Na mijn oproep (https://boeddhistischdagblad.nl/boeddhistisch-leven/recepten/199402-jana-terug-van-weggeweest-en-oproep-aan-lezers/) op deze plaats in ons dagblad kreeg ik een tiental reacties en recepten, waarvan ik er hier enkele behandel. Greetje was de eerste, ze mailde met een vraag:
“Wij doen ons best om veel veganistisch te eten. Maar kaas… zo vaak zo lekker. Ik ken cashew en edelgistvlokken als vervanger/smaakmaker, maar heb jij misschien nog andere tips?”
Mijn antwoord:
“Kaas op brood vervang ik door hummus of pindakaas (met bijvoorbeeld plakjes paprika of komkommer) … Maar ik ben geen groot broodeter: ’s ochtends eet ik havermoutpap met zelfgemaakte amandelmelk (25 gram amandelen en 5 gram lijnzaad per persoon plus water met de staafmixer tot melk mixen) en als lunch eet ik graag een salade of een restje van het avondeten.
Kaas bij het hoofdgerecht is lastiger. Ik gebruik vegan pesto als smaakmaker of pijnboompitten. Vanavond nog: gnocchi met pesto en pijnboompitten, en heel veel groente, uit de oven. Maar nog makkelijker is het om kaasloze recepten te maken zoals uit het Midden-Oosten en uit zuidoost Azië (dahls, curry’s, …).
Ik had laatst in een pizzeria pizza zonder kaas, dat was wel erg saai. Maar ik heb zelf een recept met heel veel vulling, onder meer tempeh. Die vegan pizza is wel erg lekker!
Ik heb het recept even voor je opgezocht: https://boeddhistischdagblad.nl/boeddhistisch-leven/24095-beter-vega-pizza-en-pepernoten/
Niet moeilijk. Wel bewerkelijk.
Deze lasagne is ook erg lekker, zelfs zonder kaas: https://www.onnokleyn.nl/lasagne-met-bloemkool-walnoten-en-gedroogde-tomaatjes/
Als je het vegan wilt houden: Wel even de gewone yoghurt vervangen door vegan yoghurt.”
Op melk en kaas kom ik later nog terug. Annigje mailde een recept van een inmiddels overleden vriendin, dat ze vond in haar oude recepten-multomap:
“Selderieknol in plakken – schillen –
Koken in zout water 10 à 15 minuten
Vooral niet te zacht.
Uit laten druipen.
Wentelen in: ei en paneermeel, vervolgens in margarine bakken.
Serveren met gebakken aardappelen + sla.“
Gepaneerde selderij, klinkt lekker! Ik (Jana) ga dit recept proberen, waarbij ik het ei ga vervangen door iets plantaardigs. Dat experiment houden jullie nog van me tegoed.
Jan mailde het volgende:
“Je oproep op boeddhistischdagblad.nl deed me denken aan het “boomspek” dat mijn grootvader in de jaren 1930 bakte, toen hij als tiener het Albertkanaal hielp graven.
Boomspek maak je door appelschijven onder de blote hemel boven een houtvuurtje te bakken in een pan zonder vetstof (want daar was geen geld voor). De boel brandde flink aan, wat de pret niet kon drukken…
Die grootvader van me was geboren in Maastricht en groeide op de Heirbaan te Rekem (B).”
Weet iemand waar dat woord, boomspek, voor staat? Boom, dat snap ik, maar spek? Misschien omdat deze gebakken appelschijven, net als spekjes, ware smaakbommetjes zijn? En misschien kan ik ze, liefst niet al te aangebrand, serveren bij de selderijschijven. Wordt vervolgd. De overige lezerspost en recepten bewaar ik voor de komende weken. Ik sluit hier af met mijn plantaardig melkrecept en een bespiegeling over de toekomst van kaas.
