfverkozen eenzaamheid een van de grootste vormen van rijkdom die een mens kan verwerven. De grote, heilige paradox van het menselijk bestaan is dat wij alleen zijn, maar ons enkel eenzaam voelen als we niet beseffen dat elke ervaring van je afgescheiden voelen een illusie is.
Ksaf – Tuinieren voor de ziel
Stilstaan, mediteren, is een paradoxale ervaring. Aandacht geven gaat traag, net zoals zaden traag groeien. Maar elk moment is anders en nieuw, elk zaad geeft een andere plant.
Iets over tijd (3) – aftakelen is van onschatbare waarde
‘Het is niet alleen het feit dat je opschuift naar je eigen dood, het is dat de eigenschappen waarop je rekende -fysieke elegantie en kracht en mentale rekbaarheid- worden aangetast of gevaar lopen. Het was interessant om daarover na te denken en te schrijven.’
Iets over tijd (2) – De mythe van het ‘hier en nu’
Egocentrisme overwinnen vraagt veel tijd, boeddhisme is daar al vijfentwintig eeuwen mee bezig. Dit besef verruimt mijn ‘hier en nu.’
Iets over tijd (1) – Gestolen tijd
Sinds de digitale revolutie is zelfs onze zogenaamd ‘vrije tijd’ niet meer echt van ons. Zomaar wat rondlummelen is ‘verloren tijd.’ Tijd moet nuttig besteed worden, geconsumeerd via spelletjes, films, avontuurlijke weekends en reizen naar verre bestemmingen. Liefst all-in.
De kunst niet te zijn
‘Ik heb besloten dat ik vanaf vandaag niet meer ben.’
‘Bedoel je dat je weggaat?’
‘Waarom zou ik nog moeten vertrekken als ik niet ben?’
De man in de machine in onze geest
Nog altijd ben je hip als je een apparaat van Apple koopt, en getuig je van goede smaak. Met je aankoop van een zo technologisch superieur ding neem je deel aan een rituele inwijding in de wereld van de paar uitverkorenen die de formule voor succes en geluk kennen.
