Het is moeilijk het met dit boekje oneens te zijn aangezien er niets in wordt beweerd.
Ik ben daarom blij dat iemand er eens zijn ideeën op loslaat, hoewel ik denk dat als Dick Verstegen er de betekenis van een universele vrouwelijke barmhartigheidsvisie aan toedicht, hij voor eigen rekening en fantasie bezig is er een beeld mee te verbinden.
Pas op dat het beeld zich niet verstolt in de geest voordat de ijsbloem van de ruit is verdwenen. Waar is het ‘doodt de Boeddha, doodt de leraar’?
Wat ik zie is een leraar die in zijn levensavond de hand nog eens laat glijden langs zijn plankje met favoriete teksten en delen daarvan bundelt in een Groot Vrouwelijk Citatenboek.
Niemand met enige kennis van zaken zal ontkennen dat Kwan Yin in de Oost-Aziatische boeddhistische tradities de meest vereerde bodhisattva is. Je mag in de wereldliteratuur lezen wat je wil, maar ik plaats tegenover ieder beeld er zo eentje met een omgekeerde betekenis. De suggestie dat compassie zich in religies de aarde rond vooral vertoont in vrouwelijke gedaante, is echter onbewezen, discutabel en misschien wel onboeddhistisch.
Als dit is wat Ton Lathouwers bedoelde, waarom heeft hij dan geen vrouwelijke opvolger aangesteld?
Wat ik ook zie is modieus gekoketteer met multireligiositeit, nieuwe letterlijkheid door het grijsdraaien van het deuntje van Grote Compassie, gratuit gehuilebalk van een ‘feministisch theologe’ en nul komma nul poging tot verklaring of onderbouwing van het geschrevene.
De geestelijke leiding van Maha Karuna Chan roep ik op om op te houden met lippendienst aan universitair onderzoek dat eerst zijn waarde nog moet bewijzen, naïeve Chinaverering en bezoekprogramma’s aan plaatselijke kloosters daar die export van propaganda van een autoritair regime tot gevolg hebben. Als je echt je compassie wilt tonen met reëel lijden, breek dan eens een ei.
Kwan Yin leeft, zij het mede in de mannelijke vorm van Avalokiteshvara en als helper van Amida Boeddha. Zie het ook door Lathouwers zelf genoemde boek over hem/haar van John Blofield, dat niet zo eenzijdig is.*
Eigenlijk dacht ik dat de multireligieuze applausmachine een staande ovatie zou geven aan Zijne Heiligheid paus Franciscus, in wiens mannelijke figuur Kwan Yin ons gisteren tegemoet is getreden met de publicatie van zijn encycliek over klimaatverandering. Deze laat ten minste zien dat hij een persoonlijk risico durft te nemen.
‘Wees gegroet Maria, vol van genade, de Heer zij met u.’ Dat is pas evenwicht.
Namu Amida Butsu!
Taigu
—
* John Blofield, Bodhisattva of Compassion. The Mystical Tradition of Kwan Yin (1977)
Lees hier de recensie van Dick Verstegen
wv zegt
De roomse kerk heeft aardig wat boter op z’n hoofd als het gaat om de overbevolking van de aarde met z’n verbod op anticonceptiemiddelen met vaak grote gezinnen als gevolg. Dus misschien is een klimaatverandering binnen de kerk een eerste goede stap.
Helena zegt
Het cynisme wat uit dit commentaar spreekt zegt het meest over de schrijver zelf… Dit soort cynisme is kwetsend, want we weten hoe diep dit boek ‘uit het hart gegrepen’ is. Wilde Boeddha niet het lijden verminderen? Cynisme vergroot lijden.
Oké, kritiek mag natuurlijk. Maar het zou misschien wat ‘liefdevoller en vriendelijker’ kunnen?
De opsomming van allerlei vrouwelijke gestalten uit uiteenlopende tradities en culturen is niet méér dan dat, en pretendeert (lijkt me) niet een wetenschappelijke uitputtende studie te zijn. En dat hoeft ook niet. Waar het in deze ‘beweging’ om gaat is: dat het uit het hart komt, ja récht uit het hart. Het raakt daardoor ook weer allerlei mensen recht in het hart!
