• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Maatschappij » Zorg » Handelingsverlegenheid – Die houden we erin!

Handelingsverlegenheid – Die houden we erin!

17 april 2015 door André Droogers

Het woord kwam langs in een gesprek over de veranderingen in de zorg. Het sloeg op gemeenteambtenaren die niet altijd weten hoe ze om moeten gaan met de nieuwe regelingen. Ik had nog nooit van ‘handelingsverlegenheid’ gehoord, maar vond het wel een grappige term. Waarom eigenlijk?

Allereerst moest ik natuurlijk grinniken omdat het woord alle bange voorgevoelens bewaarheidt waarmee de verbouwing van de zorgregelingen ontvangen is. Als zelfs ambtenaren niet weten wat ze moeten doen, dan is er echt iets loos. Zij worden immers aangesteld omdat ze weten hoe je moet handelen. Als je verlegen bent, durf je juist niet te handelen. Je wacht af en je bent onzeker. Niet echt de houding van een overheidsdienaar.

Na dit toefje leedvermaak boor ik een wat diepere betekenislaag aan. Als we na alle secularisatie nog ergens in geloven dan is het de vooruitgang. Die heeft ons zelfverzekerd gemaakt. Voor elk probleem is er een uitweg. Wie handelingsverlegenheid opbiecht, vloekt in de vooruitgangskerk. Onze favoriete uitgang uit elk doolhof is de vooruitgang.

OK, soms breekt er een crisis uit die we vervolgens met een hoofdletter schrijven. Maar als we nu maar stil blijven zitten terwijl we geschoren worden, dan kunnen we daarna weer fris op weg naar verse vooruitgang.

Het vooruitgangsgeloof is een tamelijk recente uitvinding, maar er klinkt toch iets in mee dat van alle tijden en plaatsen is. Omdat mensen cultuur hebben, zijn ze gespitst op wat lukt. Mensen geloven in hun kunnen, anders zouden ze bij de pakken neerzitten.

Tegelijk hebben mensen er in elke cultuur weet van dat het zo hevig mis kan gaan dat je er verlegen mee bent. Het breekt je bij beide handen af. De mensheid is in staat hele werelden te bedenken, maar de ideale wereld verwezenlijken – ho maar. Mensen zijn ‘geniale prutsers’ (Jean Paul van Bendegem). Knappe knoeiers dus.

Als deze paradox typerend is voor de mens, waarom hebben we dan voor dit menselijk tekort niet al lang zo’n fraai woord als ‘handelingsverlegenheid’? Ontbreekt het ons aan zelfkennis?

Ik denk dat het komt door de rol die macht speelt in de manier waarop samenlevingen georganiseerd worden. Macht maskeert het tekort door een eenduidige vorm van gedrag op te leggen en die als volmaakt te verkopen. Machtsbekleders hebben als lijfspreuk: ‘Zo zit het en zo moet het’. Als je geacht wordt als politicus of ambtenaar wetten te maken en te handhaven, dan moet je zekerheid uitstralen. Elke leidinggevende weet dat je positie wankelt als je in verlegenheid gebracht wordt.

Die zelfde zekerheid is trouwens eigen aan religieuze leiders. Zij beheren een duidelijke boodschap, inbegrepen wetten en regels voor wat zij propageren als een correcte en geslaagde manier van leven. Religies hebben zekerheden in de aanbieding. De zekerheid van het leiderschap en de zekerheid van de boodschap versterken elkaar. Dat leiders of gelovigen hun handelingsverlegenheid zouden erkennen, is nauwelijks denkbaar.

Nog sterker: religies bieden remedies voor de knoeierskant van de mens. Ze schenken vergeving van zonden. Of ze verkondigen de mogelijkheid van een volgend leven – aards, hemels of hels – als boetedoening of als beloning. Heil heelt falen. Nieuwe zekerheid gloort.

