Ongeveer tweehonderd jaar geleden publiceerde Ludwig Feuerbach zijn boek Het wezen van het christendom. Dit boek corrigeerde veel aspecten van het Duitse Idealisme en legde een stevige materialistische basis voor het dialectisch materialisme. Aan de kritiek op het eerste werd verder gewerkt, aan de opbouw van het tweede bouwden Marx, Engels en Joseph Dietzgen voort.
Jasper Schaaf
Jasper – Om de stille Don
Toen de ouwe, versleten Sovjet-Unie aan haar einde kwam hebben de oude landen ervan de failliete unie verdeeld. Althans dat vinden ze. Zo zou de Oekraïne van het bezit van kernbewapening afzien en ook niet toetreden tot de NATO. Zoiets ongeveer. Maar de geschiedenis kent geen stop en lange pauzes. En een aangevallen land hoef je niet te vragen lijdzaam de ontwikkeling af te wachten. Dat speelt hier in de historische hutspot.
Boeken – Vooraan marcheren de geesten onzer gevallen makkers
Dit boek verrijkt de geschiedschrijving van het linkse verzet in het noorden. Zoals Pepijn Brandon op de achterflap schrijft: het boek geeft niet alleen een beeld van de personen en hun verzetsacties, maar ook hun beweegredenen en overtuigingen. Het laat zien hoe mensen het illegale werk inpasten in hun dagelijks leven en welke risico’s ze daarbij liepen. Op die manier geeft het een levendig beeld van de verzetsgroepen in de verschillende Friese regio’s en hun onderlinge connecties. De gesprekken met nog levende verzetsmensen en hun nabestaanden zetten de beschrijvingen kracht bij.
Jasper Schaaf – Rechtvaardig? Geef de Palestijnen hun grond terug
Jasper Schaaf: ‘Men denkt soms dat pas bij de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog het conflict tussen Joden en Palestijnen ontstond. Dat klopt niet. In 1896 schreef Theodor Herzl het boek ‘Der Judenstaat’ waarmee hij een grondslag legt voor de zionistische ideologie. Mede vanwege de vele Jodenvervolgingen pleit hij voor een exclusief eigen Joodse staat.’
Jasper – Over conservatisme en socialisme
Marx, Engels en navolgers zeiden het: al, de wereld zal sociaal moeten veranderen en daarvoor is heel veel, vreedzame en langdurige strijd een voorwaarde. Marx verwoordde hierbij een andere voorwaarde. Het volk, de arbeiders moeten hiervoor voldoende geschoold zijn en hun kennis en organisaties inzetten voor in de nieuwe maatschappij.
Op naar een nieuw Volkscongres?
Eén van deze zaken die in Groningen verloren ging was het Volkscongres, onder leiding van voorman Fré Meis. Wat hield dat dan in?
‘Ik omhels je onafgebroken’ – Judith de Kom en Ida Does
De Kom was in Rotterdam actief in het linkse verzet en werd door de Duitsers gearresteerd. Door ziekte geveld, overleed hij in gevangenschap. Na de oorlog heeft het tot 1960 geduurd dat de restanten van zijn lichaam werden gevonden en hij begraven kon worden op de erebegraafplaats te Loenen.
Jasper – Een angstaanjagend thema?
In de huidige politiek duikt het tweekoppig monster op. Het geweld in de zichtbare maatschappij, zie bijvoorbeeld momenteel de buitensporige vernietigingsdrift van de Israëlische overheid en als een tweede voorbeeld de blinde drift vooruit. De drift om blindelings voorwaarts te gaan, desnoods tot in de hel door te willen communiceren, in de verworden digitale revoluties van nu. Tweekoppig, maar in wezen één en misschien zelfs slechts eendimensionaal geklets. Geef daarom het heden de stem voor de toekomst. Democratiseer meer! Geloof in de platforms die er zijn en die er komen. Gun alle generaties en culturen veel ruimte. Sluit de actiegroepen in, en vooral niet uit.