Voor mij is het een verademing dat iemand deze opsomming gemaakt heeft, die eens een keer een ‘heerlijk eenzijdige’ andere kant van de religieuze mensheid laat zien, naast de alom aanwezige eenzijdige ‘mannelijke gestalte’ die al millennia lang eenzijdig benadrukt wordt. ‘Wees gegroet Maria, vol van genade, de Heer is met u’ brengt geen harmonieus evenwicht, maar geeft deze vrouw gewicht dóórdat die ‘Heer’ met haar is… ondergeschikt dus… ‘De mannelijke gestalte’ van God heeft zéér veel leed veroorzaakt, voor vrouwen in ieder geval… nou, in ieder geval voor mij.
Het ‘modebeeld Compassie’ is een prachtig beeld; compassie ofwel barmhartigheid is een begrip dat in bijna alle religies belangrijk wordt geacht, en op dat gemeenschappelijke punt kunnen mensen uit verschillende levensbeschouwelijke tradities elkaar hopelijk vinden. Ik wil blijven hopen dat dat mogelijk is, tegen alle oorlog en geruzie in.
Verder is voor mij niet belangrijk of iets wel of niet boeddhistisch heet te zijn… Zelfs ‘de Boeddha’ leerde dat je je eigen hart mag volgen… Het etiket dat erop geplakt wordt (is bepalend en beperkend), brengt óók verstarring, is dus niet alleen onbelangrijk maar zelfs onwenselijk.
Jules Prast zegt
Dankjewel voor je reactie, Helena.
De pijn die religie heeft veroorzaakt bij mensen, dat is heel invoelbaar.
Maar denk niet dat ‘boeddhisme’ historisch gezien schone handen heeft…
Vindt “een ‘heerlijk eenzijdige’ andere kant van de mensheid” (jouw woorden, heel mooi gezegd) zijn oorsprong niet in het voorbij, voorbij van de Hart Sutra?
M.a.w. voorbij én mannelijk én vrouwelijk?
Is het eigenlijke antwoord op eenzijdigheid niet juist onzijdigheid? De weg van het midden?
Een religie van de leegte, voorbij ieder verstarrend beeld, is een weg met uitzicht op “een ‘heerlijk onzijdige’ andere kant van de mensheid” (mijn woorden).
Op die weg doet het er niet toe wat voor taal je gebruikt, het gaat om de intentie.
Religieus verlangen is onvermijdelijk, maar het antwoord is niet een religie van vrouwelijke beelden. Die beelden zijn juist een struikelblok.
Dus vanuit de juiste intentie kun je het Wees Gegroet met een gerust hart bidden.
Dat is wat de Dalai Lama en Thich Nhat Hanh voortdurend tegen westerse mensen zeggen: verwissel niet van religie, maar geef de bestaande religieuze vormen van je cultuur een nieuwe, bevrijdende inhoud vanuit boeddhistische inspiratie.
Is dat niet multireligieus in zijn eigenlijke betekenis?
Helena zegt
Ik koos bewust voor deze formulering: ‘heerlijk eenzijdige’ andere kant van de religieuze mensheid. Het taalgebruik (‘heer’-lijk!) is óók eenzijdig mannelijk… dus! Er zijn ook pogingen geweest om in de Nieuwe Bijbelvertaling het woordje ‘Heer’ anders te vertalen… minder specifiek mannelijk (God niet alléén meer altijd mannelijk benoemd)… maar die beweging heeft ‘het’ niet gehaald. (En dat is tekenend.) Ik vind het een goede poging om eerst eens eenzijdig ‘vrouwelijke gestalten’ aan te wijzen. Die millennialange dominantie van ‘mannelijke gestalten’ vooral binnen vele godsdiensten, heeft vrees ik tot gevolg dat bijna iedereen innerlijk aanvoelt ‘dat vrouwen toch wel iets verder van God afstaan dan mannen’… Dat is natuurlijk grote onzin, maar het werkt wél zo. Die sympathieke ecopaus Franciscus, is nog steeds wel een man, en dat valt hem niet kwalijk te nemen. Maar in die wereldwijde kerk zijn vrouwen nog steeds niet tot het ambt (priesterschap) toegelaten. Dus… ik denk dat, om óóit in evenwicht te komen, we het nodig hebben om eerst eens eenzijdig die vrouwelijke gestalten te benoemen en aan te wijzen. Daarna kun je inderdaad concluderen dat het uiteindelijk man en niet-man en vrouw en niet-vrouw ‘is’. Maar éérst mag wat mij betreft duidelijk gezegd worden waar de vrouwelijke gestalten allemaal te vinden zijn! Daarmee worden de mannelijke gestalten niet ontkend. Dat ontkennen is al genoeg gebeurd met ‘vrouwen en vrouwelijke gestalten’…
“Wees gegroet Maria, Moeder van Altijddurende Bijstand (vrouwelijke gestalte van compassie!!!), vol van genade, de Eeuwige is met u…” Het is een prachtig gebed! Alleen zo jammer van die eenzijdige mannelijke gestalte ‘Heer’…
Oh ja, en nee, ik heb niet de indruk dat ‘het Boeddhisme’ de oplossing is. Dat is ook een illusie. Overal waar macht in het spel is, kunnen dominante religies of ideologieën of systemen worden misbruikt. Een pijnlijk hedendaags voorbeeld is hoe uit het ‘boeddhistische’ Myamar mensen op de vlucht slaan… En seksueel misbruik (dat is ook een vorm van machtsmisbruik) komt heus wel overal voor, niet alleen in kerken of boeddhistische groepen, helaas vast en zeker ook ‘elders’.
