Op 1 juli treedt de Wet straffen en beschermen (Wet SenB) in werking. Een van de belangrijkste zaken in deze wet is dat daders niet langer in aanmerking kunnen komen voor vervroegde invrijheidstelling (v.i.) nadat tweederde van hun straf erop zit. V.i. is alleen nog maar mogelijk voor de laatste twee jaar van hun straf.
Daardoor wordt met name langgestraften de mogelijkheid ontnomen om zonder detentieschade terug te keren in de maatschappij. Iemand die 30 jaar gestraft is kan nu na 20 jaar een v.i. verzoeken, in de nieuwe wet pas na 28 jaar. Iemand met een straf van 15 jaar kan nu na 10 jaar om v.i. verzoeken; dat wordt na 1 juli 13 jaar.
Uiteraard worden (lange) straffen niet voor niets gegeven. Toch moeten we veel dieper kijken. Oorzaken en omstandigheden maken dat een dader tot zijn daad komt. Hoe komt het dat iemand tot zijn daad komt? Als we diep kijken, diep durven kijken, durven we ons dan de vraag te stellen of wij in die omstandigheid misschien wel hetzelfde zouden hebben gedaan?
Laten we eens kijken naar mensen die wij moderne zeerovers noemen. Door onze moderne vissersschepen zijn hun viswateren leeggevist waardoor ze in armoede zijn geraakt, iets dat tot 1700 km van de kust gevoeld wordt. Is het dan zo vreemd dat ze tot daden komen waardoor ze wel kunnen overleven, waardoor ze wel te eten hebben voor hun familie, voor hun dorp?
Wat is er hier in Nederland gebeurd? Hoeveel meer mensen zijn er bij de Voedselbank terecht gekomen, hoeveel meer mensen zijn dakloos geworden? En hoeveel meer kinderen zijn er in nood gekomen, kinderen waarvoor in de jeugd-ggz geen plaats is? Niet voor niets wordt er aan de bel getrokken, het is tijd dat we dit niet meer accepteren. Als je sociale omgeving zwak is ga je dan niet naar ‘andere’ wegen zoeken om wat te eten te hebben en om er ook bij te horen? Is er door de bezuinigingen van de afgelopen jaren niet een land gecreëerd waardoor juist de zwakkeren in de samenleving het steeds moeilijker hebben gekregen?
Zijn de wetgevende- en de uitvoerende macht niet ontzettend aan het knoeien geweest? Hoe zijn ze omgegaan met ons, de burgers? Kijk naar de Toeslagen Affaire. Het kan bijna niet bizarder hoe onschuldige burgers ook door de rechterlijke macht zijn aangepakt.
Folkert Jensma, juridisch commentator van de NRC, vraagt zich af hoe vaak het voorkomt dat de rechtspraak, het OM, de advocatuur én de Vereniging van Nederlandse Gemeenten de politiek vragen alsjeblieft niet een bepaald wetsvoorstel aan te nemen. En als het toch zover dreigt te komen, hoe vaak schrijven de burgemeester van Amsterdam, de hoofdofficier en de politiechef op de valreep een smeekbede er van af te zien? Dat gebeurde bij de Wet Handhaving Kraakverbod.
Had dat ook niet met de Wet SenB moeten gebeuren? De uitvoering van deze wet gaat tientallen miljoenen euro’s kosten en geeft heel veel mensen onnodig extra lijden. Denk daarbij niet alleen aan de gedetineerden maar ook aan hun gezinnen, verdere familie en nog veel meer mensen in de omgeving van de dader.
Waarom worden de prioriteiten niet gelegd waar ze behoren te liggen? Een zorgzame samenleving, een samenleving met compassie voor degenen die (anders) buiten de boot vallen. Een samenleving waarin we kunnen inzien en hardop zeggen, zij zijn mij, ik ben hen. Daarvoor moet op een totaal andere manier gedurfd worden te denken en te handelen.
Met strengere wetgeving wordt de negatieve spiraal niet doorbroken.
