Volk

In de tijd dat de deuren van huizen nog niet consequent op slot zaten, kon iemand binnenlopen en niemand aantreffen. De gewoonte was dan om hard ‘vollek’ te roepen. Dat betekende: ‘er is iemand!’, of: ‘is er iemand?’.

Ooit was er een vak volkenkunde. In de praktijk ging het om de ‘primitieve’ volken in de voormalige koloniën. Het koloniserende ‘beschaafde’ volk werd niet bestudeerd.

‘Het Nederlandse volk’ heeft net Koningsdag gevierd. De monarchie is het bindmiddel voor het volk, met vlag plus oranjewimpel en ‘volks’-lied.

Nationalisten geven ‘volk’ een heel eigen betekenis. Alle ‘anderen’ horen er niet bij. Deze versie van ‘volk’ kan leiden tot uitsluitende slogans als ‘Volk en vaderland’ en ‘Eigen volk eerst’.

Politici hebben de neiging, als ‘volks’-vertegenwoordiger, namens het volk te spreken en zich te beroepen op ‘de wil van het volk’. ‘Volk’ wordt maximaal ingevuld, want iedereen hoort erbij, ook al is dat overduidelijk niet zo. Zie de term ‘volkspartij’. Bij Wilders staat zelfs één echtpaar voor het hele volk.

Er is een exclusieve betekenis van ‘volk’ die de tegenstelling met ‘elite’ benadrukt. In het beste geval heeft de elite de ‘verheffing des volks’ tot doel. In het slechtste is ‘het volk’ er om de belangen van de bovenlaag te dienen.

Bevrijdingstheologen gebruiken de term ‘volk’ voor de klasse van de armen en onderdrukten. Het ‘volk’ moet bevrijd worden, zoals ooit het volk Israël uit Egypte. Bevrijdingstheologen rehabiliteren dat volk en idealiseren het als bron van wijsheid en inzicht. Zo gaan theologen te rade bij ‘het volk’ om te leren van zijn manier van bijbel lezen, vanuit de eigen ervaring als onderdrukte. Er komen dan betekenissen tevoorschijn die twintig eeuwen bijbeluitleg niet hebben voortgebracht.

En u? Leest u ‘de Volkskrant’?