Jules Prast zegt
Het is overigens Ramadan. Waarom niet multicultureel meevasten met onze broeders en zusters van de islam? Dat is ook een religie vol bevrijdende beelden. Gautama vastte en bedelde immers ook op zijn boeddhaweg?
Tom Jumelet zegt
Jules, je raakt aan een heilig huisje van de Maha Karuna. Kritiek op Ton…..
De inhoud van Ton’s boek kan geen verrassing zijn voor iedereen die de laatste 5 jaar de teisho’s van Ton gevolgd heeft. Het is een verslag van een hartstocht, welke voor mij beter tot zijn recht komt in een teisho dan in een boek, maar dat is voor iedereen anders, denk ik.
Eenzijdig, ja, andere helden, zoals Linji of Hsueh Feng, ben ik in het boek nauwelijks tegengekomen.
Een multi-religieus verhaal, ja, maar dat is een constante in Ton’s religie geweest, vanaf het begin. Zijn leraar Masao Abe en zijn leraar Han Fortman waren zijn grote voorbeelden. Dat dit nu mode is geworden in zoutloze IKON programma’s en door de VU omarmd wordt, tja daar kan je wee van worden. Maar is de Dalai Lama degene die mij kan zeggen dat ik bij mijn religie dien te blijven, welke religie? wat voor religie? Dan heb ik liever Ton die zijn religie met mij deelt, zonder ook maar iets op te dringen, zeker in het persoonlijk contact. Al balanceert hij in dit boek soms op de rand. Gelukkig staat Kloppen waar geen poort nog altijd als balans naast zijn laatste boek.
Een betoog van een geestelijk leidsman, nee. Dat de hagiografen om hem heen Ton zo graag op het schild hijsen, zijn ondanks, kan je de inhoud van het boek niet verwijten. De weg van het midden is echter absoluut niet onzijdig, in tegendeel ze is hartstochtelijk veelzijdig, mannelijk, vrouwelijk, niet vrouwelijk, niet mannelijk, etc. Ze gaat aan alles voorbij, is tegelijk op de andere oever en de oever waar je vertrok. Prachtig om een keer eenzijdig alleen maar op het vrouwelijke te focussen, maar blijf daar niet aan hechten!!
Gepaste afstand tot welke leraar dan ook, om goeroe neigingen te voorkomen, is voorwaardelijk om van hart tot hart te communiceren, om Genpo-achtige toestanden te voorkomen. Geestelijke leiding lijkt me pas een verwerpelijk beeld. Ton is geen leider, al zouden sommige volgelingen dat graag wel zo zien. Transmissie geven, contacten met andere groepen en al die Zen structuur attributen hanteren en implementeren is bepaald niet zijn sterkste kant.
Zijn religieuze hartstocht delen, dat is de kern van Ton.
Ergens in het boek citeert hij zijn Koreaanse zenleraar: Heb je beelden nodig, prima. Heb je geen beelden nodig, prima. Proef, slik of spuug. No buts…..
En Kuan Yin, uitgerekend Dogen heeft daar zijn meest persoonlijke, hartstochtelijke essay over geschreven. Zijn slotwoorden ontroeren me elke keer weer:
“De Kuan Yin (van Yun Yen en Tao Wu) heeft voortdurend toenemende handen en ogen en is voorbij welk gepraat (over hoeveelheden) dan ook. Wanneer je in je training de Kuan Yin (van Yun Yen en Tao Wu) onderzoekt, met haar voortdurend toenemende handen en ogen, dan zal je, samen met alle Boeddha’s, 80-90% van Kuan Yin’s meditatieve staat realiseren.”
Jules Prast zegt
“Zen is negation of holiness,” zei Hisamatsu; dus heilige huisjes kennen we niet.