Jasper Schaaf – Rechtvaardig? Geef de Palestijnen hun grond terug
‘Men denkt soms dat pas bij de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog het conflict tussen Joden en Palestijnen ontstond. Dat klopt niet. In 1896 schreef Theodor Herzl het boek ‘Der Judenstaat’ waarmee hij een grondslag legt voor de zionistische ideologie. Mede vanwege de vele Jodenvervolgingen pleit hij voor een exclusief eigen Joodse staat.’
Jasper – ’t Is maar wat je te horen krijgt’
Hier komt een ander punt van beoordeling naar voren. In de discussie in Nederland kiezen de rechtse politici, met name van VVD, BBB en de minister-president simpelweg voor het modelletje ‘van Israël is oké en lijdt en dus wij tonen onze solidariteit daarmee.’ En de demonstranten die Palestina steunen worden als simpele pubers en als antisemieten weggezet.
Wie betaalt de onkosten van toekomstige oorlog?
Nu staat de oorlog voorop, het domme denken overheerst, waar nieuwe reflecties over de moderne technologische en biologische visies, oorlog bitter nodig zijn. En vooral nieuwe maatstaven voor een nieuwe tijd, met vaak helaas nog veel ontwikkelingen die niet goed, zelfs nauwelijks te overzien zijn. Het vraagt om versterking van de sociale ethiek.
Het uur van de waarheid voor Palestina?
De wijze waarop Israël opereert legt niet alleen totale agressie tegenover de Palestijnen bloot, ook volkeren elders staat een barre ethiek te wachten, bestaan er nog morele grenzen in oorlogen en ander geweld? Niet als annexaties en ander grof geweld de koers gaan bepalen
Oude politiek versus frisse vormen van actie?
Eindelijk is de Groninger gaskraan definitief dicht. Wat heet ‘definitief’? Maar de tranen van de staatssecretaris heeft ieder kunnen zien. Ze waren echt, toch? Betekent dit dat de half vergeten periode van voor het gas nog bestaat, óf dat onder het gasregiem politiek vooruitgang geboekt is, afgezien van alle nog te herstellen huizen en fabrieken? Waar was Groningen politiek op weg naar toe en is die weg onderbroken? Moeilijk te zeggen, je kunt niet zomaar de toestand van nu vergelijken met die van het verleden. Ook niet met een soort automatisch ‘voortschrijdend verleden.’
De blik van een kind
Pas zag ik een foto op tv die veel betekenis had. Kun je dat zo zeggen? De achtergrond was de oorlog in Palestina en de discussies over schuld die daarbij gevoerd worden. De inhoud daarvan is aan verandering blootgesteld. ‘Logisch’ zal men zeggen. Dat is precies wat een oorlog is en doet. Wat we nu weten, wisten we kortgeleden nog helemaal niet. De oorlog als grote veranderaar. En of dat lukt hangt mede van ingenomen posities af. De oorlog als klassieke maatschappelijke en ook religieuze motor. En het kind in de oorlog drukt de posities uit die genomen worden. Met steevast het volk, de werkers in beeld. De betere klasse zie je minder. Op de vlucht misschien?
Is serieuze ethiek in onze tijd nog mogelijk?
Dat is een moeilijke vraag, omdat een goed antwoord een serie lagen van de werkelijkheid moet omvatten. Immers, het gaat om: ‘serieus zijn’, onze tijd, de tijd in het algemeen, mogelijkheden en onmogelijkheden, enzovoort. Of dat juist niet, gelijk zeggen welk aspect je als breekijzer voor de ethiek wilt gebruiken. Maar kan dat serieus wel? Laten we eerst eens globaal kijken en dan toespitsen, levert dat een stevige of ware ethiek op? En waar gaan we deze ethiek dan vervolgens gebruiken? Tekst Jasper Schaaf.
Pacifisme is noodzaak!
Verkeerde conclusies. Ze beheersen soms het leven. Terwijl ik denk dat wapenbeheersing in de huidige gewelddadige tijd noodzakelijk is, kom ik mensen tegen die zich beroepen op die gewelddadigheid en me toeroepen ‘ziejewel’ het pacifisme heeft gefaald en komt nooit weer terug.’
Wat zijn de drijfveren van de voortdurende Israëlische bombardementen op Gaza?
