‘Een kop koffie, omdat ik van je hou’

De crisis slaat hard toe en de bezuinigingen blijven een onheilspellende bedreiging voor menig huishouden. Velen voelen zich arm en radeloos. Hoe is dit mogelijk want Nederland is toch een rijk land vergeleken met veel arme landen?

Ik zag in India hoe mensen in de arme dorpen vaak niet weten wat ze morgen kunnen eten. Toch voelen de mensen zich rijk. De vrouwen zien er netjes gekleed uit in hun veelkleurige sari en de mensen zijn dankbaar voor de zegeningen van het leven. Waaruit putten deze mensen hun levensoptimisme en waaruit bestaat hun rijkdom?

Deze mensen ervaren geen gesloten IK, maar beleven hun leven als een WIJ: zij staan open voor andere mensen, voelen zich met elkaar verbonden en voor elkaar verantwoordelijk. Hun economie is een relatie-economie die bestaat uit ruilhandel van goederen en diensten. Geld is hierbij niet meer dan een middel om waarde te bepalen. Hun verzekering is ijzersterk: dat is de zekerheid dat je op elkaar kan vertrouwen. Als je in nood zit, is er altijd wel iemand die je helpt. Als je geen rijst in huis hebt, als je kind ziek is of als je huis instort, kan je altijd op hulp rekenen. Maar omgekeerd sta je ook altijd klaar om naar vermogen een ander bij te staan. Hun economie drijft op een netwerk van relaties en hun belangrijkste tijdsbesteding bestaat vooral uit het opbouwen van dit netwerk van relaties en vriendschap. Deze zekerheid van een sociaal vangnet bepaalt je rijkdom. Je bent nooit alleen, je bent altijd geborgen en je kunt altijd een beroep doen op je vrienden. Je voelt je thuis in het leven. De mensen hebben niets maar ze zijn rijk.

In het Westen was het vroeger ook zo maar met de komst van materiele rijkdom en de geldeconomie is het Ik-besef versterkt en het relatienetwerk uiteen gevallen. De uitwisseling van goederen en diensten is een economische transactie geworden die in geld wordt uitgedrukt: ‘time is money’. Tijdverlies is geldverlies en verarming. Daardoor hebben de mensen hier wel rijkdom maar ze zijn arm. Het protest wordt steeds sterker dat alles geld kost, dat alles duurder wordt, terwijl we steeds minder verdienen. De mensen voelen zich arm en raken in stress. Dat geeft een gevoel van armoede.

Ik spreek vaak met daklozen, die door een noodlottige gebeurtenis in armoede zijn vervallen en letterlijk dakloos werden. Iemand van hen bood me een kopje warme koffie aan en ik vroeg hem: “waarom doe je dat.”? “Omdat ik van je hou. Ik heb het gekregen en ik ben er dankbaar voor. Daarom geef ik het aan jou”. Dat is de rijkdom van de relatie die elkaar rijk maakt.

Deze saamhorigheid treffen we ook in Nederland nog vaak aan in kleine dorpen of bepaalde buurten. De eigen omgeving is vaak bereid om hulpeloze asielzoekers Nederlands te leren en hun te helpen. Dat is beter dan de dure inburgeringscursus. Economisch gaat het slecht, de onweerswolken van de crisis blijven bedreigend, maar onze maatschappij kan rijk zijn als we open staan voor relaties.