• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Twaalfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Iets over tijd (2) – De mythe van het ‘hier en nu’

Iets over tijd (2) – De mythe van het ‘hier en nu’

14 augustus 2021 door Ksaf Vandeputte

In wezen is ons jagen op bezit en kennis, ook op zelfkennis, vooral een verzet tegen onze vergankelijkheid. Daarover zei Boeddha: ‘Een man die vredig is, die al zijn begeerte heeft uitgeroeid voor hij sterft, stelt zich niet afhankelijk op van het verleden noch van de toekomst; en hij klampt zich ook niet vast aan het heden. Zulk een man heeft geen voorkeuren.’ [1]

Mij valt op dat Boeddha van ‘leven in het hier en nu’ geen cultus maakte. In onze individualistische samenleving doen we dat wel. Boeddhisme dat we herleiden tot de slogan van ‘leven in het hier en nu’ wordt gewoon een comfortabele manier om niet te hoeven onderzoeken hoe we iets kunnen doen aan het lijden van onszelf en van anderen. Boeddhisme is een revolutionaire praktijk. Een echte revolutie kost tijd. Eerst tijd investeren in het voorbereiden van een innerlijke revolutie, dan uitwieden wat essentieel is en wat niet, om uiteindelijk misschien de vruchten van onze arbeid te plukken. Meestal in een flits, zonder tijd, voorbij het ‘hier en nu.’

Boeddhisme wordt in het Westen vaak vernauwd tot mediteren, mediteren wordt vaak vernauwd tot stress en angst verminderen, en dit alles wordt dan nog eens vernauwd tot modieuze kreten als ‘wees zen’ of ‘leef in het hier en nu.’

Boeddhisme is op zijn minst een levenshouding die ook een moreel aspect heeft. Wat heeft het voor zin om vlijtig te mediteren als we daarna weer rond rennen? Of als we streven naar een zorgeloos bestaan. Een zorgeloos bestaan is een bewusteloos bestaan. Als we negeren dat miljoenen mensen lijden onder ziekte, oorlog en onrecht, leven we in een ‘eigen hier en nu’, in ordinair egocentrisme.

Ons westers maatschappelijk model produceert voortdurend veel, snelle en kortdurende prikkels. We hebben zelden tijd om echt diep na te denken. We weten veel maar onze inzichten blijven hangen aan de oppervlakte. Een breder perspectief zien en op langere termijn denken, vraagt rust, vertragen en versoberen. Zeker op maatschappelijk en politiek vlak is een breder perspectief dringend nodig. In bijna alles wat we doen met onze economie en onze planeet, missen we zowel een bredere context als een historisch besef.

Ook als we onszelf als vooruitstrevend en open van geest beschouwen, kunnen we lijden onder het gebrek aan perspectief. Dit is een donker tijdperk, overal wint populisme, rechts en zelfs extreemrechts. Uiteraard heeft dat te maken met het egocentrisme van speculanten en rechtse politici die teren op het ongenoegen van de gefrustreerde burger. Maar het allermoeilijkste om onder ogen te zien, is dat egoïsme ingebakken zit in de menselijke natuur. Het is toch opvallend dat ook linkse regimes decadent worden en onderdanen onderdrukken volgens de aloude wetmatigheid dat macht corrumpeert? Egocentrisme overwinnen vraagt veel tijd, boeddhisme is daar al vijfentwintig eeuwen mee bezig. Dit besef verruimt mijn ‘hier en nu.’

Boeddhisme, en spiritualiteit in het algemeen, is een zo groot mogelijk perspectief aannemen

Naast mediteren, praktiseren boeddhisten vooral andere vaardigheden. Als boeddhist zoeken we niet op ons eentje naar innerlijke rust en zeker niet naar verlichting. We hangen af van deze aarde en van andere mensen. Dat concretiseert zich in de boeddhistische praktijk als de ‘Drie juwelen’; in de Boeddha als leraar, de dharma als zijn leer en de Sangha als de gemeenschap van boeddhisten. Als individueel lid van de boeddhistische gemeenschap concretiseer je dit via het ceremoniële ’toevlucht zoeken.’ Je zoekt steun bij én je wijdt je inspanningen aan de ‘Drie juwelen.’

Allereerst heb je vertrouwen in het voorbeeld van Boeddha als verlichte mens. Dat is niet evident als nuchtere westerling die elk geloof afzweert. Je bestudeert de dharma, de boeddhistische teksten, om behalve individueel ook samen tot inzicht te komen. Wat niet evident is als je amper nog een boek leest. En je wordt lid van een sangha, een boeddhistische gemeenschap, wat niet evident is voor ons individualisme en onze gemakzucht. Boeddhisme is ook offers brengen, als oefening in nederigheid. Het is chanten als oefening in het gezamenlijk ‘zen worden.’ Het is ritueel een kaars aansteken, thee zetten of een altaar groeten als oefening in aandachtig, ‘mindful’ zijn.