Verder dank voor je gebalanceerde uitleg. Als dit nou achterin het boek had gestaan als nawoord, dan had ik mijn stukje niet hoeven schrijven.
Ter informatie: op mijn altaartje prijken drie Kwan Yin beelden, twee Gautama’s en één Amida Boeddha.
Tom Jumelet zegt
Ton heeft in een teisho, over eenzaamheid, van vorig jaar zomer, die ‘weg van het midden’ zeer persoonlijk uitgedrukt:
‘
Daarom wil ik eindigen met een gedicht van Gerard Reve, waar ook die eenzaamheid in voorkomt, en dat betrokken zijn op elkaar. Niet in de zin dat de één, uit een soort medelijden, de ander de hand reikt. Nee, het is iets waar we allemaal, heel de werkelijkheid mee te maken heeft, ook met die diepe eenzaamheid. Want het laatste woord is bevrijding, verlossing, je kunt er niet uit vallen.
In dit gedicht wordt dat samengebracht. Reve gebruikt het woord God, een uitdrukking waar hij zelf ook geen raad mee weet. Dat is het zelfde stamelen als onze teksten over Kuan Yin of over de wijsheid voorbij alle wijsheid.
Het gaat over verlangen, als een persoon die je kan ontdekken, die werkelijkheid wordt, wat Zen leraar Norman Fischer noemt, ‘opening to you’. U weet dat ontmoeting voor mij het belangrijkste in mijn leven is. Ik heb mijn leven te danken omdat er anderen waren en zijn, die mij aanvaarden, zagen en accepteerden. Daar gaat dit gedicht over. En over twijfel, eenzaamheid en wanhoop, maar vooral over liefde.
“Eigenlijk geloof ik niets
en twijfel ik aan alles
maar soms als ik even denk dat gij werkelijk bestaat,
en leeft
dan weet ik, denk ik, dat gij enkel liefde zijt
en dat gij in een zelfde wanhoop hier als ik
en in zelfde eenzaamheid, ook mij zoekt
vanuit uw eenzaamheid, zoals ik u”
‘
Anne zegt
Waarom zijn het toch altijd weer mannen die ergens een verheven vrouwbeeld willen plaatsen waar wij dan aan moeten voldoen om vervolgens daar met andere mannen over in discussie te gaan? Zou toch fijn zijn als het ooit zover komt dat vrouwen ook een individu mogen zijn. Veel fijner als al die verheven verwachtingen van een voor de gelegenheid aan vrouwelijkheid gekoppeld ideaal.
kees moerbeek zegt
Die mannen toch weer. Maar eerlijk gezegd mag ik zo’n kwinkslag tussendoor wel. Het verzet de zinnen. :-)
https://www.youtube.com/watch?v=B501fGwF3UI
Anne zegt
Ik wil gewoon ook het recht om lekker een dagje ongelooflijk sacherijnig te zijn of als ik dat zou willen elke dag zonder dat dat ineens een halsmisdaad is omdat ik als vrouw dan onvrouwelijk zou zijn. Niet bepaald door de zoveelste man die zogenaamd feministisch gaat zitten wauwelen over vrouwelijke kenmerken die zogenaamd verheven moeten zijn. Voetstukken zijn hele nare dingen om de hele dag op te moeten staan.
kees moerbeek zegt
Gewoon doen, Anne. Niemand houd je tegen, echt helemaal niemand. Je betoog over vrouwen op een voetstuk, komt mij nogal oudmodisch over.
Begrijp ik goed dat Ton, Dick en Tom mannen zijn die feministisch wauwelen? Niet zo’n fijne opmerking van je.
Dat sacherijnig zijn, gaat je… Oeps, ik zou juist spreken :-)
Het mag niet en hoog op een voetstuk: https://www.youtube.com/watch?v=z0VJMoamB7I
NAMO GUAN SHIH YIN PUSA.
Sjoerd zegt
” Waar is het ‘doodt de Boeddha, doodt de leraar’?”
Bij de boeddha’s, de leraren, de leerlingen, de bodhisattva’s, de man- en vrouwbeelden en bij alle andere gekkigheid en vooroordelen die we in de leegte achter ons kunnen laten….?
Nergens!
Borisboyo zegt
Ton Lathouwers, wel of geen leraar, maakt me niet uit.. Voor mij een ontzettend bevlogen man die mij inspireert en me laat nadenken, en me tot in het hart kan raken!!! En prachtige teksten schrijft!!