Ik vraag me vaak af of we in ons beleid nog beseffen dat het om mensen gaat. Het is alsof we behandeld worden als machine-onderdelen, zoals Charlie Chaplin dat zo concreet weergaf in zijn film Modern Times. In ons bureaucratisch systeem gaat het niet meer om mensen met een menselijk gelaat maar om nummers van machine-onderdelen die moeten passen. De grootste zorg van de machinist is de machine goed te onderhouden, te zorgen dat die met de voorgeschreven onderdelen werkt en die goed geolied laten lopen, alles volgens het instructieboekje.

De olie dat is het geld. Het gaat om geld, het gaat om bezuiniging. Ontslagen nemen dagelijks toe, de bezuiniging wordt steeds intensiever en de voedselbanken krijgen steeds meer werk. Aan de andere kant neemt het aantal miljonairs sterk toe en is er genoeg geld voor bonussen. Vaak wordt een ingrijpend ontslagbeleid ingezet om te kunnen bezuinigen. Daarbij wordt over het hoofd gezien dat de mensen het belangrijkste kapitaal vormen van een onderneming. Ontslag betekent radicale kapitaalvernietiging, want die is niet meer te herstellen. De opgebouwde deskundigheid en teamgeest, de loyaliteit aan het bedrijf, de jarenlang opgebouwde specialismen worden door ontslagen onherstelbaar afgebroken.

Evenmin is men zich altijd bewust dat ontslagen ook vaak een ingrijpende verstoring van de omgeving veroorzaken. Mensen kunnen de huur niet meer betalen en worden het huis uitgezet waardoor gezinnen getraumatiseerd raken. De kinderen verliezen hun woning en vertrouwde omgeving, waardoor ze ontworteld raken. De extra kosten als gevolg van deze bezuiniging zijn vaak hoger dan de besparing, maar daar wordt de belastingbetaler mee belast. De zinvolle onderneming kan hierdoor degraderen tot een zinloos bedrijf.

Dit is wel de belangrijkste crisis die we in deze tijd beleven: het verloren gaan van het menselijk gelaat. Gelukkig is het verloop niet altijd zo negatief, maar het gebeurt toch te veel en vaak onnodig. Onze crisis is niet zozeer een financiële crisis maar een crisis van de menselijke verantwoordelijkheid. De grootste boosdoener is meestal de bijna niet uit te bannen bureaucratische reglementering, die flexibele aanpassingen onmogelijk maakt en de dure machinerie in stand blijft houden.

Gelukkig zijn er ook ondernemers, ook onder de miljonairs, die zich nog ten volle verantwoordelijk voelen voor hun mensen en er alles aan doen om ontslagen te voorkomen. Ze beseffen heel goed wat de ingrijpende gevolgen van ontslagen kunnen zijn. Dat die de teamgeest kunnen verlammen. Daarom is het nodig de machtsstructuur en de geldzucht af te breken en kleinschaliger aan vernieuwing te werken. Dat is niet alleen de verantwoordelijkheid van de leiding maar van heel het personeel dat bereid moet zijn met minder inkomen door te gaan om ontslagen te voorkomen. Hoewel het werk van die ondernemers vaak onzichtbaar blijft neemt hun aantal gelukkig toe. Dat zijn de pioniers die in staat zijn de mens weer een duidelijk gelaat te geven.