En nu praktisch, al leidt dat tot eerder transcendente toestanden

Het helpt mij om te ontsnappen aan de de waan van de dag door oude krantenbijlagen of tijdschriften te lezen en in de tuin te werken. In oud nieuws zie ik dat wat een tijdje geleden zo belangrijk leek zelden zijn nieuwswaarde heeft behouden. Ik zie sneller de grote lijnen, ik merk dat in een diepgravend artikel een originele visie wordt ontwikkeld, of dat enkel losse, gekende feiten worden herhaald. In de tuin zie ik dat tijd niet bestaat, tenzij als een samenspel van parallelle tijden waarin overal iets groeit, sterft en herboren wordt.

Misschien toont mijn tuin het grootst mogelijk perspectief, de open, stralende tijdloze realiteit die alles omvat. Ons geluk én lijden, het geluk én lijden van al wat leeft. Onze geest is in staat om dat allemaal vanaf een sympathiserend afstandje te beschouwen. En ook om te zien wat er op de lange termijn aan de hand is. Dat is de essentie van mediteren, tenminste als we inzien dat mediteren meer is dan stilzitten, dat mindfulness meer is dan stress verminderen. De essentie is een open geest ontwikkelen. Voor ons als westerling is het een paradox dat een open geest zich niet beperkt tot een modieus en pragmatisch ‘hier en nu’, maar dat er ook een ‘verder’ is, een ‘voorbij’ wat ik nu als beperkte geest kan ervaren. ‘Verder’ in de betekenis van buiten ons ‘hier. ‘Voorbij’ als een realiteit die omvat én bepaalt, die ons ‘nu’ plaatst in een dimensie van eeuwigheid. Dit respect voor wat ons overstijgt en ons besef te boven gaat, is de oorspronkelijke betekenis van mindfulness: onszelf eraan herinneren dat we onze wortels hebben in een heilige, transcendente realiteit. [2]

De grootste paradox is dat we om ‘in het hier en nu’ te leven zéér eenvoudig van geest moeten zijn. Wat verder ligt, moeten we niet al te opzettelijk zoeken. Wat voorbij ons besef gaat, zit al te wachten in ons. Eenvoudig van geest zijn, is niets willen, niets verwachten. Daar is iets meer voor nodig dan ‘cool’ en ‘zen zijn.’ De ultieme paradox is dat eenvoudig van geest zijn eerst om dagelijks trainen vraagt. Het is topsport. Een topsporter heeft zoveel getraind dat hij niet meer moet nadenken over zijn bewegingen. Hij valt ermee samen. Boeddha gaf als trainingsadvies voor de innerlijke topsporter: ‘De bodhisattva maakt zich geen enkele voorstelling van “iets ontstijgen” of “iets niet ontstegen zijn”, van geven of nemen, van goed of kwaad, geduld of wrevel, luiheid of vastberadenheid. Hij koestert ook geen gedachten als “ze beledigen mij”, “ze prijzen mij”, “ze vereren mij” of “ze verachten mij”. Dit komt doordat het volmaakte inzicht alle meningen uitsluit.’ [3]

[1]    Sutta nipata 849, 861 en 919
[2]    Dharmavidya, Meditation as an Auxiliary Practice, Amida Shu Newsletter, October 10, 2017
[3]    Pancavimsati-sahasrika Prajnaparamita

Categorie: Boeddhisme, Columns, Geluk, Ksaf, meditatie Tags: eenvoudig van geest, krant, levenshouding, moreel aspect, oud nieuws, paradox, tijd, vergankelijkheid

Lees ook:

  1. Illusie
  2. Coronaneurosen
  3. Iets over tijd (1) –  Gestolen tijd
  4. De Woonboot

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. DHARMAPELGRIM zegt

    15 augustus 2021 om 11:18

    Hier is waar je bent. Het betekent niet dat je nergens heen kunt gaan en ook niet dat je altijd op dezelde plek moet blijven. Maar waar je ook vandaan komt (onthoud dat maar) of waar je ook heen gaat … ”hier’ gaat met mee. Dáár en nergens anders begint en eindigt je reis.
    Nu is wanneer je bent. Het betekent niet dat er geen verleden of toekomst is, maar hoe je het ook went of keert: je leeft nu, gisteren is voor altijd voorbij en morgen blikft je voor altijd een dag voor. Wil je de wereld veranderen? Dat begint en eindigt nu. Nu is het moment (geweest) waarop je bent geboren en (zal zijn) het moment waarop je je laatste adem uitblaast. Ook ‘nu’ reist met je mee.