Plantaardige melk uit de winkel vind ik persoonlijk vaak niet lekker, en het is relatief duur, want notenmelk bevat nauwelijks noten (in de orde van 1-2%). Per 2024 wordt de plantaardige melk zelfs nog duurder, omdat deze wordt belast als limonade. Ik verzin dit niet. https://nos.nl/artikel/2469528-belasting-op-haver-en-rijstmelk-niet-op-koemelk-en-chocolademelk. Ook kost het extra energie en grondstoffen om vegamelk te maken, vervoeren, en verpakken. Zelf notenmelk maken zoals amandelmelk, cashewmelk, hazelnootmelk of gemengde notenmelk is erg eenvoudig, vooral als de melk bedoeld is voor in een gerecht zoals pap. Bovendien bespaar je er een hoop energie en afval mee, zeker als je de noten verpakkingsvrij of in milieuvriendelijke verpakking in bulk kunt kopen. Wil je de melk als melk drinken, of in de koffie, dan moeten de noten geweekt worden en de melk gezeefd, en blijf je achter met de uitgemolken prut. Voor bijvoorbeeld pap of pannenkoeken kun je de gemalen noten gewoon in de melk laten zitten, ze maken de pap of pannenkoeken alleen maar lekkerder. Zelf gebruik ik meestal amandelen, of een mengsel van amandelen en andere noten. Persoonlijk vind ik amandel-hazelnootmelk erg lekker (75-80% amandelen, 20-25% hazelnoot). Ik maak elke ochtend verse.
Mijn recept (ca. 600 ml plantaardige melk voor pap voor 2 personen):
- 50 gram noten naar keuze, ongezouten en ongebrand (amandelen mogen eventueel gebrand zijn of rauw, geblancheerd of met velletje, als ze maar niet gekruid of gezouten zijn) bijvoorbeeld 40 gram amandelen en 10 gram hazelnoten
- 10 gram gebroken lijnzaad
- 2 snufjes zout, ik gebruik natrium-arm zout
- Eventueel een B12 vitaminetabletje van 10 microgram
- Eventueel twee calcium tabletjes, ik gebruik calcium met vitamine D en K.
Week de noten in water, of niet. Voor melk voor pap, pannenkoeken e.d. is dit niet nodig. Doe alles in een mengkom met 1 beker water, maak alles fijn met een staafmixer. Voeg dan nog een tweede beker water toe. Mix verder met de staafmixer tot een homogeen geheel ontstaat.
Giet, als je pap maakt, de plantaardige melk in de pan – bij ¾ beker havermout -, doe een derde kopje water in de mengkom, even nog de staafmixer erop en giet bij de rest van de melk. Nu is de staafmixer en de mengkom nagenoeg schoon. Kan nog met een beetje extra water worden nagespoeld, dit water kan bij de pap. Wij eten de pap met rozijnen, stukjes banaan of peer en bosvruchten uit de diepvries.
Overigens was ik laatst bij een lezing van Niko Koffeman, één van de oprichters van de Vegetarische Slager. Na de verkoop van het merk aan Unilever heeft het team zich gestort op het bedrijfje Those Vegan Cowboys https://thosevegancowboys.com/. Het doel: melk en kaas maken van gras, zonder tussenkomst van een koe. Klinkt als toekomstmuziek, maar de eerste stappen zijn gezet. Met precisiefermentatie is het gelukt caseïne, “het belangrijkste melkeiwit” uit gras te maken.
Voor de vegetariërs zoals Greetje die het moeilijk vinden om kaas te laten staan gloort er dus hoop. Niet die huidige vegan kaas uit de supermarkt die naar mijn mening weeïg ruikt en helemaal niet naar kaas smaakt, maar échte kaas, maar dan plantaardig. Nog een paar jaartjes wachten, aldus Niko Koffeman, en dan concurreert de plantaardige kaas de dierlijke kaas weg. Want het proces zonder koeien is niet van echt te onderscheiden, maar wel 10-20 x zo efficiënt, en dus veel goedkoper. Dit zal een eind maken aan een heleboel leed in de zuivelindustrie en positieve effecten hebben op klimaat en natuur. Laten we hopen dat deze droom binnenkort uitkomt.
Nieuwe reacties en recepten zijn nog welkom! Zie oproep: https://boeddhistischdagblad.nl/boeddhistisch-leven/recepten/199402-jana-terug-van-weggeweest-en-oproep-aan-lezers/
G.J. Smeets zegt
Spek van het varken was te duur of niet te krijgen, zoals tijdens de oorlog. De term boomspek voor gebakken appelschijven was in Limburg een zelf-spottende knipoog van armoelijders. Mijn vader leerde me in de jaren ’50 vorige eeuw hoe je het doet:
Bakpan met een bodempje water op hoog (!) vuur verhitten, wachten tot het water bruist en kookt, appel schijven erin leggen, 1 minuut laten liggen tot het water in de schijven is opgenomen. Het is een supersimpel en smakelijk ding, ik doe het nog steeds. In de winterperiode eet ik de schijven warm uit de pan, in de zomerperiode koelkast koud. Let op: de appels moeten (kei)hard zijn, melige appels geven geen boomspek maar appelmoes.