Er is veel werk aan de winkel. Zowel bij de multilaterale voorzieningen en de gerichte macht van de VN als organisatie, als bij de verschillende samenwerkende massa- en onderzoeksorganisaties, van alle landen. Veel werk, op alle schaalniveaus. Maar het is niet zo dat het resultaat van alle onderzoek afgewacht kan worden voor er actie wordt ondernomen. Het gaat om onderzoek met een rode stip voor de prioriteit, voor de actie tegen de oorlog.
Wat de wereldliteratuur ons kan leren
Leerzaam moment? Wil de mens wel leren wanneer de wereld veelzijdiger, complexer, mooier maar in verschillende opzichten ook gevaarlijker wordt? Aan die vraag moest ik denken toen ik Opgestaan van de grond van Nobelprijswinnaar José Saramago las. En dat in de tijd van oorlogen van Rusland versus Oekraïne, Israël versus Hamas, burgeroorlogen in Afrika en nieuwe grote geopolitieke conflicten die dreigend hangen aan de horizon. Wat kan de schrijver hier verder aan doen, meer dan het conflict voorspiegelen en naamloos gedode mensen alsnog met ‘hun literaire grafsteen’ tot leven brengen?
Jasper Schaaf – Rechtvaardig? Geef de Palestijnen hun grond terug
‘Men denkt soms dat pas bij de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog het conflict tussen Joden en Palestijnen ontstond. Dat klopt niet. In 1896 schreef Theodor Herzl het boek ‘Der Judenstaat’ waarmee hij een grondslag legt voor de zionistische ideologie. Mede vanwege de vele Jodenvervolgingen pleit hij voor een exclusief eigen Joodse staat.’
Jasper Schaaf – Hoed U voor kieswijzers
Gelukkig is er verzet, over de wereld, veel verzet. Van bestaande groepen en organisaties, en nieuwe. Met vaak internationalistische principes. Kies daarvoor! Kijk niet weg. Sluit je aan bij deze of gene. ‘Blijf daar niet zo lullig staan’ zongen wij vroeger al. Dat is actueel. Zing het uit volle borst. Er is hoop, maar die is al te vaak ondergesneeuwd.
Stilzwijgend, luisteren
In een gezelschap of op een vergadering aan het woord komen. Het blijkt vaak moeilijker dan voor de hand lijkt te liggen. Waar komt al dat geredetwist toch vandaan? Is het onoplettendheid? Of juist het omgekeerde? Waarschijnlijk begint het ergens waar de macht meespeelt. Van kindsbeen af aan.
Jasper Schaaf – Onverdraaglijke vooruitgang
De bekendste vorm hiervan is de vraag naar de waarheid of onwaarheid van religieuze uitspraken. Bestaat god of meer goden tegelijk of is het een antwoord van niets, hooguit van het ongerijmde? Sinds de opkomst van de kritische filosofie in verschillende gedaanten, van Spinoza, Kant Hegel, Marx en anderen, overheerst het idee dat de mens niet in staat is een betrouwbaar antwoord op dat soort grote vragen te geven. Sommige filosofen, denk aan Marx of Feuerbach, gaan een stap verder en vinden dat je onbeantwoorde theoretische vragen het beste maar kunt ‘bestrijden’, omdat deze ook een correct antwoord op praktische vragen bemoeilijken.
Half goed, al goed? Een heel kleine definitie-kwestie
En de Noordkromp natuurlijk vergeten? Geen tijd of zin voor schelpen. Maar de ware nieuwsgierige man en vrouw, de echte scharrelaar kan het niet laten. Zeiden we net tegen elkaar nu geen oog te hebben voor de schelpen in het mulle zand, we wisten eigenlijk beter. De mens als scharrelaar is heus wel dichtbij, een blik op de grond is toch voldoende?
Das Kapital van Karl Marx volledig in het Nederlands vertaald
Over de grote problemen door en van het stelsel van de kapitalistische economie weet ‘Het Kapitaal’ veel te zeggen. Veel dat de discussies van vandaag kan helpen verdiepen. De vermeende eeuwigheid van het kapitalisme wordt hier grondig ter discussie gesteld.