Primaire Sidebar

Door:

Ksaf Vandeputte

De Vlaming Ksaf Vandeputte (1952) werkt als maatschappelijk werker en psychotherapeut. Hij is zeer geïnspireerd door het boeddhisme, meditatie en psychotherapie vormen volgens hem twee polen van eenzelfde gebied. Hij is lid van twee sangha’s in Vlaanderen en gewijd door Dharmavidya (David Brazier), maar even goed geïnspireerd door Thich Nhat Hanh en Ton Lathouwers. www.meditatief.be 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door
  • Locaties
  • Overzicht op kaart

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

14 sep
Tao en geluk; vijf bijeenkomsten
14 sep 23
29 sep
Retraite voor ouders
29 sep 23
29 sep
Zenweekend/retraite
29 sep 23
29 sep
Volle Maan chant live en online
29 sep 23
30 sep
Weekend Sesshin Zengroep Oshida
30 sep 23
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De taal van het lijden  (deel 1 van 3)

    gastauteur - 20 september 2023

    De taal welke zich op verschillende momenten in ons leven aan ons openbaart, meestal in de vorm van verlies, pijn en verdriet, het diep begrijpen ervan, te leren het lijden te omarmen, er ruimte voor te creëren, zodat het uiteindelijk los kan komen.  Leren één te worden met de ontvouwing van het leven en het ontdekken, blootleggen en hervinden van deze nobele waarheid. Hoewel dit vaak een erg zware taak lijkt, en voor velen van ons te moeilijk om zelfs maar over na te denken, ligt er binnen dit proces van herkennen en het omarmen van lijden, een ontvouwen van kalmte, vreugde, vrede en harmonie met onszelf en de wereld om ons heen. Elke keer dat we dichter bij deze ontvouwing komen, tillen we een klein stukje van de sluier op die ons ware wezen omhult.

    Taigu – Tibetaans bijgeloof op gespannen voet met anatman

    Taigu - 19 september 2023

    Het geloof dat Tibetaanse boeddhisten vertegenwoordigen in de zielsverhuizing van de dertiende naar de veertiende Dalai Lama, en bij diens overlijden naar de vijftiende, onderstreept nog eens de ondoorzichtige magie waarvan het Tibetaanse boeddhisme is doortrokken. Je zou het een scepticus niet kwalijk kunnen nemen, wanneer deze de conclusie trekt dat bij de overgang van de ene op de andere Dalai Lama een loopje wordt genomen met het leerstuk van anatman, een van de klassieke hoekstenen van het boeddhisme.

    Ardan, van zenleraar tot brugwachter – ‘Je opent de brug en je sluit ‘m weer. Bijna zen.’

    Ardan - 11 september 2023

    'Ik wil mezelf niet opzadelen met titels. En bovendien zei me de titel 'zenleraar' niet zoveel. Was ik nu anders geworden? Kon ik nu beter mensen begeleiden dan daarvoor? Het klopte voor mij niet. Datgene wat mij het meest gebracht had, namelijk die vrije vrouw/man zonder titel liep nu met een titel rond. En dat beviel me niks.'

    Pseudo-Cicero, pseudo-troost?

    Erik Hoogcarspel - 11 september 2023

    Cicero voert in zijn epistel aan dat we niet overmatig moeten rouwen om de dood van een geliefde, omdat er bij de dood voor de geliefde zelf weinig verloren gaat. Het leven is nu eenmaal niets dan ellende. Als je de pech hebt geboren te zijn geworden, kun je maar beter gauw dood zijn. Je hoeft ook niet oud te worden om te slagen in het leven.

    Wat loert daar in de duisternis?

    Kees Moerbeek - 10 september 2023

    Eeuwenlang zwierven ze in de bergen, de bossen, de velden, in de rivieren en langs de kust en joegen de Japanners de stuipen op het lijf of belaagden ze. Ze zijn ook nu niet weg te denken, de yokai.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Boeken – Tem je brein
    • Sociale aspecten van het vroege boeddhisme – deel 3
    • De valse Panchen Lama vertelt Tibetanen om Xi Jinping onvoorwaardelijk te gehoorzamen
    • Het volk mort (7 vervolg) – Toon je kwetsbaarheid niet
    • Waarom het Zelf altijd doet alsof

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.