Toch kan religieuze betekenisgeving ook afwijken van dit patroon. Dan opent ze ruimte om van handelingsverlegenheid een deugd te maken. Zekerheid opleggen is niet altijd menswaardig. Macht kan worden misbruikt voor valse zekerheid. Wie kwetsbaarheid rehabiliteert als waarde, ondermijnt de vanzelfsprekendheid van macht. Dat maakt mensen menselijker. Je hoeft je niet altijd te laten gelden. Onzekerheid mag. Je mag zelfs ergens mee verlegen zijn.

Eigenlijk is het perspectief van de macht vooral dat van de knappe, geslaagde mens. De prutsende knoeier wordt zichtbaar in het perspectief van de handelingsverlegenheid.

Die houden we er dus in.

Categorie: Columns, Zorg Tags: ambtenaren, onzekerheid, religie

Lees ook:

  1. Religie en onzekerheid
  2. ‘Het zijn mensen’
  3. Ik was te idealistisch…
  4. Zeshin – Basta

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Eric zegt

    18 april 2015 om 13:42

    “Wie kwetsbaarheid rehabiliteert als waarde, ondermijnt de vanzelfsprekendheid van macht”.

    Helemaal waar. En het effect op anderen is krachtig en onmiddellijk. In de huidige maatschappij waarin alles hyped-up is, alles groter, mooier en beter moet, is daar plots een baken van common sense, van eenvoud, gezondheid en balans, een echt mens. En dat is zo nodig. Dank voor dit artikel.

Primaire Sidebar

Door:

André Droogers

André Droogers is emeritus hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, aan de Vrije Universiteit, Amsterdam. andredroogers.nl 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 1 september 2025
    Nyingma Centrum gratis proeflessen
  • 10 september 2025
    Van Zelfcompassie naar Compassie
  • 11 september 2025
    Cursus introductie meditatie en mindfulness in Afferden (GLD) - 2. Visualiseren in meditatie
  • 11 september 2025
    De Geest in Ontspanning en Rust
  • 12 september 2025
    Verdiepingsgroep: (II) Mededogen als ontdekkingsreis in je leven
  • 12 september 2025
    City Weekend - Authentic path to illumination with Ven. Amy Miller
  • 15 september 2025
    Open les Tibetaanse Yoga en meditatie
  • 15 september 2025
    Guided group meditation
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Wat is ethiek? 25 voorschriften uit 5 wereldreligies en wat ze hebben opgeleverd

    Hans van Dam - 11 september 2025

    Het jodendom, het christendom, de islam, het boeddhisme en het hindoeïsme zijn duizenden jaren oud. Ze hebben in hun lange historie alle denkbare middelen ingezet om moreel gedrag te stimuleren en af te dwingen. Waaronder middelen die volledig tegen de eigen moraal ingingen, zoals de Inquisitie, de fatwa, de heilige oorlog, de kruistocht. Wat heeft het opgeleverd? Heeft het wat opgeleverd?

    Ook met kanker weet je het maar nooit

    Hans van Dam - 27 augustus 2025

    Je zal het maar (niet) hebben. Woekergedachten over woekerweefsel.

    Ardan, van zenleraar tot brugwachter – ‘Je opent de brug en je sluit ‘m weer. Bijna zen.’

    Ardan - 9 augustus 2025

    'Ik wil mezelf niet opzadelen met titels. En bovendien zei me de titel 'zenleraar' niet zoveel. Was ik nu anders geworden? Kon ik nu beter mensen begeleiden dan daarvoor? Het klopte voor mij niet. Datgene wat mij het meest gebracht had, namelijk die vrije vrouw/man zonder titel liep nu met een titel rond. En dat beviel me niks.'

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Sociaal pedagoog Peter Freijsen- ‘humor maakt vrij’
    • Verbannen Tibetaanse parlementariërs uiten hun bezorgdheid over het geweld in Nepal
    • Samen de straat op – voor solidariteit en verdeling
    • Boeken – Hoe ondanks tegenslagen toch gelukkig worden?
    • Technische 404 problemen in het BD

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.